Ένα φθηνό και ευρέως διαθέσιμο φάρμακο ενδεχομένως να αποτελέσει το νέο όπλο στη φαρέτρα των γιατρών κατά της ανθεκτικής οξείας μυελογενούς λευχαιμίας (ΟΜΛ), ενός εκ των συχνότερων αιματολογικών καρκίνων.
Πρόκειται για προκαταρκτικά συμπεράσματα από πειραματική έρευνα του Ινστιτούτου Καρολίνσκα και του SciLifeLab που δημοσιεύονται στο EMBO Molecular Medicine και ανοίγουν τον δρόμο για κλινική μελέτη σε ανθρώπους.
Η λευχαιμία ως γνωστόν είναι μια μεγάλη ομάδα αιματολογικών κακοηθειών που συντελεί σε περίσσεια λευκών αιμοσφαιρίων στον οργανισμό. Στη χρόνια μορφή της η νόσος εξελίσσεται αργά και στην οξεία η κατάσταση εξελίσσεται ραγδαία.
Ένα από τα συχνότερα φάρμακα κατά της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας είναι η κυταραμπίνη, ένα κυτταροτοξικό σκεύασμα που παρεμβαίνει στον αναδιπλασιασμό του DNA. Όμως, πολλοί ασθενείς δεν ανταποκρίνονται στο φάρμακο αυτό λόγω των υψηλών επιπέδων του ενζύμου SAMHD1 στα λευχαιμικά κύτταρα. Το εν λόγω ένζυμο διασπά τον ενεργό μεταβολίτη της κυταραμπίνης, τον ara-CTP. Οι συγκεκριμένοι ασθενείς έχουν σημαντικά χειρότερο προσδόκιμο επιβίωσης από τους ασθενείς με χαμηλά λευχαιμικά επίπεδα του SAMHD1.
Στόχος λοιπόν των ειδικών να βρουν έναν τρόπο να αναστείλουν την επίδραση του συγκεκριμένου ενζύμου.
Στην παρούσα μελέτη οι ερευνητές έλεγξαν την επίπτωση περισσοτέρων από 33.000 χημικών ουσιών στην ικανότητα του SAMHD1 να αποδομήσει τον μεταβολίτη ara-CTP στα κύτταρα της λευχαιμίας, σε άτομα που λάμβαναν θεραπεία με κυταραμπίνη. Έτσι εντόπισαν τρεις υποψήφιες χημικές ουσίες, όλες αναστολείς ριβονουκλεοτιδικής αναγωγάσης (RNRi) που μείωναν την ικανότητα του SAMHD1 να απενεργοποιεί τον ara-CTP. Αυτές είναι η υδροξυουρία, η γεμσιταμπίνη και η τριαπίνη.
«Οποιοδήποτε από τα τρία φάρμακα βελτίωνε σημαντικά την επίδραση της θεραπείας με κυταραμπίνη στις κυτταρικές σειρές με υψηλά επίπεδα του SAMHD1. Κι αυτό ίσχυε για όλα τα δείγματα ΟΜΛ που είχαν συλλέξει από ενήλικες και παιδιά. Επίσης σε ποντίκια με ΟΜΛ παρατηρήσαμε ότι η ενδιάμεση επιβίωση ήταν σημαντικά καλύτερη όταν η κυταραμπίνη συνδυάστηκε με αναστολέα RNR», εξηγεί ο Nikolas Herold, ερευνητής στο Τμήμα Υγείας Γυναικών και Παίδων του Ινστιτούτου Καρολίνσκα, στη Στοκχόλμη.
Η υδροξυουρία είναι ένα φθηνό φάρμακο που ήδη χορηγείται σε αιματολογικές παθήσεις όπως η ΟΜΛ. Αλλά δεν χρησιμοποιείται συστηματικά σε συνδυασμό με την κυταραμπίνη. Η γεμσιταμπίνη επίσης χορηγείται στην αντιμετώπιση διαφόρων καρκίνων, αλλά μπορεί να γίνει τοξικό αν χορηγηθεί πολλές φορές. Η τριαπίνη βρίσκεται υπό κλινική διερεύνηση ως αντικαρκινικό φάρμακο. Σε ζωικές μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι οι συνδυαστικές θεραπείες δεν έχουν περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από όσες έχουν καταγραφεί στις αγωγές με κυταραμπίνη.
Οι ερευνητές τώρα σχεδιάζουν κλινική μελέτη όπου θα αξιολογήσουν την επίδραση της συνδυαστικής θεραπείας με υδροξυουρία σε νεοδιαγνωσμένους ασθενείς με ΟΜΛ.
«Η υδροξυουρία είναι εγκεκριμένο φάρμακο για τη θεραπεία της ΟΜΛ, άρα έχουμε κάθε λόγο να είμαστε αισιόδοξοι. Αν τα αποτελέσματα των ερευνών μας επιβεβαιωθούν στις κλινικές μελέτες, τότε η θεραπεία της ΟΜΛ θα μπορούσε να βελτιωθεί σημαντικά ακόμα και στις χώρες με περιορισμένη πρόσβαση σε θεραπείες, αφού το κόστος της υδροξυουρίας δεν ξεπερνά αυτό της ιβουπροφαίνης», λέει ο Δρ. Nikolas Herold.
