Τα ανθρώπινα ωάρια αρχίζουν να ωριμάζουν ήδη από την πρώτη μέρα της εμμήνου ρύσης μιας γυναίκας. Ωστόσο, καθώς τα περισσότερα νεαρά κορίτσια στις δυτικές κοινωνίες δεν σκέφτονται το ενδεχόμενο να γίνουν μητέρες τόσο γρήγορα, όσο τα χρόνια περνούν τόσο τα ωάριά τους γερνούν και η ποιότητά τους φθίνει. Πώς θα σας φαινόταν, λοιπόν, αν υπήρχε ένας τρόπος να καθυστερήσει η γήρανση των ωαρίων χωρίς αυτά να χάσουν την ποιότητά τους;
Οι ερευνητές από το Τμήμα Γενετικής του Πανεπιστημίου Hebrew της Ιερουσαλήμ (HUJI) φαίνεται πως ανακάλυψαν τον «διακόπτη» που μπορεί να επιτελεί αυτή τη λειτουργία στα σκουλήκια και πιστεύουν ότι ενδεχομένως να πρόκειται για μια εφεύρεση που να μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες να επεκτείνουν την περίοδο γονιμότητας και να διατηρήσουν σε υψηλά επίπεδα την ποιότητα των ωαρίων τους μέχρι και την ηλικία των 30 και 40 ετών.
Οι Yonatan Tzur και Hanna Achache, μαζί με επιστήμονες από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, μελέτησαν την ωρίμανση των ωαρίων σε ένα συγκεκριμένο είδος σκουληκιών (C Elegans) και δημοσίευσαν τα ευρήματά τους στο Genetics.
Το σκουλήκι C Elegans που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα / Photo Credit: Hanna Achache
Γιατί επέλεξαν σκουλήκια; Παρόλο που είναι μικροσκοπικά, αυτά τα σκουλήκια έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα βοηθητικά για τους επιστήμονες, ώστε να κατανοήσουν την ανθρώπινη γενετική: Περιέχουν τον ίδιο αριθμό γονιδίων με τους ανθρώπους (20.000) και τα ωάριά τους ωριμάζουν περίπου μέσα σε μια μέρα.
Ο Δρ. Tzur και η ομάδα του παρακολούθησαν τις αλλαγές που συνέβαιναν σε κάθε ένα από τα 20.000 γονίδια των σκουληκιών κατά τη διάρκεια του σχηματισμού των ωαρίων και μπόρεσαν να εντοπίσουν με ακρίβεια ένα συγκεκριμένο γονίδιο (org-2) που ελέγχει το ρυθμό της ωρίμανσης των ωαρίων. Εξετάζοντας το ζήτημα σε βάθος, η ομάδα μελέτησε το MAP Kinase («MAPK»), τον βιοχημικό διακόπτη που ενεργοποιεί και απενεργοποιεί την ανάπτυξη των ωαρίων. Όταν, λοιπόν, αφαίρεσαν το γονίδιο ogr-2 με τη μέθοδο επεξεργασίας γονιδίων CRISPR, προκλήθηκε υπεδραστηριότητα του MAPK και τα ωάρια των σκουληκιών γερνούσαν πολύ γρήγορα. «Εξετάσαμε τον ρόλο του γονιδίου, αφαιρώντας το από τη γονιδιακή ακολουθία του σκουληκιού. Αμέσως, αυτά τα “μεταλλαγμένα” σκουλήκια έγιναν λιγότερο γόνιμα και τα ωάριά τους έμοιαζαν πανομοιότυπα με αυτά ενός γηραιότερου σκουληκιού», σημειώνει ο ερευνητής.
Τα ευρήματα αυτά είναι σημαντικά επειδή η γήρανση των ωαρίων είναι η βασική αιτία γενετικών ανωμαλιών, αποβολών και στειρότητας. Και, ενώ η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) επιτρέπει στους γιατρούς να επιλέξουν τα καλύτερα ωάρια, οι γυναίκες μετά την ηλικία των 35 ετών δύσκολα μπορούν να φέρουν στον κόσμο ένα υγιές παιδί χρησιμοποιώντας τα δικά τους ωάρια. Για εκείνες άνω των 42 ετών, οι πιθανότητες αυτές είναι πολύ μικρές. Τα στατιστικά στοιχεία, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η μέση ηλικία των γυναικών της σύγχρονης κοινωνίας που γίνονται μητέρες για πρώτη φορά αυξάνεται συνεχώς, σημαίνει ότι η εύρεση ενός τρόπου καθυστέρησης της γήρανσης των ωαρίων είναι κρίσιμη. Έτσι, επιστήμονες σαν τον Δρ. Tzur έχουν κινητοποιηθεί για να ανακαλύψουν μηχανισμούς που ελέγχουν την ανάπτυξη των ωαρίων και τη γήρανση των ωοκυττάρων.
Παρότι η απόπειρα αυτή βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, ο Δρ. Tzur βλέπει δύο πιθανές εφαρμογές της ανακάλυψής του στους ανθρώπους. Η μία είναι η σταδιακά αύξηση του ισοδύναμου των ogr-2 στα κορίτσια μέσω ενός πρόσθετου συστατικού στο φαγητού, που μπορεί να τους επιτρέψει να διατηρήσουν την υψηλή ποιότητα των νεαρών ωαρίων τους μέχρι τη στιγμή που θα είναι έτοιμες να τα χρησιμοποιήσουν. Η δεύτερη θα μπορούσε να είναι η καταστολή του MAPK κατά τη διάρκεια των κύκλων της εξωσωματικής γονιμοποίησης, που ίσως συμβάλλει στην ολοκλήρωση της ανάπτυξης των γηραιότερων ωαρίων και στη βελτίωση των πιθανοτήτων που έχει μια γυναίκα να αποκτήσει υγιή παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία.
