Πριν λίγες ημέρες, οι αρχές των ΗΠΑ συνέστησαν την παύση της χορήγησης του μονοδοσικού εμβολίου της Johnson & Johnson/Janssen για την COVID-19, την ώρα που βρίσκονται υπό εξέλιξη οι έρευνες για τα εξαιρετικά σπάνια περιστατικά θρομβώσεων, καθώς έξι γυναίκες παρουσίασαν θρόμβωση έπειτα από σχεδόν επτά εκατομμύρια δόσεις εμβολίων που έχουν ήδη χορηγηθεί.
Όπως αναφέρει η Δρ. Kylie Quinn, ερευνητική συνεργάτις της Σχολής Υγείας και Βιοϊατρικών Επιστημών του Πανεπιστημίου RMIT, σε άρθρο της στο The Conversation «το εμβόλιο της J&J χρησιμοποιεί παρόμοια τεχνολογία με αυτό της AstraZeneca, τους γνωστούς αδενοϊικούς φορείς, γεγονός το οποίο έχει οδηγήσει κάποιους ειδικούς στην υπόθεση ότι μπορεί να υπάρχει κάποια σύνδεση της πλατφόρμας του εμβολίου και μιας πολύ σπάνιας κατάστασης θρόμβωσης που λέγεται ανοσολογική θρομβωτική θρομβοκυτταροπενία που προκαλείται από εμβόλιο (VITT)».
Ωστόσο η σύνδεση ανάμεσα στην τεχνολογία αδενοϊών γενικότερα και τις θρομβώσεις παραμένει προς το παρόν στη σφαιρα της θεωρίας ελλείψει αποδείξεων, όπως επισημαίνει η Δρ. Quinn,. Οι υγειονομικές αρχές πάντως αξιολογούν τα δεδομένα και οι ερευνητές προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα:
- Μπορούν οι αδενοϊικοί φορείς γενικότερα να προκαλέσουν VITT;
- Είναι η VITT συγκεκριμένη στο εμβόλιο αδενοϊού της AstraZeneca;
- Υπάρχει προδιάθεση ορισμένων ατόμων για ανάπτυξη VITT;
Τελικά τι είναι οι αδενοϊοί και πώς χρησιμοποιούνται στα εμβόλια;
Οι αδενοϊοί είναι μια μεγάλη οικογένεια ιών που βρίσκονται στους ανθρώπους, εκ των οποίων κάποιοι είναι υπεύθυνοι για το κοινό κρυολόγημα.
Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν, επίσης, αυτούς τους ιούς για να δημιουργήσουν εμβόλια, μέσω του αδενοϊικού φορέα, δηλαδή ενός ιικού κελύφους που χρησιμοποιείται για την «συσκευασία και παράδοση» του στόχου από έναν άλλο ιό.
Για να φτιάξουν έναν αδενοϊικό φορέα, οι επιστήμονες παίρνουν έναν αδενοϊό και αφαιρούν ολόκληρο το γενετικό υλικό που θα μπορούσε είτε να επιτρέψει στον ιό να αντιγραφεί και να εξαπλωθεί είτε να προκαλέσει λοίμωξη. Στη συνέχεια παίρνουν το αδενοϊικό κέλυφος και εισάγουν γενετικές οδηγίες για τον τρόπο που θα δημιουργήσει τον στόχο στην επιφάνεια ενός άλλου ιού. Για την COVID-19, συγκεκριμένα, καταχωρούν οδηγίες για τη δημιουργία της «πρωτεΐνης-ακίδας» στην επιφάνεια του ιού SARS-CoV-2.
«Για το ανοσοποιητικό σύστημα, ένας αδενοϊικός φορέας μοιάζει με έναν σοβαρό ιό, παρόλο που δεν μπορεί να αντιγραφεί ή να προκαλέσει λοίμωξη. Ως αποτέλεσμα, το ανοσοποιητικό σύστημα προχωρά σε σημαντική αντίδραση, γεγονός που εξηγεί τους λόγους που οι άνθρωποι αναφέρουν σημαντικές παρενέργειες όπως πυρετός, κόπωση και πόνος στο χέρι τις επόμενες ημέρες του εμβολιασμού», εξηγεί η Δρ. Quinn.
Παρόμοια αλλά διαφορετικά
Προς το παρόν έχουν αναπτυχθεί τέσσερα εμβόλια κατά της COVID-19 που χρησιμοποιούν αδενοϊικούς φορείς: της AstraZeneca, της Janssen/Johnson&Johnson, της CanSino Biologicals and το Sputnik V.
«Υπάρχουν πολλοί αδενοϊοί διαθέσιμοι για χρήση ως αφετηρία για τη δημιουργία διαφορετικών αδενοϊικών φορέων. Παρόλο που οι φορείς αυτοί μοιράζονται κάποια κοινά χαρακτηριστικά, μπορούν να είναι αρκετά διαφορετικοί βιολογικά», αναφέρει η ειδικός.
Οι διαφορετικοί αδενοϊοί χρησιμοποιούν διαφορετικά σημεία πρόσβασης, τους γνωστούς υποδοχείς, για να εισέλθουν στα κύτταρα, με αποτέλεσμα το διαφορετικό μέγεθος και είδος της ανοσοαπόκρισης. Τα διαφορετικά εμβόλια παρέχουν, επίσης, ελαφρώς διαφορετικές οδηγίες για την πρωτεΐνη-ακίδα.
Το εμβόλιο της J&J –που λέγεται rAd26- καθοδηγεί τα κύτταρα να φτιάξουν μια πρωτεΐνη-ακίδα με συγκεκριμένο σχήμα, για να βοηθήσει το ανοσοποιητικό σύστημα να την αναγνωρίσει και παραδίδεται στην επιφάνεια του κυττάρου. Το εμβόλιο της AstraZeneca αντίθετα –που λέγεται chAdOx01- καθοδηγεί τα κύτταρα να φτιάξουν μια πρωτεΐνη-ακίδα ευέλικτη που μπορεί να εκκριθεί από τα κύτταρα.
Δεδομένων αυτών των διαφορών, αν ένα αδενοϊικό εμβόλιο συνδεθεί με συγκεκριμένες επιδράσεις στο σώμα, όπως για παράδειγμα οι θρομβώσεις, δεν σημαίνει ότι όλα τα εμβόλια αυτής της κατηγορίας θα έχουν την ίδια επίδραση. «Πάντως, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να συνεχίσουν τις έρευνες», τονίζει η Δρ. Quinn.
Πρέπει να μάθουμε περισσότερα για τις θρομβώσεις
Πολλές ρυθμιστικές αρχές ανά τον κόσμο έχουν δημοσιεύσει επισημάνσεις σχετικά με έναν πιθανό δεσμό ανάμεσα στο εμβόλιο της AstraZeneca και την VITT.
Ο κίνδυνος είναι εξαιρετικά χαμηλός –περίπου ένας στους 200.000 ανθρώπους που έχουν λάβει το εμβόλιο μπορεί να αναπτύξουν την πάθηση. Αλλά για τις σπάνιες περιπτώσεις όπου το άτομο όντως αναπτύσσει VITT, οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές, με περίπου το ¼ αυτών να πεθαίνουν. Επομένως οι υγειονομικές αρχές λαμβάνουν το θέμα πολύ σοβαρά.
Η VITT δεν είναι ίδια με τις άλλες καταστάσεις θρόμβωσης. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη θρομβωτικών καταστάσεων αλλά φαίνεται ότι ηι VITT πιθανότατα οφείλεται σε μια ασυνήθη ανοσολογική απόκριση.
«Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι πυροδοτεί αυτή την ανοσοαπόκριση. Έχουν υπάρξει αναφορές για θρομβώσεις από λοιμώξεις αδενοϊών ή από υψηλές δόσεις αδενοϊικών φορέων, στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, αυτό συνέβη πολύ γρήγορα, ενώ η VITT αποτελεί μια καθυστερημένη απόκριση που παρατηρείται 4-30 ημέρες μετά τον εμβολιασμό. Φαίνεται λοιπόν πιθανότερο στο στάδιο αυτό ότι, σε ορισμένους, πολύ λίγους ασθενείς, πυροδοτείται ένα είδος ασυνήθιστης ανοσολογικής απόκρισης» επισημαίνει η ερευνήτρια.
Παρόλο που οι ερευνητές προσπαθούν να κατανοήσουν την VITT, πολλές ρυθμιστικές αρχές έχουν πιο επιφυλακτική προσέγγιση –συμβουλεύοντας τους πολίτες, δίνοντας οδηγίες για προτιμώμενα εμβόλια σε νεότερες ηλικιακές ομάδες και αναθεωρώντας τα δεδομένα τα εμβόλια.
«Εν μέσω αυτών των διεργασιών, οι υγειονομικές αρχές πρέπει να ισορροπήσουν ανάμεσα στον πολύ σπάνιο κίνδυνο VITT από τον εμβολιασμό και τον πολύ ρεαλιστικό κίνδυνο θανάτου και νόσησης που αντιμετωπίζουν οι πάσχοντες από COVID-19. Για πολλούς ανθρώπους, ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους σε περιοχές με διασπορά του ιού στην κοινότητα, παραμένει σαφές ότι πρέπει να λάβουν οποιοδήποτε εμβόλιο είναι διαθέσιμο κατά της COVID-19», καταλήγει η Δρ. Quinn.
Διαβάστε επίσης
Εμβόλιο AstraZeneca: Τι αλλάζει στο σχέδιο «Ελευθερία» και τι ισχύει στην Ευρώπη
Johnson & Johnson: Ανατροπή με το εμβόλιο – Τι θα κάνει η Ελλάδα
Κορωνοϊός – Κομισιόν: Επισπεύδεται η παράδοση 50 εκατ. δόσεων του εμβολίου της Pfizer
