Ο κορωνοϊός κυριάρχησε επί μακρόν στο πεδίο της υγείας στη χώρα μας, επαναδρομολογώντας τις προτεραιότητες του αρμόδιου υπουργείου, ωστόσο παράλληλα με την αντιμετώπιση και τη διαχείριση του αόρατου «εχθρού» οι επικεφαλής της Αριστοτέλους τους τελευταίους 18 μήνες προχώρησαν και στην εξίσου σημαντική επαναχάραξη του φαρμακευτικού τοπίου.
Έχοντας στο επίκεντρο τον ασθενή, ασφαλισμένο ή ανασφάλιστο, η ηγεσία του υπουργείου Υγείας με επικεφαλής τον υπουργό Βασίλη Κικίλια υλοποίησε μια σειρά από παρεμβάσεις, στοχευμένες, όπως η μείωση των τιμών στα φάρμακα που οδήγησε και σε μείωση της συμμετοχής των ασθενών, η πρόσβαση των πολιτών σε καινοτόμες και σωτήριες θεραπείες, η δημιουργία νέων Μητρώων Ασθενών για συγκεκριμένες σοβαρές παθήσεις και δεκάδων νέων θεραπευτικών πρωτοκόλλων στο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης.
Την ίδια στιγμή, αναγνωρίζοντας και τον σημαντικό οικονομικό, αναπτυξιακό, κοινωνικό ρόλο των φαρμακευτικών εταιρειών, το υπουργείο Υγείας διαμόρφωσε συνθήκες… κανονικότητας για τον συγκεκριμένο κλάδο. Η μείωση του υποχρεωτικού ποσού επιστροφής της κλειστής φαρμακευτικής δαπάνης (clawback), η έκδοση Δελτίων Τιμών Νέων Φαρμάκων, Δελτίων Γενικής Ανατιμολόγησης και Καταλόγων Αποζημιούμενων Φαρμάκων σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, η ενεργοποίηση όλων των επιτροπών φαρμάκου με θεσμοθετημένους κανόνες, έλαβαν θετικό πρόσημο συμβάλλοντας σε ένα βιώσιμο, σταθερό και προβλέψιμο πλαίσιο φαρμακευτικής πολιτικής που είναι ζητούμενο και για τις εταιρείες.
Ωστόσο, η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες όπως και ο έλεγχος της φαρμακευτικής δαπάνης παραμένουν στο προσκήνιο των δράσεων του υπουργείου Υγείας. Με χρηματοδοτικό όχημα το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» υλοποιούνται το επόμενο διάστημα δομικές μεταρρυθμίσεις στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ). Πρόκειται για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ), η ανάγκη της οποίας αναδείχθηκε με τον πιο δραματικό τρόπο κατά την επιδημία, αλλά και για ψηφιακές μεταρρυθμίσεις όπως η επέκταση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και στα νοσοκομεία και η πλήρης ανάπτυξη του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενών.
Καινοτόμα σκευάσματα
Η πρόσβαση των Ελλήνων ασθενών στις νέες θεραπείες είχε εξελιχθεί σε Γολγοθά τα τελευταία χρόνια, καθώς το πλαίσιο που είχε τεθεί μάλλον εμπόδιζε παρά επέτρεπε την πρόσβαση στα καινοτόμα σκευάσματα. Πλέον, τα πεπραγμένα της Επιτροπής Αξιολόγησης και Αποζημίωσης Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης (ΕΑΑΦΑΧ) δηλώνουν σαφώς την αλλαγή: από τον Ιανουάριο του 2020, λίγο πριν ξεσπάσει η πανδημία, μέχρι και τον περασμένο μήνα, η Επιτροπή έδωσε το πράσινο φως για την κυκλοφορία στη χώρα μας 410 νέων φαρμάκων, διεκπεραιώνοντας ισάριθμες αιτήσεις από εταιρείες και ανοίγοντας τη θεραπευτική στρόφιγγα στους ασθενείς.
Όλο αυτό το διάστημα η Επιτροπή εξετάζει περίπου 28 αιτήσεις για νέες θεραπείες τον μήνα, έχοντας υπερτριπλασιάσει τον αντίστοιχο μηνιαίο αριθμό που εξεταζόταν μέχρι και το 2019. Σε ευκολότερη και ταχύτερη πρόσβαση σε φάρμακα, με το όφελος που συνεπάγεται αυτό για τους ασθενείς, οδήγησε και η απλοποίηση των διαδικασιών στη λειτουργία των Επιτροπών Αξιολόγησης και Διαπραγμάτευσης, επιτρέποντας την έγκαιρη έκδοση Καταλόγων Αποζημιούμενων Φαρμάκων εντός των προκαθορισμένων από τη νομοθεσία χρονικών ορίων. Επιπλέον, σημαντικό όφελος για τον ΕΟΠΥΥ και για τη φαρμακευτική δαπάνη, και συνεπώς μακροπρόθεσμα για τους ασφαλισμένους, προέκυψε από τις διαπραγματεύσεις για τη μείωση των τιμών των φαρμάκων που είχαν σταματήσει τα προηγούμενα χρόνια. Για τα έτη 2020 και 2021 η επανενεργοποίηση της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης εξοικονόμησε πάνω από 750 εκατ. ευρώ από τη φαρμακευτική δαπάνη.
Η μείωση της συμμετοχής των πολιτών στη φαρμακευτική δαπάνη αποτέλεσε άλλη μία στοχευμένη ενέργεια του υπουργείου Υγείας. Σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΦ, πολίτες και πολιτεία πλήρωσαν 300 εκατ. ευρώ λιγότερα για φάρμακα τη διετία 2019-2020. Ταυτόχρονα, το υπουργείο Υγείας έδωσε τη δυνατότητα στις φαρμακευτικές εταιρείες να προβούν σε οικειοθελείς μειώσεις τιμών, ενώ σημαντική ήταν και η συμβολή της σταδιακής αύξησης της χρήσης των γενοσήμων και η αποζημίωσή τους στη λιανική τιμή. Ενδεικτικά, σε σύνολο 7.978 φαρμακευτικών σκευασμάτων, τα 5.403 διατήρησαν την ίδια τιμή και σε 2.575 μειώθηκε η τιμή. Εκτός από εξοικονόμηση πόρων, το αποτέλεσμα ήταν σημαντική μείωση της συμμετοχής των ασφαλισμένων στα φάρμακα που έχουν ανάγκη.
Μητρώα Ασθενών
Με ταχείς ρυθμούς καταρτίζονται κατά τους τελευταίους μήνες νέα θεραπευτικά πρωτόκολλα και δημιουργούνται Μητρώα Ασθενών, ανοίγοντας τον δρόμο για την εφαρμογή στην πράξη της λεγόμενης «εξατομικευμένης Ιατρικής». Ενδεικτικό της σημασίας που δόθηκε από τον υπουργό Υγείας στα συγκεκριμένα «εργαλεία» είναι ότι επί υπουργίας του δημιουργήθηκε για πρώτη φορά ειδικό Τμήμα Μητρώων και Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων στο υπουργείο Υγείας. Μέχρι το 2019 η Ελλάδα διέθετε δύο Μητρώα Ασθενών (για την Ηπατίτιδα C και για τη Χρόνια Μυελογενή Λευχαιμία).
Σε αυτά πλέον έχουν προστεθεί το Εθνικό Μητρώο Ασθενών με COVID-19, το Μητρώο Ασθενών με Κυστική Ινωση, το Μητρώο Αντιγριπικού Εμβολιασμού και το Μητρώο Νεοπλασιών Παιδικής Ηλικίας, ενώ σε τελική φάση υλοποίησης βρίσκεται το Μητρώο Νωτιαίας Μυϊκής Ατροφίας. Επίσης, 63 θεραπευτικά πρωτόκολλα είναι ψηφιοποιημένα και ενσωματωμένα στο σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης της ΗΔΙΚΑ – αφορούν νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η οστεοπόρωση, η υπερλιπιδαιμία, η θρομβοεμβολική νόσος, η επιληψία και διάφορα ρευματολογικά, νευρολογικά, αναπνευστικά, γαστρεντερολογικά, καρδιολογικά και ψυχικά νοσήματα. Στο τελικό στάδιο υλοποίησης της ψηφιοποίησης βρίσκονται 3 νέα θεραπευτικά πρωτόκολλα για το άσθμα, την πολλαπλή σκλήρυνση και τον καρκίνο του προστάτη.
Μειώνεται το clawback
Κατά κοινή ομολογία και των δύο πλευρών, φαρμακοβιομηχανίας και Πολιτείας, η υποχρεωτική επιστροφή της υπέρβασης της φαρμακευτικής δαπάνης (clawback) εξελίχθηκε μεταμνημονιακά σε βαρίδι για τον τομέα του φαρμάκου: έπληξε τη βιωσιμότητα τόσο των καινοτόμων όσο και των καταξιωμένων οικονομικών φαρμάκων, στρέβλωσε το σύστημα των τιμών και οδήγησε σε αποεπένδυση και αναπτυξιακή στασιμότητα.
Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, για το έτος 2020 το clawback για την εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη αναμένεται να κλείσει περίπου στα 700 εκατ. ευρώ. Καταγράφεται σημαντική μείωση, κατά 40 εκατ. ευρώ, σε σύγκριση με το clawback του έτους 2019, ενώ σε ευρύτερο χρονικό πλαίσιο, από το τρέχον έτος και μετά, οι επικεφαλής του υπουργείου Υγείας βλέπουν περαιτέρω μείωση στην υποχρεωτική επιστροφή της υπερβάλλουσας φαρμακευτικής δαπάνης, χάρη στην πρόοδο που έχει σημειωθεί στις διαπραγματεύσεις τιμών για συγκεκριμένες κατηγορίες φαρμάκων με υψηλή δαπάνη. Η αναθεώρηση του μηχανισμού του clawback είναι ένα από τα αιτήματα της φαρμακοβιομηχανίας που πλέον μπαίνει σε δυναμική διαδικασία.
Στη συγκράτηση του clawback θεωρείται ότι συνέβαλαν η εξαίρεση της δαπάνης των εμβολίων από τον προϋπολογισμό της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης του ΕΟΠΥΥ (θεσμοθετήθηκε από το 2020 με πρόσθετη χρηματοδότηση της σχετικής δαπάνης με 160 εκατ. ευρώ), καθώς και των γενοσήμων και off-patent φαρμάκων από το 20% του clawback της εξωνοσοκομειακής δαπάνης του ΕΟΠΥΥ, ώστε να συγκρατούν την υποκατάσταση με νεότερα ακριβότερα φάρμακα και να παράγουν εξοικονομήσεις.
Με δεδομένο ότι ο κλάδος του φαρμάκου είναι στρατηγικής σημασίας για τη χώρα με ισχυρό οικονομικό αποτύπωμα (η συνολική συνεισφορά του σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε 6,7 δισ. ευρώ), η κυβερνητική οπτική κατά την τελευταία διετία επικεντρώθηκε και στην αναπτυξιακή προοπτική. Το clawback μετατράπηκε πιλοτικά τα δύο προηγούμενα έτη από καθαρά εισπρακτικός μηχανισμός σε επενδυτικό εργαλείο.
Συγκεκριμένα, με κοινή απόφαση των υπουργείων Ανάπτυξης, Οικονομικών και Υγείας, δόθηκε η δυνατότητα συμψηφισμού ενός μέρους του clawback με επενδύσεις της φαρμακοβιομηχανίας σε έρευνα, ανάπτυξη και παραγωγή.
Το 2019 κατατέθηκαν 39 επενδυτικές προτάσεις από ελληνικές και ξένες φαρμακοβιομηχανίες, συνολικού ύψους 80 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2020 το αντίστοιχο ύψος των προτάσεων αναμένεται να υπερβεί τα 200 εκατ. ευρώ.
