*Γράφει η Κατερίνα Τζουμερκιώτη
Όταν ξεκίνησε η περιπέτεια του κορωνοϊού στην Ελλάδα, ένας γνωστός στους επιστημονικούς κύκλους, αλλά άγνωστος για το ευρύ κοινό λοιμωξιολόγος, ο Σωτήρης Τσιόδρας, ανέλαβε να ενημερώνει κάθε απόγευμα στις 18:00 την κοινή γνώμη για τις εξελίξεις.
Λίγους μήνες αργότερα, το όνομά του έγινε οικείο για όλους και συνδέθηκε με την πρώτη φάση της διαχείρισης της πανδημίας του κορωνοϊού, που κρίθηκε επιτυχημένη, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Παρά τα σκληρά και πρωτοφανή μέτρα που ζήτησε από τους πολίτες να εφαρμόσουν, ο κ. Τσιόδρας έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής με ποσοστά αποδοχής άνω του 80%.
Το αποτέλεσμα δεν ήταν διασφαλισμένο. Η θεωρία αλλά και η πρακτική, δείχνει ότι στις υγειονομικές κρίσεις, υπάρχει κίνδυνος το κοινό να μην ενστερνιστεί τα επιχειρήματα του ειδικού επιστήμονα.
Από τη Δευτέρα, ένα νέο δίδυμο αναλαμβάνει την ενημέρωση της κοινής γνώμης, για το σχέδιο του εθνικού εμβολιασμού. Είναι η επικεφαλής της Επιτροπής Εμβολιασμών κ. Μαρία Θεοδωρίδου, και ο Γενικός Γραμματέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Μάριος Θεμιστοκλέους. Το παράδειγμα του κ. Τσιόδρα ίσως έχει πολλά να τους προσφέρει. Άλλωστε κι ο ίδιος ο πρωθυπουργός διαβεβαίωσε ότι «θα εξακολουθούμε να έχουμε την υποστήριξη του καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα, τον οποίο ευχαριστώ για ακόμα μία φορά για όλα όσα έχει προσφέρει αυτούς τους μήνες πολέμου κατά της πανδημίας», ενώ παραμένει επιστημονικός υπεύθυνος για τη διαχείριση της πανδημίας.
Πώς τα κατάφερε ο Σωτήρης Τσιόδρας; Με ποιες διαδικασίες πειθούς απέσπασε τη συναίνεσή μας σε πρωτόγνωρα και πρωτοφανή μέτρα και ποια επιχειρήματα χρησιμοποίησε;
Στο ερώτημα αυτό επιχειρεί να απαντήσει επιστημονική μελέτη της καθηγήτριας Φωτεινής Εγγλέζου, που αποτυπώνει τις επιχειρηματολογικές δομές του καθηγητή λοιμωξιολογίας και δημοσιεύτηκε στην τετραμηνιαία Πολιτική και Οικονομική Επιθεώρηση «Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική», υπό την επιμέλεια του καθηγητή Αθανάσιου Ν. Σαμαρά.
Το σχήμα της πρακτικής συλλογιστικής
Σύμφωνα με την μελέτη, ο κ. Τσιόδρας χρησιμοποίησε στον λόγο του ένα υβριδικό επιχειρηματολογικό σχήμα, αυτό της πρακτικής συλλογιστικής (practical reasoning).
«Η πρακτική συλλογιστική αποτυπώνει με σύγχρονους όρους την αριστοτελική φρόνηση ή την πρακτική σοφία. Πρόκειται για μορφή συλλογιστικής που διέπεται από την προσήλωση στην επίτευξη ενός επιθυμητού στόχου από έναν ή περισσότερους δρώντας, προσμετρώντας αντικρουόμενες αρνητικές παραμέτρους της προτεινόμενης δράσης και αξιοποιώντας τη γνώση των δεδομένων συνθηκών», εξηγεί η συντάκτης της μελέτης.
Η αξιοποίηση της πρακτικής συλλογιστικής θεωρείται αναγκαία στον χώρο της δημόσιας υγείας, όταν προκύπτουν πανδημίες όπως αυτή της Covid-19, όπου οι επιστήμονες δεν έχουν ασφαλή γνώση για τη νόσο που αντιμετωπίζουν.
Τα επιχειρηματολογικά σχήματα που χρησιμοποίησε ο κ. Τσιόδρας
Βάση της επιχειρηματολογίας του η «επίκληση για βοήθεια» ένα επιχείρημα συναισθηματικό. Ζητούμενο ήταν η ανάγκη εφαρμογής των μέτρων για να περιοριστεί ο κορωνοϊός, να δοθεί χρόνος στη χώρα να προχωρήσει στις απαραίτητες ενέργειες και να προστατευθούν οι ευπαθείς ομάδες, με απώτερο στόχο την ταχύτερη κατά το δυνατόν επαναφορά των Ελλήνων στην κανονικότητα.
Στον λόγο του συναντά κανείς κι άλλα σχήματα, όπως «των σκοπών και των μέσων» με θετικό πρόσημο, χωρίς να λείπουν και οι «αρνητικές αναλογίες» με γειτονικές χώρες όπως η Ιταλία, όπου η πανδημία ήταν ανεξέλεγκτη. «Όσον αφορά το τι έγινε στην Ιταλία, νομίζω κάθε χώρα στην οποία ξεφεύγει αυτός ο ιός αξιολογεί εκ των υστέρων αν υποτιμήθηκε στην αρχή ή όχι…. Αυτό δεν θέλω να γίνει στην Ελλάδα» είχε πει.
Υπαρκτά ήταν στο λόγο του σχήματα που στηρίζονται σε αξίες, θετικές και αρνητικές συνέπειες όπως και εναλλακτικές, ενώ ενεργοποίησε τη συλλογικότητα των Ελλήνων και την αποδοχή της αξίας της οικογένειας. «Δεν υποτιμάμε τον κίνδυνο, προστατεύουμε τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, τις γιαγιάδες και τους παππούδες μας» είχε πει μεταξύ άλλων ήδη από τις 3 Μαρτίου 2020.
Με γλώσσα φορτισμένη, που είχε σκοπό να δεσμεύσει το ακροατήριο, ο κ. Τσιόδρας μίλησε για θετικές αλλά και αρνητικές συνέπειες, θέτοντας πλαίσιο «συναισθηματικού προσανατολισμού». Στις αρνητικές συνέπειες χρησιμοποίησε δε αριθμητικά στοιχεία από το εξωτερικό, ενώ επικαλέστηκε και πηγές αυθεντίας, όπως διακεκριμένους καθηγητές, που προσέδιδαν αντικειμενικότητα στον λόγο του αλλά και το συμπέρασμα που διατύπωνε.
Τα μέτρα ήταν η πλέον συνετή επιλογή
Ο κ. Τσιόδρας, μέσω από τα επιχειρηματολογικά σχήματα πρακτικής συλλογιστικής για τη λήψη μέτρων, κατάφερε να πείσει τους πολίτες για το ποιος ήταν ο ασφαλής τρόπος για τη διαχείριση της πανδημίας.
Αντλώντας και από την εμπειρία του στον χώρο της δημόσιας υγείας, ο καθηγητής μίλησε πρακτικά και με ξεδιπλώνοντας έναν εμπειρικό τρόπο σκέψης, ανέλαβε τον ρίσκο μιας συλλογιστικής που θεωρείται χαρακτηριστική για τους επιστήμονες που βρίσκονται στο μεταίχμιο γνώσης και αναζήτησης νέων δεδομένων.
Το παράδειγμα της Ιταλίας και τα ιδιαίτερα πολιτισμικά και αξιακά χαρακτηριστικά των Ελλήνων έπαιξαν τον δικό τους ρόλο στην ανάγκη να υιοθετήσουμε κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης, σε συνδυασμό με μέτρα προληπτικής υγιεινής, που ήταν και η πλέον συνετή επιλογή για τον περιορισμό της διάδοσης. Κάπως έτσι, ο Σωτήρης Τσιόδρας πέτυχε να αποσπάσει τη «συναίνεση» και συνεργασία μας στο πρώτο κύμα της πανδημίας.
* Στο 3ο κεφάλαιο του τόμου που επιμελήθηκε ο καθηγητής Αθανάσιος Ν. Σαμαράς με τίτλο «Ζητήματα Επικοινωνίας και Στρατηγικής: Από την οικονομική κρίση στον Covid-19», αναλύονται ακόμη «Η Ελλάδα της κρίσης» στον λόγο του Σόιμπλε, η κατασκευή της εικόνας της Cosco από το εγχώριο κομματικό σύστημα, οι εικόνες των κρατών με βάση τις θεωρίες ισχύος, η θεωρία διαχείρισης κρίσεων στις πανδημικές κρίσεις, οι στρατηγικές διαχείρισης της τουριστικής βιομηχανίας στην εποχή της πανδημίας και οι στρατηγικές αποδόμησης της εικόνας της Κίνας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης λόγω του κορωνοϊού
Bloomberg: 1,1 εκατ. άνθρωποι σε τέσσερις χώρες έχουν εμβολιαστεί μέχρι σήμερα
