Ου γαρ έρχεται μόνον το γήρας, και από τα πρώτα σημάδια που το συνοδεύει ή λειτουργεί ως προάγγελος του ερχομού του είναι η εξασθένιση της μνήμης. Πόσο απόλυτη είναι αυτή η σχέση;
Σύμφωνα με τον Zachariah Reagh, αναπληρωτή καθηγητή Ψυχολογικών και Νευρολογικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Αφού εξέτασε την εγκεφαλική λειτουργία ηλικιωμένων αναφορικά με τη μνήμη μέσω ενός πιο φυσικού τρόπου και όχι με τα συνηθισμένα τεστ απομνημόνευσης λέξεων ή εικόνων, κατέληξε σε ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα.
Όπως έδειξαν τα ευρήματά του, τα οποία δημοσιεύονται στο Nature Communications, η δραστηριότητα του εγκεφάλου που αφορά τη μνήμη δεν εξασθενεί ακριβώς με την πάροδο του χρόνου απλώς γίνεται… διαφορετική.
Για τις ανάγκες της έρευνας, ο Δρ. Reagh αξιοποίησε δεδομένα από το Κέντρο Γήρανσης και Νευροεπιστημών του Κέμπρτιτζ, συμπεριλαμβανομένων μαγνητικών τομογραφιών από εγκεφάλους ηλικιωμένων που είχαν πραγματοποιηθεί κατά την παρακολούθηση μια οκτάλεπτης ταινίας. Το κλειδί για την διεξαγωγή συμπερασμάτων ήταν ο τρόπος με τον οποίο οι ηλικιωμένοι οριοθετούσαν στον εγκέφαλό τους αυτά που εκτυλίσσονταν μπροστά στα μάτια τους στην οθόνη, τα διέκριναν δηλαδή σε θεματικές σεκάνς.
Η οριοθέτηση της δράσης σε θεματικές και νοηματικές ενότητες κατά τη θέαση μιας ταινίας, ορίζοντας πού αρχίζει και τελειώνει κάθε τι που παρακολουθούμε, συχνά δεν απέχει πολύ ανάμεσα στους ανθρώπους, ισχυρίζεται ο Δρ Reagh. Πράγματι, ο έλεγχος των μαγνητικών τομογραφιών -μέθοδος που καταγράφει την εγκεφαλική λειτουργία μέσω των αλλαγών της ροής αίματος και του οξυγόνου στο αίμα- έδειξε πως οι εγκέφαλοι των ηλικιωμένων ήταν εξίσου δραστήριοι στη θεματική οριοθέτηση με αυτούς των μελών της ομάδας ελέγχου. Αυτό δεν σημαίνει πως ο εγκέφαλος προσλαμβάνει τις πληροφορίες με τον ίδιο τρόπο σε κάθε ηλικία.
Η διάκριση του πληθυσμιακού δείγματος 18 έως 88 ετών σε ηλικιακές ομάδες νέων, μεσήλικων και ηλικιωμένων, έδειξε μια αναλογική εξασθένιση στην εγκεφαλική δραστηριότητα όσο αυξανόταν η ηλικία, ωστόσο υπήρξαν εγκεφαλικές περιοχές που σημείωσαν εντονότερη δραστηριότητα και στις τρεις ομάδες.
Μεγάλο μέρος της δραστηριότητας που ενδιέφερε τη μελέτη του Δρ Reagh λαμβάνει χώρα στο οπίσθιο μέσο εγκεφαλικό δίκτυο, στο οποίο περιλαμβάνονται περιοχές που, εκτός από τη μνήμη, εμπλέκονται σημαντικά με την ικανότητα επίγνωσης του περιβάλλοντος και των καταστάσεων. Ορισμένες από αυτές τις περιοχές εμφάνισαν μειωμένη δραστηριότητα στους ηλικιωμένους. Όπως εξήγησε ο ίδιος, οι διαφορές αυτές που μάλλον σχετίζονται με την αφηγηματική μνήμη και προκύπτουν από τα διαφορετικά επίπεδα δραστηριότητας στον ιππόκαμπο, αποκρυσταλλώθηκαν από τον τρόπο που οι εγκέφαλοι οριοθέτησαν της διακριτές σεκάνς.
Η αφηγηματική μνήμη, που αφορά τον τρόπο που ο εγκέφαλος προσλαμβάνει και απομνημονεύει πληροφορίες από μια αλληλουχία γεγονότων όπως μια περίπλοκη ιστορία και που πραγματοποιείται στο οπίσθιο μέρος στου εγκεφάλου, ήταν μειωμένη στους ηλικιωμένους.
Ωστόσο, η δραστηριότητα στον μέσο προμετωπιαίο φλοιό που σχετίζεται με τη σχηματική γνώση και τη σημασιολογική μνήμη, οι οποίες σχετίζονται με αναμνήσεις από τη συνολική εμπειρία του ανθρώπου χωρίς χωροχρονικό πλαίσιο (πού και πότε συνέβη κάτι) ήταν αυξημένη στους ηλικιωμένους. Τι σημαίνει αυτό;
Οι διαφορετικές ηλικιακές ομάδες θα απομνημονεύσουν διαφορετικά μια οπτική αφήγηση: ενώ ένας εικοσάχρονος θα επαναφέρει πληροφορίες που αφορούν λεπτομέρειες από μια σκηνή όπως σε ποιο δωμάτιο συναντήθηκαν οι χαρακτήρες ή ποιο ήταν το ακριβές περιεχόμενο των διαλόγων, ένα ηλικιωμένος θα δώσει προσοχή στο ευρύτερο κάδρο και σε στοιχεία όπως η αλλαγή δωματίου από το σαλόνι στο υπνοδωμάτιο ή αν άλλαξε ο τόνος σε μια συζήτηση.
Όπως κατέληξε ο Δρ. Reagh, ένας υγιής ηλικιωμένος δεν χάνει την πληροφορία, απλώς την απομνημονεύει διαφορετικά.
