Για τους πάσχοντες από τη νόσο Αλτσχάιμερ, ο χρόνος δε γυρίζει πίσω. Από τη στιγμή που η απώλεια μνήμης και άλλα ανησυχητικά σημάδια κάνουν την εμφάνισή τους, η γνωστική εξασθένιση έχει ήδη ξεκινήσει και χρόνια κλινικών δοκιμών δεν έχουν καταφέρει να προσφέρουν θεραπείες ανάκτησης της μνήμης.
Σήμερα, όμως, οι ερευνητές από το Ινστιτούτο Gladstone προσεγγίζουν αυτή την εξουθενωτική ασθένεια με μια διαφορετική οπτική. Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Cell Reports, υποστηρίζεται ότι συγκεκριμένα μοτίβα της εγκεφαλικής δραστηριότητας μπορούν να προβλέψουν πολύ νωρίτερα αν ένα νεαρό ποντίκι θα αναπτύξει προβλήματα μνήμης παρόμοια με αυτά της νόσου Αλτσχάιμερ σε μεγαλύτερη ηλικία.
Η νέα αυτή εργασία αποτελεί συνέχεια μιας μελέτης του 2016, όπου τα ποντίκια που χρησιμοποιήθηκαν ως πειραματόζωα είχαν τροποποιηθεί γενετικά για να φέρουν το γονίδιο της απολιποπρωτεΐνης E4 (ApoE4), το οποίο σχετίζεται με αυξημένο -αλλά όχι δεδομένο- κίνδυνο για τη νόσο Αλτσχάιμερ στους ανθρώπους.
Σε εκείνη τη μελέτη, ο επικεφαλής ερευνητής και συγγραφέας Yadong Huang και η ομάδα του διερεύνησαν ένα τύπο εγκεφαλικής δραστηριότητας, τα οξύαιχμα κύματα και ριπιδισμοί (sharp wave-ripples, SWRs), που παίζουν άμεσο ρόλο στη χωρική μάθηση και τον σχηματισμό της μνήμης στα θηλαστικά. Τα SWRs συμβαίνουν όταν ο εγκέφαλος ενός ποντικιού ή ανθρώπου σε κατάσταση ανάπαυσης επαναφέρει γρήγορα και επαναλαμβανόμενα μια πρόσφατη μνήμη κίνησης σε ένα χώρο όπως ένα σπίτι ή ένας λαβύρινθος.
«Τα SWRs έχουν δύο σημαντικά στοιχεία μέτρησης: την αφθονία και τη μικρή ισχύ γάμμα (SG). Γενικότερα, η αφθονία των SWR προβλέπει πόσο γρήγορα ένα ποντίκι με γονίδιο ApoE4 μπορεί να μάθει και να απομνημονεύσει πώς να περάσει από ένα λαβύρινθο και η ισχύς SG προβλέπει πόσο ακριβής θα είναι αυτή η μνήμη», αναφέρει η Emily Jones, επικεφαλής συγγραφέας της νέας μελέτης.
Η προηγούμενη εργασία είχε δείξει ότι τα γηράσκοντα ποντίκια με γονίδιο ApoE4 είχαν μικρότερη αφθονία σε SWR και πιο αδύναμη ισχύ SG από τα υγιή. Βασιζόμενοι σε αυτά τα αποτελέσματα, η Δρ. Jones και οι συνεργάτες της διατύπωσαν τη θεωρία ότι μετρώντας τη δραστηριότητα των SWR θα μπορούσαν να προβλέψουν τη σοβαρότητα των προβλημάτων μνήμης που παρουσιάζονταν στα ποντίκια με το γονίδια ApoE4 καθώς γερνούσαν.
Για να εξετάσουν, λοιπόν, αυτή την ιδέα, οι ερευνητές αρχικά κατέγραψαν τη δραστηριότητα SWR στα γηράσκοντα ποντίκια με το γονίδιο ApoE4 σε κατάσταση ανάπαυσης και ένα μήνα αργότερα τα έβαλαν να ολοκληρώσουν χωρικές ασκήσεις για να εξετάσουν τη μνήμη τους. Όπως διαπιστώθηκε, τα ποντίκια με τα λιγότερα SWR και τη χαμηλότερη ισχύ SG ήταν πράγματι πιο πιθανό να έχουν μεγαλύτερες ελλείψεις στη χωρική τους μνήμη.
Το πείραμα πήγε ένα βήμα παραπέρα, όταν οι ερευνητές, περίεργοι για το πώς εξελίσσεται η δραστηριότητα των SWR κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ποντικιού (πράγμα που δεν είχε διερευνηθεί ποτέ μέχρι τώρα), μέτρησαν περιοδικά τις SWR στα ποντίκια με ApoE4 σε μικρή ηλικία -πολύ πριν εμφανιστούν οι πρώτες απώλειες μνήμης- στη μέση και την τρίτη ηλικία.
Παραδόξως, η ανάλυση αποκάλυψε ότι οι ελλείψεις στην αφθονία των SWR και της ισχύος SG σε νεαρή ηλικία προέβλεπαν ποια ποντίκια θα αποδώσουν χειρότερα στις εργασίες μνήμης 10 μήνες μετά, χρόνος ίσος με 30 χρόνια για τους ανθρώπους.
Από τη στιγμή, λοιπόν που τα SWR βρίσκονται και στους ανθρώπους, τα ευρήματα αυτά υποδεικνύουν ότι η αφθονία των SWR και της ισχύος SG θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποτελούν παράγοντες πρώιμης πρόβλεψης της νόσου Αλτσχάιμερ, πολύ πριν την εμφάνιση των προβλημάτων μνήμης.
«Αν τα ευρήματα αυτά επαληθευθούν και σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους, θα ενισχύσουν την έρευνα και την ανάπτυξη φαρμάκων για τη νόσο», καταλήγουν οι ερευνητές.
