Ένας 35χρονος έχει μόλις 1,5% πιθανότητα θανάτου μέσα στα επόμενα 10 χρόνια, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην ηλικία των 75 ετών ανέρχεται στο 45%. Είναι προφανές πως η γήρανση κάνει κακό στην υγεία μας. Από τη θετική πλευρά, όμως, οι επιστήμονες έχουν κάνει τεράστια πρόοδο στην κατανόηση των βασικών μηχανισμών που ελέγχουν τη γήρανση και των παθήσεων που σχετίζονται με την ηλικία, όπως σημειώνουν o Richard Faragher, καθηγητής Βιογεροντολογίας στο Πανεπιστήμιο του Brighton και o Nir Barzilai, καθηγητής Ιατρικής στο Ιατρικό Κολέγιο Albert Einstein σε άρθρο τους στο The Conversation.
Μερικές από τις πιο στενά συνδεδεμένες βιολογικές διεργασίες –τα γνωστά «ορόσημα της γήρανσης»– όπως το απόθεμα βλαστοκυττάρων και η επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων, λειτουργούν για να μας κρατούν υγιείς στην αρχή της ζωής μας. Τα προβλήματα ξεκινούν όταν αυτές οι διεργασίες αρχίζουν να φθίνουν. Οι κλινικές δοκιμές βρίσκονται υπό εξέλιξη προκειμένου να διαπιστωθεί αν η στόχευση κάποιων από αυτά τα ορόσημα μπορεί να βελτιώσει τη διαβητική νεφρική λειτουργία, πτυχές της ανοσολογικής λειτουργίας και ουλές στους πνεύμονες.
Δυστυχώς, όμως, τα μεγάλα και αναπάντητα ερωτήματα παραμένουν στον τομέα της βιολογίας της γήρανσης. Για να αξιολογήσει ποια είναι και πώς να τα αντιμετωπίσει, η Αμερικανική Ομοσπονδία για την Έρευνα της Γήρανσης συγκάλεσε πρόσφατα μια σειρά συναντήσεων με κορυφαίους επιστήμονες και γιατρούς, οι οποίοι συμφώνησαν ότι η κατανόηση του τι είναι τόσο ιδιαίτερο στη βιολογία των ανθρώπων που ζουν περισσότερα από 100 χρόνια είναι μια πραγματική πρόκληση.
«Ξέρουμε ότι οι υπεραιωνόβιοι ζουν τόσο πολύ επειδή είναι ασυνήθιστα υγιείς. Διατηρούν την καλή τους υγεία για περίπου 30 χρόνια περισσότερο από τους φυσιολογικούς ανθρώπους και όταν τελικά ασθενήσουν, παραμένουν άρρωστοι για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτή η ‘καταστολή της θνητότητας’ είναι σαφώς καλή για αυτούς, ενώ και τα παιδιά αυτών των ανθρώπων είναι πολύ πιο υγιή από τον μέσο όρο, στοιχείο που υποδεικνύει ότι έχουν κληρονομήσει κάτι καλό από τους γονείς τους. Είναι, όμως, κάτι γενετικό ή κάτι περιβαλλοντικό;», διερωτώνται οι Richard Faragher, καθηγητής Βιογεροντολογίας στο Πανεπιστήμιο του Brighton και Nir Barzilai, καθηγητής Ιατρικής στο Ιατρικό Κολέγιο Albert Einstein.
Ζουν πολύ, αλλά δεν προσέχουν περισσότερο την υγεία τους
Για τον γενικό πληθυσμό, ο έλεγχος του βάρους, η αποχή από το κάπνισμα, η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ και η κατανάλωση τουλάχιστον πέντε μερίδων φρούτων και λαχανικών ημερησίως μπορούν να αυξήσουν το προσδόκιμο ζωής έως και κατά 14 χρόνια, συγκριτικά με κάποιον που δεν κάνει τίποτα από αυτά.
Παραδόξως, όλα αυτά δεν είναι απαραίτητα. Μια μελέτη βρήκε ότι σχεδόν το 60% των Εβραίων Ασκενάζι κάπνιζαν πολύ το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους, οι μισοί από αυτούς ήταν παχύσαρκοι για το ίδιο χρονικό διάστημα, λιγότεροι από τους μισούς έκαναν μέτρια άσκηση και λιγότερο από το 3% ήταν χορτοφάγοι.
Επίσης, ούτε τα παιδιά των υπεραιωνόβιων φαίνεται να ανησυχούν για την υγεία τους περισσότερο από τον γενικό πληθυσμό. Συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους με την ίδια κατανάλωση φαγητού και σωματικό βάρος, όμως, εμφανίζουν τα μισά περιστατικά καρδιαγγειακών παθήσεων.
Το μεγάλο μυστικό
Στην περίπτωση που η κατάσταση αυτή οφείλεται σε σπάνια γονίδια, υπάρχουν δύο συνθήκες που θα μπορούσαν να ισχύουν. Είτε οι υπεραιωνόβιοι έχουν κάποιες ασυνήθιστες γενετικές μεταλλάξεις που παρατείνουν τη ζωή, είτε τους λείπουν κάποια κοινά γονίδια ή γενετικές μεταλλάξεις που προκαλούν παθήσεις και βλάβες στο τέλος της ζωής. Διάφορες μελέτες, μεταξύ των οποίων και η παρούσα, έχουν δείξει ότι οι υπεραιωνόβιοι έχουν ακριβώς όσες κακές γενετικές μεταλλάξεις έχει και ο γενικός πληθυσμός.
Κάποιοι φέρουν δύο αντίγραφα του πιο γνωστού κοινού γονιδίου κινδύνου για τη νόσο Αλτσχάιμερ (APOE4), αλλά και πάλι δεν αναπτύσσουν την πάθηση. Επομένως, μια εύλογη θεωρία είναι ότι οι υπεραιωνόβιοι φέρουν σπάνιες, ωφέλιμες γενετικές μεταλλάξεις και όχι ότι τους λείπουν οι «κακές». Και τα πιο αξιόπιστα διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν το ίδιο.
Πάνω από το 60% των υπεραιωνόβιων έχουν γενετικές αλλαγές που τροποποιούν τα γονίδια που ρυθμίζουν την ανάπτυξη νωρίς στη ζωή του ανθρώπου. Αυτό σημαίνει ότι αυτοί οι αξιόλογοι άνθρωποι είναι παραδείγματα ενός τύπου παράτασης της ζωής που παρατηρείται σε άλλα είδη. Πολλοί, άλλωστε, γνωρίζουν ότι τα μικρά σκυλιά τείνουν να ζουν περισσότερο από τα μεγάλα, αλλά λιγότεροι είναι εκείνοι που ξέρουν ότι αυτό είναι ένα γενικό φαινόμενο στο ζωικό βασίλειο. Μία πιθανή αιτία για αυτό είναι τα μειωμένα επίπεδα μιας αναπτυξιακής ορμόνης που λέγεται IGF-1.
Προφανώς, η αναπτυξιακή ορμόνη είναι απαραίτητη στη ζωή, αλλά υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία που δείχνουν ότι τα υψηλά επίπεδα της IGF-1 στη μέση και την τρίτη ηλικία σχετίζονται με αυξημένες ασθένειες στα τέλη της ζωής. Ανοιχτό παραμένει το ερώτημα για τους λεπτομερείς μηχανισμούς πίσω από αυτό, αλλά ακόμα και στους υπεραιωνόβιους, οι γυναίκες με τα χαμηλότερα επίπεδα της αναπτυξιακής ορμόνης ζουν περισσότερο και έχουν καλύτερη γνωστική και μυϊκή λειτουργία.
Αυτό βέβαια δε λύνει το πρόβλημα. Επίσης, οι υπεραιωνόβιοι διαφέρουν από όλους εμάς και σε άλλα πράγματα. Για παράδειγμα, τείνουν να έχουν καλά επίπεδα χοληστερόλης –στοιχείο που υποδεικνύει ότι μπορεί να υπάρχουν πολλοί λόγοι για τη μακροζωία τους.
Τελικά, οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν «φυσικά πειράματα» που μας δείχνουν ότι είναι πιθανό να ζήσουμε με εξαιρετική υγεία ακόμα κι αν έχουμε επικίνδυνα γενετικά χαρακτηριστικά και επιλέξουμε να μη δώσουμε σημασία στα μηνύματα της υγείας μας –μόνο όμως αν έχουμε σπάνιες και ελάχιστα κατανοητές γενετικές μεταλλάξεις.
Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αυτές λειτουργούν θα επιτρέψει στους επιστήμονες να αναπτύξουν νέα φάρμακα ή άλλες παρεμβάσεις που θα στοχεύουν τις βιολογικές διαδικασίες στους σωστούς ιστούς και τη σωστή στιγμή. Αν αυτό γίνει πραγματικότητα, ίσως δουν τον επόμενο αιώνα πολλοί περισσότεροι άνθρωποι από ό,τι πιστεύουμε.
Διαβάστε επίσης
Η ευχάριστη παρέμβαση για καλύτερο ύπνο
Κατάθλιψη: Ποιοι δεν παραδέχονται ότι έχουν πρόβλημα – Τα ανησυχητικά συμπτώματα
Κορωνοϊός: Τι κάνουν οι 2 στους 5 ηλικιωμένους μετά τον εμβολιασμό τους
