Είναι τελικά τεμπέληδες οι έφηβοι που αργούν να ξυπνήσουν; Και γιατί νυστάζουν συνεχώς; Κοιμούνται άραγε όσο πρέπει; Ο εφηβικός ύπνος είναι μια κατηγορία από μόνος του, με δικούς τους περιορισμούς, ανάγκες, ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, θετικές και αρνητικές συνέπειες στην υγεία. Αναλυτικές απαντήσεις εντός.
Εφηβεία. Από τα 13 έως τα 18, χονδρικά. Υπέροχη ηλικία, γεμάτη προκλήσεις και νέες δραστηριότητες. Σχολείο, αθλητισμός, συναυλίες, εκδρομές, πρώτα ξενύχτια. Κι όμως, η περίοδος της εφηβείας είναι μία από τις πιο απαιτητικές όσον αφορά τον ύπνο και εντελώς διαφορετική ως προς τις ανάγκες τόσο από την παιδική όσο και τη νεανική ηλικία. Οι έφηβοι είναι μια ομάδα μόνοι τους. Τα τελευταία χρόνια, οι γνώσεις πάνω σε αυτό το κομμάτι έχουν αυξηθεί σημαντικά, χωρίς να έχουν τύχει της δέουσας προβολής και κατανόησης από τους γονείς. Ας δούμε τι λέει σήμερα η Επιστήμη για το σημαντικό αυτό ζήτημα.
Γνωρίσματα, ιδιαιτερότητες και αίτια
Ο ύπνος του εφήβου λειτουργεί διαφορετικά από τον ύπνο των ενηλίκων, ενώ διαφέρει και από τα μοντέλα ύπνου που είχαν οι έφηβοι ως παιδιά, κάτω των 13 ετών δηλαδή. Ο εφηβικός ύπνος είναι μια μοναδική περίπτωση στον κύκλο ζωής του ύπνου. Όταν τα αγόρια και τα κορίτσια μπαίνουν σε αυτή τη φάση, το βιολογικό τους ρολόι αλλάζει, δείχνοντας μια έντονη προτίμηση για τη νύχτα και μια μετατόπιση της ενέργειας προς τις ώρες της ημέρας που ήλιος δεν λάμπει. Αυτό συμβαίνει γιατί τα σώματά τους ξεκινούν την παραγωγή μελατονίνης, της ορμόνης που απελευθερώνεται από τον οργανισμό – συνήθως γύρω στις 23.00, με τα επίπεδα της ίδιας ορμόνης να παραμένουν ψηλά και τα πρωινά, ακόμη και μετά τις 10.00, για αυτό και τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να σηκωθούν νωρίς! Δεν είναι τεμπέληδες, όπως διατείνονται κάποιοι γονείς, είναι απλώς δέσμιοι του κιρκαδιανού τους ρυθμού που στην εφηβεία αλλάζει.
Ένας έφηβος που πρέπει να σηκωθεί στις 07:00 για το σχολείο ομοιάζει στην επιβάρυνση με τον μπαμπά του που χρειάζεται να σηκωθεί στις 05.00 για να πάει στη δουλειά. Αυτό, βέβαια, θέτει τον φυσικό τους, βιολογικό ύπνο σε αντίθεση με τον κοινωνικό χρόνο -ειδικά τις σχολικές ημέρες. Τους κάνει όμως και κακό στην υγεία. Διότι αν κοιμούνται στις 24.00 και ξυπνούν στις 07.00 χάνουν κατ’ ελάχιστο 10 ώρες ύπνου την εβδομάδα. Κάτι που σημαίνει κούραση, αλλά και κάτι σοβαρότερο. Κατά τη διάρκεια των εφηβικών χρόνων, ο εγκέφαλος συνεχίζει να υφίσταται σημαντική ανάπτυξη και ο ύπνος είναι το βασικό καύσιμο για την εν λόγω διαδικασία. Μάλιστα το ανησυχητικό είναι ότι οι έφηβοι κοιμούνται λιγότερο από μια γενιά πριν, όπως βεβαιώνουν έρευνες στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Πόσο λιγότερο; Ειδικά οι μελετηροί έφηβοι του Λυκείου, με τη δεύτερη και τρίτη γλώσσα και το φορτωμένο αθλητικό πρόγραμμα, μπορεί να κοιμούνται ακόμη και μόλις 6 ώρες την ημέρα! Στο μεταξύ, το Εθνικό Ίδρυμα Ύπνου των ΗΠΑ συνιστά οι έφηβοι 14 – 17 ετών να χρειάζονται περίπου 8 – 10 ώρες ύπνου σε μια νύχτα, ενώ όταν ενηλικιώνονται και μέχρι τα 25 (18-25) να κοιμούνται περί τις 7 με 9 ώρες. Ο μαγικός – ιδανικός χρόνος νυχτερινού ύπνου παραμένουν οι 8 ώρες.
Τούτων λεχθέντων είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχει σημαντική έλλειψη ύπνου μεταξύ των εφήβων. Και όπως αποδεικνύουν μερικές από τις τελευταίες έρευνες, αυτό μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους, και τη σωματική και την ψυχολογική.
Οι παρενέργειες της έλλειψης ύπνου
Ο κακός ύπνος στους εφήβους αυξάνει τις πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιοπάθειες και διαβήτη στο μέλλον, αλλά έχει και σοβαρές επιπτώσεις στη μεταβολική τους υγεία. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Pediatrics, εξέτασε τις ώρες ύπνου και την ποιότητα του ύπνου σε περισσότερους από 800 έφηβους και ανέλυσε πώς οι συνήθειες ύπνου επηρέασαν σημαντικούς δείκτες καρδιαγγειακής και μεταβολικής υγείας.
Ας σταχυολογήσουμε μερικούς από αυτούς. Έλλειψη ύπνου έδειξε μεγαλύτερες πιθανότητες για: υψηλή αρτηριακή πίεση, ανεβασμένη χοληστερόλη και τριγλυκερίδια, παχυσαρκία και μεγαλύτερες πιθανότητες να εκδηλώσουν κατάθλιψη. Σκεφτείτε τώρα αν στις βασικές αιτίες της έλλειψης ύπνου είναι η παραμονή των εφήβων μπροστά σε οθόνες (π.χ. τηλεόραση) και η παρατεταμένη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι οι έφηβοι που περνούν πολύ χρόνο παρακολουθώντας τηλεόραση ή βλέποντας ταινίες στο λάπτοπ κοιμόντουσαν λιγότερο και ότι η έλλειψη ύπνου οδηγεί σε μεγαλύτερο κίνδυνο για συμπτώματα κατάθλιψης.
Πώς σπάει αυτός ο φαύλος κύκλος; Σίγουρα υπάρχουν τρόποι. Πέρα από τις απαγορεύσεις, το να μάθει ο έφηβος να κοιμάται ως μία διασκεδαστική και ξεκούραστη λειτουργία και να αγαπήσει τον Μορφέα και την αγκαλιά του, ακούγοντας μουσική ή αναπολώντας, θα μπορούσαν να είναι εναλλακτικές, μιας και λειτούργησαν ως πρακτικές εδώ και δεκαετίες αλλά και αιώνες, αντίστοιχα. Επίσης, η ιδέα να ξεκινάει το σχολείο λίγο αργότερα από ότι τώρα, γύρω στις 09.00 θα οδηγήσει σε μια ομαλοποίηση του ημερήσιου προγράμματος και καλύτερες επιδόσεις στην τάξη.
