Επιδημία λιστερίωσης στην Ισπανία: Τι είναι – Πως θα προστατευτείτε

Επείγουσα διεθνή προειδοποίηση για την προστασία της Δημόσιας Υγείας εξέδωσε το ισπανικό υπουργείο Υγείας μετά τον θάνατο ενός ατόμου και την προσβολή άλλων 150 από λιστερίωση.

Συγκεκριμένα, η υπουργός Υγείας María Luisa Carcedo ενημέρωσε τις υγειονομικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για την πιθανότητα να έχουν τελικά προσβληθεί πολλά περισσότερα άτομα από τα ήδη αναφερθέντα.

Η επιδημία λιστερίωσης ξεκίνησε ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο στη νότια Ανδαλουσία και την περασμένη Δευτέρα καταγράφηκε και ο πρώτος θάνατος. Επρόκειτο για μια 90χρονη γυναίκα. Οι ισπανικές υγειονομικές αρχές θεωρούν ότι η επιδημία ξέσπασε μετά την κατανάλωση ενός προϊόντος μαγειρεμένου κρέατος με την εμπορική ονομασία La Mechá. Αμέσως διατάχθηκε το κλείσιμο της παραγωγικής μονάδας στη Σεβίλλη και ξεκίνησε ο εξονυχιστικός έλεγχος όλων των σχετικών προϊόντων.

Με αφορμή την επιδημία λιστερίωσης στην Ισπανία σας υπενθυμίζουμε ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) για τη λοίμωξη ώστε να προστατεύσετε την υγεία σας.

Τι είναι η Λιστερίωση;

Η Λιστερίωση είναι μια σοβαρή λοίμωξη (ζωονόσος), η οποία προκαλείται από την κατανάλωση τροφίμων μολυσμένων από το βακτηρίδιο Listeria monocytogenes (Λιστέρια η μονοκυτταρογόνος), και προκαλεί σοβαρή κλινική εικόνα στα νεογνά, στους ενήλικες με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα και σοβαρές επιπλοκές στα έμβρυα (οι έγκυες γυναίκες εκδηλώνουν ήπια νόσο).

Που βρίσκεται το βακτηρίδιο Listeria monocytogenes;

Το βακτηρίδιο Listeria monocytogenes είναι διαδεδομένο στη φύση και αποικίζει το χώμα, τα φυτά και το έντερο των θηλαστικών από όπου είναι δυνατόν να μεταδοθεί σε τροφές προς κατανάλωση. H νόσος εμφανίζεται συνήθως σποραδικά. Έχουν περιγραφεί μικροεπιδημίες που προήλθαν από μολυσμένες τροφές, όπως γάλα, γαλακτοκομικά προϊόντα (μαλακά τυριά), προϊόντα κρέατος και νωπά λαχανικά.

Ποια είναι τα συμπτώματα της Λιστερίωσης;

Ένα άτομο με Λιστερίωση εμφανίζει πυρετό, μυαλγίες και μερικές φορές συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως ναυτία ή διάρροια. Αν η λοίμωξη επεκταθεί στο νευρικό σύστημα, μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα, όπως κεφαλαλγία, δυσκαμψία του αυχένα, σύγχυση, έλλειψη ισορροπίας ή σπασμοί. Οι έγκυες γυναίκες εμφανίζουν συνήθως μόνο ήπια συμπτώματα γρίπης, με προεξάρχον τον πυρετό και στη διάρκεια του τρίτου τριμήνου της κύησης η λοίμωξη μπορεί να μεταδοθεί στο έμβρυο μέσω του πλακούντα. Ανάλογα με την ηλικία της κύησης η μόλυνση είναι δυνατόν να οδηγήσει σε αποβολή, θνησιγένεια (γέννηση νεκρού νεογνού), σε πρόωρο τοκετό ή σε σοβαρή λοίμωξη του νεογέννητου.

Πόσο συχνή είναι η Λιστερίωση;

Η Λιστερίωση είναι σπάνιο νόσημα στους ανθρώπους. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι 2.500 άτομα εμφανίζουν κλινική νόσο κάθε χρόνο, εκ των οποίων τα 500 πεθαίνουν. Στην Ευρώπη η συχνότητα νόσησης από Λιστερίωση ποικίλει από 0,2-1,5 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού, ενώ στην Ελλάδα ανέρχεται σε 0,3 κρούσματα ανά 1.000.000 πληθυσμού, δηλαδή η δηλούμενη επίπτωση της λιστερίωσης στην Ελλάδα είναι χαμηλή. Όμως στο διάστημα 2015-2018, παρατηρήθηκε αύξηση των δηλωθέντων κρουσμάτων λιστερίωσης. Συγκεκριμένα, το διάστημα 2004-2018 δηλώθηκαν 178 κρούσματα, με την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης στην ηλικιακή ομάδα των 65 ετών και άνω. Ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των δηλωθέντων κρουσμάτων αφορούσαν ανοσοκατεσταλμένα άτομα. Η θνητότητα του νοσήματος ήταν 23%.

Ποια άτομα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν;

Οι υγιείς ενήλικες και τα παιδιά όταν μολύνονται με Λιστέρια συνήθως δεν εμφανίζουν κλινικές εκδηλώσεις ή εμφανίζουν κλινική εικόνα ήπιας γριπώδους συνδρομής. Στις ομάδες υψηλού κινδύνου ανήκουν: οι έγκυες (20 φορές πιο πιθανό να νοσήσουν από ότι οι άλλοι υγιείς ενήλικες) και τα έμβρυά τους, τα νεογνά, οι ηλικιωμένοι, οι καρκινοπαθείς, οι μεταμοσχευμένοι, οι αιμοκαθαιρόμενοι, οι διαβητικοί, οι ηπατοπαθείς, οι ασθενείς με AIDS (300 φορές πιο πιθανό να νοσήσουν σε σχέση με άτομα που διαθέτουν φυσιολογικό ανοσοποιητικό σύστημα), οι ασθενείς που πάσχουν από νοσήματα του αίματος και οι ασθενείς που βρίσκονται υπό αγωγή με ανοσοκατασταλτικά, κυτταροστατικά ή κορτικοστεροειδή.

Με ποιον τρόπο μεταδίδεται η Λιστέρια;

Η νόσος μεταδίδεται με κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων. Η Λιστέρια η μονοκυτταρογόνος υπάρχει στο έδαφος (χώμα), στις χορτονομές, στο ζωοτροφές, στο νερό, στις λάσπες και στα λύματα. Τα λαχανικά μπορεί να μολυνθούν από το χώμα ή από την κοπριά, όταν αυτή χρησιμοποιείται σαν λίπασμα. Ορισμένα κατοικίδια, πτηνά και άγρια θηλαστικά μπορεί να μεταφέρουν το βακτηρίδιο, χωρίς να νοσούν, και να μολύνουν τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Αν και τα υγιή άτομα μπορεί να καταναλώσουν μολυσμένα τρόφιμα χωρίς να νοσήσουν, τα άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου είναι πιθανό να νοσήσουν από Λιστερίωση ακόμα και μετά την κατανάλωση τροφίμων μολυσμένων με μικρό αριθμό βακτηριδίων. Η Λιστέρια μεταδίδεται επίσης, από τη μητέρα στο έμβρυο. Το νεογνό μπορεί να γεννηθεί με Λιστερίωση, αν η μητέρα έχει καταναλώσει μολυσμένο τρόφιμο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Τέλος, η Λιστέρια μεταδίδεται κατά την επαφή με πάσχοντα ζώα ή με τις απεκκρίσεις τους.

Ποια τρόφιμα θεωρούνται υψηλού κινδύνου για μόλυνση από Λιστέρια;

Τρόφιμα υψηλού κινδύνου για μόλυνση από Λιστέρια είναι τα παρακάτω:

• ωμά θαλασσινά, όπως καπνιστό ψάρι, καπνιστά μύδια/στρείδια
• έτοιμες ανάμεικτες σαλάτες με νωπά λαχανικά
• προμαγειρεμένα προϊόντα κρέατος, τα οποία μπορεί να καταναλωθούν χωρίς επιπλέον μαγείρεμα ή ζέσταμα, όπως πατέ, μαγειρεμένα κομμάτια κρέατος ή κοτόπουλου, αλλαντικά
• προπαρασκευασμένα γεύματα που ζεσταίνονται χωρίς να βράσουν
• μη παστεριωμένο γάλα ή γαλακτοκομικά προϊόντα προερχόμενα από μη παστεριωμένο γάλα
• μαλακά παγωτά που δεν είναι συσκευασμένα
• μαλακά τυριά, όπως μπρι, καμαμπέρ, ρικόττα
• σάλτσες για σαλάτες και dips, τα οποία ενδεχομένως έχουν έρθει σε επαφή με ωμά λαχανικά.

Μπορεί να προληφθεί η Λιστερίωση;

Η Λιστέρια η μονοκυτταρογόνος αναπτύσσεται στις συνθήκες εντός του ψυγείου (5- 10°C) επιμολύνοντας τα μαγειρεμένα τρόφιμα όταν αυτά έρχονται σε επαφή με νωπά μολυσμένα τρόφιμα και καταστρέφεται εύκολα με το μαγείρεμα (στους 75^ το βακτήριο καταστρέφεται). Η σωστή ενημέρωση των ατόμων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου για την αποφυγή κατανάλωσης συγκεκριμένων τροφίμων υψηλού κινδύνου αλλά και για τον σωστό χειρισμό των τροφίμων και την τήρηση των βασικών κανόνων υγιεινής μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο να νοσήσουν. Γ ενικές συστάσεις για να μειωθεί ο κίνδυνος νόσησης από Λιστέρια:

• επιμελές μαγείρεμα των ωμών τροφών ζωικής προέλευσης (βοδινό, χοιρινό, πουλερικά)
• επιμελές πλύσιμο των ωμών λαχανικών και φρούτων πριν από την κατανάλωση
• διατήρηση των μη μαγειρεμένων φαγητών σε ξεχωριστό μέρος από τα μαγειρεμένα φαγητά, τα λαχανικά και τα έτοιμα προς βρώση τρόφιμα
• αποφυγή κατανάλωσης μη παστεριωμένου γάλατος και γαλακτοκομικών προϊόντων προερχόμενων από μη παστεριωμένο γάλα
• καλό πλύσιμο των χεριών, με ζεστό νερό και σαπούνι, των μαχαιροπίρουνων και των πάγκων κοπής και χειρισμού τροφίμων μετά τον χειρισμό ωμών τροφίμων
• κατανάλωση ευπαθών τροφίμων και έτοιμων φαγητών σε σύντομο χρονικό διάστημα
• έλεγχος των ημερομηνιών λήξης όλων των τροφίμων
• διατήρηση των ζεστών φαγητών σε θερμοκρασία μεγαλύτερη των 60oC και των κρύων φαγητών σε θερμοκρασία μικρότερη των 5oC.

Τα άτομα που ανήκουν σε κάποια ομάδα υψηλού κινδύνου για νόσηση από Λιστέρια οφείλουν επιπρόσθετα να ακολουθούν αυστηρά τις παρακάτω συστάσεις:

• αποφυγή κατανάλωσης τροφίμων υψηλού κινδύνου για μόλυνση από Λιστέρια
• κατανάλωση μόνο φρεσκομαγειρεμένων φαγητών
• προσεκτικό ξαναζέσταμα των φαγητών μέχρι να βράσουν
• αποφυγή κατανάλωσης έτοιμων φαγητών, τα οποία έχουν διατηρηθεί στο ψυγείο για περισσότερες της μίας ημέρες.

Τι πρέπει να κάνει κάποιος αν έχει καταναλώσει τρόφιμο, που έχει ανακληθεί από την αγορά εξαιτίας της μόλυνσής του από Λιστέρια;

O κίνδυνος να αναπτύξει Λιστεριώση ένα μεμονωμένο άτομο, μετά από κατανάλωση τροφίμου μολυσμένου από το βακτηρίδιο της Λιστέριας, είναι πολύ μικρός. Εάν κάποιος έχει καταναλώσει ένα μολυσμένο τρόφιμο και δεν εμφανίζει κανένα σύμπτωμα, δεν συνιστάται να κάνει κάποιες εξετάσεις ούτε να ακολουθήσει κάποια θεραπεία. Στην περίπτωση, όμως, που ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου, έχει καταναλώσει μολυσμένο τρόφιμο και εντός δύο μηνών παρουσιάσει πυρετό και σημεία σοβαρής ασθένειας, θα πρέπει να επικοινωνήσει με κάποιο ιατρό και να τον ενημερώσει για τη συγκεκριμένη έκθεση.

Υπάρχει θεραπεία για τη Λιστερίωση;

Όταν υπάρχει λοίμωξη από Λιστέρια στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η άμεση χορήγηση αντιβιοτικών στην έγκυο γυναίκα μπορεί συχνά να προλάβει τη λοίμωξη του εμβρύου ή του νεογνού. Τα νεογνά με Λιστερίωση λαμβάνουν την ίδια αντιμικροβιακή αγωγή με τους ενήλικες. Ακόμα και μετά τη χορήγηση άμεσης θεραπευτικής αγωγής, μερικές λοιμώξεις καταλήγουν σε θάνατο. Αυτό είναι πιθανότερο να συμβεί σε ηλικιωμένα άτομα και σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα.