Ήταν πριν από λίγα χρόνια όταν έπεσε στα χέρια μου κάποια επιστημονική έρευνα που υποστήριζε πως όσα παιδιά λένε ψέματα από την τρυφερή ηλικία των δύο ετών είναι ιδιαίτερα ευφυή (όσο πιο αληθοφανή είναι μάλιστα τα ψέματα, τόσο πιο έξυπνο είναι ένα παιδί) και πως έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν στο μέλλον!

Η εν λόγω μελέτη του Πανεπιστημίου του Τορόντο στον Καναδά ισχυριζόταν, μεταξύ άλλων, πως η ικανότητα ενός παιδιού να λέει ψέματα σε νηπιακή ηλικία είναι σημάδι ότι ο εγκέφαλός του αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς, γεγονός που με τη σειρά του μπορεί να το οδηγήσει σε μία πολύ επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία.

Όπως υποστήριζαν, μάλιστα, οι ερευνητές του Ινστιτούτου Έρευνας για το παιδί του Πανεπιστημίου του Τορόντο «ένα παιδί που λέει ψέματα από μικρό είναι πιθανό να εξελιχθεί σε σημαίνοντα τραπεζίτη! Όσο πιο ευφάνταστο είναι το ψέμα που θα πει ένα παιδί τόσο το καλύτερο γι’ αυτό. Όλη αυτή η διαδικασία στην οποία μπαίνουν τα νήπια για να πουν ένα ψέμα είναι σημάδι ενός εγκεφάλου που αναπτύσσεται πιο γρήγορα από το αναμενόμενο. Αυτό είναι θετικό, γιατί σημαίνει ότι το παιδί θα σταθεί στα πόδια του πιο σύντομα από τα υπόλοιπα συνομήλικα παιδιά και ότι έχει αρκετές πιθανότητες να γίνει πολύ επιτυχημένο στην ενήλικη ζωή του. Οι γονείς των παιδιών αυτών δεν είναι ανάγκη να ανησυχούν. Στην ηλικία των δύο ετών το 20% των νήπιων λέει ψέματα, ποσοστό που φτάνει στο 90% στην ηλικία των τεσσάρων ετών. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο μέχρι στιγμής που να συνδέει τα ψέματα αυτά με τυχόν παραβατική συμπεριφορά του παιδιού στο μέλλον», ήταν τα λόγια του διευθυντή του Ινστιτούτου Έρευνας για το Παιδί του Πανεπιστημίου του Τορόντο, Κανγκ Λι.

Τι γίνεται ωστόσο όταν το παιδί μεγαλώνει και το ψέμα επιμένει; Πώς πρέπει να χειριστούμε έναν μικρό Πινόκιο και πότε είναι η κατάλληλη στιγμή για… μεγάλες αλήθειες;

Η άποψη της ειδικού: Όταν τα παιδιά λένε ψέματα είναι ένα από τα πιο δύσκολα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε εμείς οι γονείς. Πολλές φορές μπορεί να μοιάζει με προδοσία κι αρχίζουμε να αμφισβητούμε τον χαρακτήρα του παιδιού μας αλλά και τους εαυτούς μας κι αναρωτιόμαστε τι έχουμε κάνει λάθος. Σε αυτήν την περίπτωση αυτό που χρειάζεται είναι να μην το πάρετε προσωπικά και να επικεντρωθείτε στην συμπεριφορά του παιδιού σας. Όταν το παιδί σας λέει ψέματα φυσικά δεν είναι μία καλή συμπεριφορά, αλλά δεν καθιστά το παιδί σας ένα κακό άτομο. Ας ξεκινήσουμε από το ότι είναι απολύτως φυσιολογικό τα παιδιά να πειραματίζονται με το ψέμα, ξεκινώντας από νεαρή ηλικία – μερικές φορές νωρίτερα από τα δύο – και κλιμακώνοντας μέχρι τα 12, την εποχή της μεγαλύτερης εξαπάτησης. Ορισμένα ψέματα έχουν να κάνουν με την φαντασία που μπορεί να έχει ένας τετράχρονος.

Υπάρχουν ψέματα που λένε για να μην πληγώσουν κάποιον άλλον κι αυτά ξεκινούν γύρω στην ηλικία των έξι ετών. Άλλα παιδιά λένε ψέματα για να τραβήξουν την προσοχή, ιδιαίτερα αυτά με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Τα περισσότερα όμως λένε ψέματα για να αποφύγουν κάτι ή να κερδίσουν κάτι που τα εξυπηρετεί. Τα παιδιά με καλύτερες γνωστικές ικανότητες, μας δείχνουν ορισμένες μελέτες ότι τείνουν να λένε πιο πολλά ψέματα, αφού το ψέμα απαιτεί πρώτα να διατηρεί την αλήθεια στο μυαλό και στη συνέχεια να χειρίζεται/διαστρεβλώνει αυτές τις πληροφορίες! Τι κάνουμε όμως;

Καταρχήν πάρτε τον χρόνο σας για να ηρεμήσετε. Είναι χρήσιμο να θυμάστε ότι τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν πόσο επιβλαβή μπορούν να είναι τα ψέματα. Ο τρόπος σκέψης τους είναι ανώριμος και δεν συνειδητοποιούν πώς αυτά τα ψέματα επηρεάζουν τους άλλους.

Μην βάζετε ταμπέλες στο παιδί σας. Εξηγήστε στο παιδί σας ότι το ψέμα μειώνει την εμπιστοσύνη και βοηθήστε το να καταλάβει ότι υπάρχουν καλύτεροι τρόποι να λύνει τα προβλήματά του και να παίρνει αυτό που θέλει. Πείτε στο παιδί σας ότι τα ψέματα δεν είναι αποδεκτά στην οικογένειά σας, για παράδειγμα πείτε: «Το ψέμα δεν είναι ένας καλός τρόπος για να λύσεις τα προβλήματά σου. Δεν το επιτρέπουμε αυτό στην οικογένειά μας».

Δείτε το ψέμα ως ένα μέσο που χρησιμοποιεί το παιδί για να πάρει αυτό που θέλει και όχι ως ένα ηθικό ζήτημα. Εάν τονίσετε μόνο την λανθασμένη φύση του ψέματος, το παιδί σας δεν θα μάθει διαφορετικούς τρόπους για να παίρνει αυτά που επιθυμεί. Εάν υπερβάλλει μπορείτε να του πείτε «Αυτό ακούγεται σαν μια υπερβολική ιστορία, γιατί δεν προσπαθείς πάλι και να μου πεις τι συνέβη πραγματικά;».

Εάν διαπιστώσετε ότι το παιδί λέει ψέματα μόνο για να τραβήξει την προσοχή σας είναι καλύτερο να αγνοήσετε τελείως την συμπεριφορά του.

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) οποία είναι επιρρεπή στο να δίνουν παρορμητικές απαντήσεις που πολλές φορές εμπεριέχουν ψέματα, χρειάζονται λίγο χρόνο για να σκεφτούν τα πράγματα πριν μιλήσουν. Συνεπώς πρέπει να διδαχθούν να επιβραδύνουν το λόγο τους.

Ευχαριστούμε την Μαργαρίτα Γερμάνη, ΜΑ, ECP – Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας