Η αλματώδης πρόοδος της ψηφιακής τεχνολογίας τον 21ο αιώνα έχει συντελέσει μεν στη διευκόλυνση της καθημερινότητά μας, έχει δε κατηγορηθεί ότι μας κάνει να σκεπτόμαστε λιγότερο.

Η Νευροεπιστήμη δεν έχει αποφανθεί τι ισχύει από τα δύο, δεδομένου ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι σχετικά νέα στη ζωή μας αλλά και του γεγονότος ότι παρά την πρόοδο της Ιατρικής δεν έχει κατανοηθεί πλήρως ο ανθρώπινος εγκέφαλος αφού χαρακτηρίζεται από μεγάλη πλαστικότητα.

Ο Zvezdan Pirtosek, MD, PhD, διακεκριμένος καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα της Σλοβενίας, συμμετέχει σε διεθνείς έρευνες για τη λειτουργία της μνήμης με στόχο την πρόληψη και θεραπεία της άνοιας και της νόσου Αλτσχάιμερ. Λάτρης της Αρχαίας Ελλάδας επιλέγει πάντα στις διαλέξεις του να παρουσιάζει τη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού μέσα από αναφορές στους Αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, όπως ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας, και κάνοντας απευθείας συγκρίσεις με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Ο Δρ. Zvezdan Pirtosek, καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα

Συμμετέχοντας στο Τοπικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Βιοτεχνολογία (Regional BioCamp), που διεξήχθη για ένατη συνεχή χρονιά στη Λιουμπλιάνα τον περασμένο Μάιο, ο Δρ. Pirtosek κλήθηκε να μιλήσει για την δυναμική του ανθρώπινου νου σε ένα κοινό φοιτητών διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων.

Το ygeiamou.gr παρακολουθώντας τη διάλεξη του Δρ. Zvezdan Pirtosek που έβριθε αναφορών στην Αρχαία Ελλάδα και τον πολιτισμό των προγόνων μας, τους έθεσε ερωτήματα, όπως αν η ψηφιακή τεχνολογία είναι σύμμαχος ή εχθρός του μυαλού, κι αν μπορούμε να ελπίζουμε σε πραγματικά πρώιμη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ ώστε να την αναχαιτίσουμε.

«Πιστεύω σθεναρά ότι, η ψηφιακή εποχή μας κάνει περισσότερο καλό, παρά κακό. Κι αυτό αντανακλάται στις πολλές τεχνολογικές επαναστάσεις που έχουν επιτευχθεί στην ιστορία της ανθρωπότητας. Θα σας θυμίσω κάτι, που εσείς οι Έλληνες γνωρίζετε καλύτερα από εμένα. Ο Σωκράτης ήταν αντίθετος με τη γραφή, διότι πίστευε ότι “χάνουμε το μυαλό μας”, δηλαδή τη νοημοσύνη μας, όταν βάζουμε τις σκέψεις μας πάνω σε μια μαρμάρινη πλάκα. Αλλά, αν πήγαμε μπροστά ως άνθρωποι, το οφείλουμε ακριβώς στο ότι ανακαλύψαμε την Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, γράψαμε βιβλία και εν τέλει η γνώση διαδόθηκε από γενιά σε γενιά».

Σπεύδει όμως να συμπληρώσει ότι, «όλα είναι θέμα χρήσης. Σκεφτείτε ότι, αξιοποιώντας γνώσεις μας για την ατομική ενέργεια φτιάξαμε την ατομική βόμβα, αλλά επίσης σήμερα η Πυρηνική Φυσική είναι στην υπηρεσία της Ιατρικής, θεραπεύοντας τον καρκίνο. Αυτό που θέλω να πω εν ολίγοις είναι ότι όλα εξαρτώνται από εμάς. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των ψηφιακών τεχνολογικών επιτευγμάτων. Φυσικά, είναι αποδεκτό να κάνουν και λάθος χρήση των διαφόρων τεχνολογικών μέσων. Μόνο μέσα από τα λάθη μας μαθαίνουμε. Αντί λοιπόν να ζούμε αυστηρά σε έναν αναλογικό κόσμο, θα πρέπει να βρούμε την ισορροπία ανάμεσα στην αναλογική και ψηφιακή πραγματικότητα».

Απαντώντας δε στους φόβους πολλών ερευνητών ότι η ψηφιακή εποχή είναι η αιτία της αυξημένης συχνότητας της διάσπασης προσοχής, ο Δρ. Pirtosek λέει ότι «δεν χρειάζεται να ανησυχούμε, για τον απλό λόγο ότι έχουμε δύο είδη προσοχής: την εν τω βάθει εστίαση, που την χρησιμοποιούμε σε δραστηριότητες όπως όταν διαβάζουμε κάτι πολύ ενδιαφέρον και την ταχεία εστίαση, που μας είναι αναγκαία όταν κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα αλλά στιγμιαία επικεντρωνόμαστε σε κάτι. Και ο άνθρωπος έχει οξυμένα και τα δύο είδη προσοχής, αφού μπορεί ταυτόχρονα να χαλαρώνει σε μια ελληνική παραλία διαβάζοντας στο αγαπημένο του βιβλίο και παράλληλα να χρησιμοποιεί το έξυπνο κινητό του για να σερφάρει στο διαδίκτυο ώστε να μην είναι αποκομμένος απ’ ότι συμβαίνει στον κόσμο».

Και καταλήγει προβλέποντας ότι, «η ψηφιακή τεχνολογία θα μας αλλάξει μεν ως έμβια όντα, καθιστώντας μας διαφορετικούς από τους προγόνους μας, λόγω της ενσωμάτωσης στην καθημερινότητά μας πολλών gadgets, αλλά πιστεύω ότι θα καταφέρουμε να διατηρήσουμε την ανθρώπινη υπόστασή μας, υπό την έννοια της ενσυναίσθησης».

Στη μάχη για την πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ

Ολοκληρώνοντας τη συνομιλία μας με τον καθηγητή Νευρολογίας, Zvezdan Pirtosek, του θέτουμε και το κρίσιμο ερώτημα αν θα μπορέσουμε να έχουμε φάρμακα που να προλαμβάνουν τη νόσο Αλτσχάιμερ, δεδομένου ότι μέχρι το 2050 οι επιστήμονες προβλέπουν ότι οι πάσχοντες θα έχουν φτάσει τα 100 εκατομμύρια.

«Έχουμε ήδη πετύχει την έγκαιρη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ, υπό την έννοια ότι μπορούμε και εντοπίζουμε ενδείξεις χρόνια πριν εκδηλωθούν τα συμπτώματα, όπως η απώλεια μνήμης. Απεικονιστικές και άλλες επεμβατικές διαγνωστικές μέθοδοι μας επιτρέπουν να εντοπίζουμε εγκεφαλικές αλλαγές που μπορεί να προδιαθέσουν το άτομο στην εκδήλωση άνοιας και νόσου Αλτσχάιμερ και να διακρίνουμε τις δύο αυτές νευροεκφυλιστικές παθήσεις από καταστάσεις όπως η ήπια γνωστική εξασθένηση. Αλλά ομολογουμένως στις ημέρες μας η έρευνα για τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ έχει αποτύχει παταγωδώς δεδομένου ότι τα φάρμακα δεν την καταστέλλουν ή δεν την προλαμβάνουν. Κατά την άποψή μου αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, όταν τίθεται η διάγνωση ο εγκέφαλος έχει ήδη υποστεί βλάβη. Θα πρέπει λοιπόν να εστιάσουμε στο πως θα καταφέρουμε να κάνουμε διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ και της άνοιας πριν εδραιωθεί η εγκεφαλική βλάβη. Αν το πετύχουμε, τότε μόνο θα ανοίξει ο δρόμος για αποτελεσματικές προληπτικές θεραπείες», απαντά.

Και συμπληρώνει με νόημα: «Μέχρι να συμβεί αυτό, το μόνο που έχουμε προς το παρόν στη διάθεσή μας είναι η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Μελέτες έχουν τεκμηριώσει ότι με συγκεκριμένες παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής μπορούμε να καθυστερήσουμε την άνοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ για αρκετά χρόνια. Και πιστέψτε με, έχει διαφορά να χάνεις τη μνήμη σου στα 68 από το να την χάνεις στα 77».

Το διαδίκτυο αλλάζει τον εγκέφαλό μας

Προς επιβεβαίωση των όσων προαναφέρθηκαν παραπάνω από τον Δρ. Pirtosek, διεθνής ομάδα ειδικών με επικεφαλής ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Δυτικού Σίδνεϊ, του Χάρβαρντ, του Βασιλικού Κολεγίου του Λονδίνου, της Οξφόρδης και του Μάντσεστερ, ανακάλυψε ότι το διαδίκτυο μπορεί να προκαλέσει τόσο στιγμιαίες όσο και μόνιμες αλλαγές σε συγκεκριμένες περιοχές της γνωστικότητας, που εκφράζονται ως αλλαγές στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας την προσοχή, τη μνήμη και την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Σε μια μοναδική στο είδος της ανασκόπηση, που δημοσιεύεται στο World Psychiatry, οι επιστήμονες εξέτασαν την υπόθεση ότι το διαδίκτυο αλλάζει γνωστικές διαδικασίες και επιχείρησαν να βρουν και επιστημονικές αποδείξεις από μελέτες που είχαν γίνει σε τομείς, όπως η Ψυχολογία, η Ψυχιατρική και η Νευροαπεικόνιση.

«Το βασικό συμπέρασμα μας ήταν ότι η υπερβολική χρήση του διαδικτύου μπορεί να επηρεάσει πολλές εγκεφαλικές λειτουργίες. Για παράδειγμα, ο ακατάσχετος “βομβαρδισμός” από ειδοποιήσεις στο έξυπνο κινητό μας ή το τάμπλετ, κρατούν διασπασμένη την προσοχή μας , κάτι που με τη σειρά του οδηγεί σε μειωμένη ικανότητα διατήρησης της προσοχής εστιασμένης σε ένα σημείο», λέει ο Δρ. Joseph Firth, από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Υγείας NICM του Πανεπιστημίου του Δυτικού Σίδνεϊ.