Σήμερα, γιορτάζεται το Halloween, μια νύχτα με πρωταγωνιστές τα τρομακτικά κοστούμια, τις ιστορίες φαντασμάτων και άλλες παραδόσεις που αντλούν έμπνευση από το μεταφυσικό. Αυτή τη μέρα, οι άνθρωποι ανακαλούν ιστορίες για πνεύματα και στοιχειωμένα μέρη, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα μυστηρίου και τρόμου. Όμως, παρόλο που οι περισσότεροι θεωρούμε ότι οι αναφορές για θέαση φαντασμάτων είναι απλώς δεισιδαιμονίες ή φαντασία, έρευνες δείχνουν ότι ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού δηλώνει ότι έχει βιώσει ανεξήγητες «παραφυσικές» εμπειρίες. Η απορία είναι: Υπάρχουν επιστημονικές εξηγήσεις πίσω από αυτές τις φανταστικές εμπειρίες; Όπως φαίνεται, υπάρχουν ιατρικοί και ψυχολογικοί λόγοι που μπορούν, πράγματι, να δώσουν απαντήσεις σε αυτό το φαινόμενο.
1. Παράλυση ύπνου
Ένα από τα βασικά φαινόμενα που συνδέονται με τις παραφυσικές εμπειρίες είναι η «υπνική παράλυση», σύμφωνα με το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Αγγλίας (NHS). Η παράλυση ύπνου είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από προσωρινή παράλυση του σώματος που συμβαίνει μετά το ξύπνημα ή -λιγότερο συχνά- στα αρχικά στάδια του ύπνου. Πρακτικά καθώς κάποιος βρίσκεται σε ένα ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ «ύπνου και ξύπνιου», νιώθει ότι δεν μπορεί να κινηθεί ή να μιλήσει, ενώ παράλληλα μπορεί να έχει οράματα ή παραισθήσεις σε συνδυασμό με αίσθημα πίεσης στο στήθος. Αυτό συμβαίνει κατά τη διάρκεια της REM φάσης του ύπνου, όπου ο εγκέφαλος είναι πολύ ενεργός, αλλά το σώμα παραμένει ακίνητο.
Η παράλυση ύπνου δεν είναι νέα ανακάλυψη. Υπάρχει στη λαογραφία πολλών πολιτισμών για εκατοντάδες χρόνια και είναι γνωστή με ονόματα όπως η «γριά μάγισσα» (old hag), που φαντάζει σαν ένα πλάσμα να κάθεται πάνω στο στήθος του πάσχοντα. Αυτή η κατάσταση μπορεί να εμφανιστεί πιο συχνά σε άτομα που πάσχουν από αϋπνία, στρες ή διαταραχές όπως το μετατραυματικό στρες.
2. Δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα
Μια άλλη αιτία για την αίσθηση της παρουσίας φαντασμάτων μπορεί να είναι το μονοξείδιο του άνθρακα, ένα άχρωμο και άοσμο αέριο που εκλύεται από συσκευές όπως οι λέβητες, οι κουζίνες υγραερίου και οι ψησταριές όταν δεν λειτουργούν σωστά. Το αέριο αυτό είναι δηλητηριώδες και μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, πονοκέφαλο, ζάλη και παραισθήσεις. Ήδη από τη δεκαετία του 1920, γιατροί συσχέτισαν τέτοια συμπτώματα με ιστορίες στοιχειωμένων σπιτιών. Θυμίζουμε δε την πολύ πρόσφατη περίπτωση στη χώρα μας όπου δηλητηριάστηκαν με μονοξείδιο του άνθρακα 14 άτομα σε ξενοδοχείο στο Λιμνοχώρι Φλώρινας, με αποτέλεσμα να καταλήξουν στο νοσοκομείο.
3. Μη ομαλή εγκεφαλική λειτουργία
Η έρευνα υποδεικνύει επίσης ότι η δραστηριότητα συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου μπορεί να προκαλεί παραφυσικές εμπειρίες. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται η περίπτωση ενός 26χρονου ασθενή με επιληψία, στον οποίο προκλήθηκαν παραισθήσεις μέσω της διέγερσης συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου η οποία σχετίζεται με την αναγνώριση προσώπων. Ο ασθενής περιέγραψε ότι τα πρόσωπα γύρω του άλλαξαν και είχαν παράξενα χαρακτηριστικά, αναφέροντας πως θυμίζουν χαρακτήρες anime.
Σε μια άλλη περίπτωση, η διέγερση του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου μιας 22χρονης ασθενούς με επιληψία τής έδωσε την αίσθηση ότι μια σκιά ή ένα άτομο στεκόταν πίσω της, χωρίς όμως να κινείται ή να μιλά. Οι μελέτες δείχνουν ότι έως και το 50% των ατόμων με νόσο Πάρκινσον αναφέρουν ότι βλέπουν σκιές ή φαντάσματα, ίσως λόγω των αλλαγών στον εγκέφαλό τους.
Photo: Shutterstock
4. Ψυχολογικοί μηχανισμοί κατά τη διάρκεια του πένθους
Επιπλέον, πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε τον λόγο που έως και οι μισοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι ακούνε τη φωνή ενός αποθανόντος αγαπημένου προσώπου σε περιόδους πένθους – ακριβώς όπως έκανε ο χαρακτήρας της Demi Moore στο κλασικό Ghost της δεκαετίας του 1990, με τον Patrick Swayze. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί, στον εγκέφαλο, δημιουργούνται συγκεκριμένα σχήματα ή νοητικά πλαίσια που μας βοηθούν να ερμηνεύουμε την πραγματικότητα με βάση προηγούμενες εμπειρίες. Για παράδειγμα, όταν μπαίνουμε σε ένα εστιατόριο, γνωρίζουμε εκ πείρας ότι θα μας καλωσορίσουν, μετά θα μας καθίσουν, θα μας προσφέρουν ποτά και μενού και ούτω καθεξής. Με τον ίδιο τρόπο, ένας άνθρωπος που έχει περάσει πολλά χρόνια με τον σύντροφό του συνηθίζει την παρουσία του, οπότε είναι φυσικό να έχει την αίσθηση ότι ακούει τη φωνή του ή νιώθει την παρουσία του ακόμη και μετά τον θάνατό του.
Οι έρευνες καταλήγουν στο ότι η θέαση φαντασμάτων μπορεί να αποδίδεται σε ιατρικούς, φυσιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες, χωρίς να χρειάζεται απαραιτήτως μια παραφυσική εξήγηση.
Τι «ακούει» ο εγκέφαλός μας όταν κοιμόμαστε και πώς προστατεύει τα όνειρά μας
Εννέα μυστικά για βαθύ ύπνο με όνειρα
Συχνοί εφιάλτες: Γιατί οι 50ρηδες πρέπει να ανησυχούν περισσότερο
