Αναπτύχθηκε ως ένα πρωτοποριακό ενέσιμο σκεύασμα για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2, αλλά απέκτησε γρήγορα φήμη ως το φάρμακο που παίρνουν οι σελέμπριτις για να αδυνατίσουν. Στην Ελλάδα γιατροί και φαρμακοποιοί παραδέχονται, μιλώντας στο «ΘΕΜΑ», πως δέχονται συνεχώς αιτήματα για τη χορήγηση του Ozempic. Οχι όμως από τους ασθενείς για τους οποίους προορίζεται, αλλά από άτομα που απλώς θέλουν να χάσουν βάρος, έστω και μερικά κιλά, εύκολα και σχετικά γρήγορα, με τα αιτήματα μάλιστα να πληθαίνουν τους εαρινούς και θερινούς μήνες.
Το σκεύασμα που περιέχει τη σεμαγλουτίδη και κυκλοφορεί στη χώρα μας (εμπορική ονομασία Ozempic) είναι ένα από τα νεότερα ενέσιμα και αποκλειστικά συνταγογραφούμενα φάρμακα που έχουν στη φαρέτρα τους οι επιστήμονες για τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Δεν πρόκειται δηλαδή για φάρμακο που έχει εγκεκριμένη ένδειξη για την παχυσαρκία και συνεπώς για την απώλεια βάρους, όπως επισημαίνει και η εταιρεία Novo Nordisc Ελλάς η οποία το ανέπτυξε και το διαθέτει.
Ωστόσο, αυτό κυκλοφορεί ευρέως, από στόμα σε στόμα, τους τελευταίους μήνες, έχοντας εκτινάξει τη ζήτησή του. Σημειωτέον ότι από την ίδια εταιρεία κυκλοφορεί στις Ηνωμένες Πολιτείες ενέσιμο φάρμακο με την ίδια δραστική ουσία (σεμαγλουτίδη) με άλλη περιεκτικότητα, 2,4mg, στοχευμένα για την παχυσαρκία (εμπορική ονομασία Wegovy).
Τα στοιχεία, πάντως, που αφορούν τις εγχώριες πωλήσεις του Ozempic είναι αποκαλυπτικά: το 2021 διατέθηκαν περίπου 49.000 σκευάσματα (το φάρμακο κυκλοφόρησε πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2021), το 2022 ο αριθμός επταπλασιάστηκε φτάνοντας στις 362.000. Tην ίδια περίπου πορεία ακολούθησαν και τα έσοδα της εταιρείας: από 4,9 εκατ. ευρώ το 2021, εκτινάχθηκαν σε 34,1 εκατ. ευρώ πέρυσι. Η ευρεία κυκλοφορία του φαρμάκου αποτυπώνεται και στα φετινά στοιχεία των πωλήσεών του: το δίμηνο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου το 2022 είχαν διατεθεί περίπου 31.700 ενέσιμα σκευάσματα και το φετινό δίμηνο ο αριθμός τους υπερδιπλασιάστηκε, φτάνοντας τις 69.400.
Γιατροί εκτιμούν πως η θεαματική αύξηση των φαρμάκων που διατέθηκαν πέρυσι σε σύγκριση με το 2021 στην Ελλάδα αποδίδεται και στη χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση πρακτική του διπλασιασμού της δοσολογίας της σεμαγλουτίδης ώστε να προσεγγίσει την περιεκτικότητά της στο Wegovy που δεν κυκλοφορεί ακόμη στη χώρα μας.
Το Ozempic διατίθεται στην Ελλάδα σε περιεκτικότητα 0,25mg, 0,5mg ή 1mg σεμαγλουτίδης, ωστόσο για την -μη εγκεκριμένη- απώλεια βάρους διπλασιάζεται σταδιακά κάθε φορά η χορηγούμενη δόση για να «μιμηθεί» το Wegovy.
Μάλιστα, η αυξανόμενη ζήτηση του Ozempic -από ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη αλλά και από υγιή άτομα για την απώλεια βάρους- οδήγησε τον περασμένο Δεκέμβριο τις αρμόδιες αρχές, υπουργείο Υγείας και Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων, σε λήψη μέτρων για την προστασία των ασθενών. Συγκεκριμένα, απαγορεύτηκε η διακίνηση του φαρμάκου εκτός Ελλάδας, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (παράλληλη εξαγωγή), ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες των ασθενών με διαβήτη τύπου 2.
Η δράση του φαρμάκου
«Δεν είναι η πρώτη φορά που ένα φάρμακο για τον σακχαρώδη διαβήτη συσχετίζεται και με απώλεια βάρους, έχει γίνει και με άλλες δραστικές ουσίες. Αυτό που επαναλαμβάνεται δυστυχώς είναι ότι ένα καινοτόμο φάρμακο δεν λαμβάνεται από αυτούς που πρέπει να το λάβουν για τη συγκεκριμένη νόσο, διαβήτη τύπου 2. Χάνεται ο στόχος, η αξία της θεραπείας, με ευθύνη μεγάλη της πολιτείας, εφόσον γιατροί και φαρμακοποιοί διαθέτουν παράτυπα τις ενέσεις σεμαγλουτίδης και δεν ελέγχονται», λέει ο διαβητολόγος, διευθυντής της Διαβητολογικής Κλινικής του «Υγεία», Χρήστος Ζούπας. Ο ίδιος ανατρέχει στο πιο πρόσφατο περιστατικό με πρόσωπο από τον κοινωνικό του περίγυρο, που ζητούσε να μάθει αν μπορεί να πάρει το φάρμακο και χωρίς ιατρική συνταγή, καθώς «μια φίλη φαρμακοποιός έχασε 10 κιλά με τις ενέσεις και το συστήνει εγγυημένα».
Σύμφωνα με τον ειδικό, «στους παχύσαρκους διαβητικούς η συγκεκριμένη θεραπεία έχει πολύ καλά αποτελέσματα, οδηγώντας σε διάστημα 52 εβδομάδων σε απώλεια περίπου 10% του βάρους τους. Σε κάθε άλλη περίπτωση, πρόκειται για χρήση του φαρμάκου μη εγκεκριμένη και δυνητικά επικίνδυνη. Δεν έχει δοκιμαστεί το φάρμακο σε άτομα που δεν πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, ούτε σε άτομα που δεν είναι υπέρβαρα και παχύσαρκα. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες, δε, που είναι κυρίως γαστρεντερικές διαταραχές, όπως τάση προς έμετο, δυσπεψία, μετεωρισμός, δυσφορία, προφανώς επηρεάζουν την ποιότητα ζωής του λήπτη του φαρμάκου», εξηγεί ο κ. Ζούπας.
«Η σεμαγλουτίδη μιμείται τη δράση των ινκρετινών, των ορμονών που παράγει ο οργανισμός όταν τρώμε. Αυτό σημαίνει ότι διεγείρει την παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας και μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, συνεπώς δύο πολύ σημαντικές δράσεις για τη θεραπεία του διαβήτη. Καθώς ρυθμίζει τι συμβαίνει στο σώμα κατά την κατάποση τροφής, διεγείρει το αίσθημα πληρότητας που έχει κανείς μετά το φαγητό και μετριάζει την ισχυρή παρόρμηση για φαγητό», περιγράφει τη δράση του φαρμάκου ο παθολόγος με εξειδίκευση στον σακχαρώδη διαβήτη, διευθυντής Τμήματος Διαβήτη-Παχυσαρκίας-Μεταβολισμού στο «Metropolitan Hospital» και πρόεδρος της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, Ευθύμιος Καπάνταης.
Η πραγματικότητα που και ο ίδιος διαπιστώνει είναι ότι γίνεται κακή χρήση του φαρμάκου, με καταχρηστική και παράνομη συνταγογραφική συμπεριφορά γιατρών. «Στην εγκεκριμένη χορήγησή του το φάρμακο δίδεται με αυξανόμενη σταδιακά δοσολογία για 52 εβδομάδες, αυτό είναι το διάστημα στο οποίο θα επιτευχθεί η απώλεια του 10%-15% του συνολικού βάρους ενός παχύσαρκου ατόμου, με Δείκτη Μάζας Σώματος πάνω από 30, με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2», λέει και συμπληρώνει ότι «όλα τα εγκεκριμένα φάρμακα για την παχυσαρκία δίδονται συμπληρωματικά με σωστή διατροφή και σύσταση για τακτική άσκηση. Αρα, είναι προφανές πως δεν αρκεί η κατανάλωση κανενός φαρμάκου για να αντιμετωπιστεί η παχυσαρκία. Επιπλέον, το ενδεχόμενο να γίνει αναπήδηση του βάρους και πάλι προς τα πάνω μόλις διακοπεί το φάρμακο είναι ισχυρό».
Το κόλπο της συνταγογράφησης
Αυτό που αναδεικνύεται παράλληλα με την αγωνία και τη σπουδή (και) των Ελλήνων να αδυνατίσουν ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις, είναι οι χαλαρές δικλίδες ασφαλείας του συστήματος συνταγογράφησης μέσω του ΕΟΠΥΥ και της ΗΔΙΚΑ. Κι αυτό διότι η συνταγή που εξασφαλίζει τις τέσσερις ενέσεις σεμαγλουτίδης 0,25mg, 0,5mg ή 1mg, δεν προϋποθέτει παρά τη διάγνωση του γιατρού ότι προορίζεται για ασθενή με σακχαρώδη διαβήτη. Θεωρητικά το σύστημα ζητεί και σχετικές εξετάσεις που να αποδεικνύουν τη νόσο και το ιστορικό της, αλλά στην πράξη αυτό μπορεί να το προσπεράσει ο γιατρός (παθολόγος, διαβητολόγος, ενδοκρινολόγος) που συνταγογραφεί, καθώς το σύστημα δεν τον «μπλοκάρει».
«Είναι κοινό μυστικό ότι το νεότερο ενέσιμο φάρμακο για τον σακχαρώδη διαβήτη δίδεται και για την απώλεια βάρους. Για μας, για τους ασθενείς με διαβήτη, που το χρειαζόμαστε ως φάρμακο, είναι αδιανόητο πώς ένας υγιής άνθρωπος που έχει λίγα ή περισσότερα περίσσια κιλά μπορεί να λαμβάνει ένα σκεύασμα που προορίζεται για ειδική κατηγορία ασθενών», λέει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων – Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ), κ. Χρήστος Δαραμήλας.
Η ιατρική συνταγή εξασφαλίζεται με τη διάγνωση που θέτει ο γιατρός στο σύστημα συνταγογράφησης (Νόσος ICD-10: E11 Μη ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης). Μπορεί να αφορά πράγματι ασθενή διαβητικό που θα πάρει το φάρμακο για λογαριασμό κάποιου άλλου που θα το χρησιμοποιήσει για αισθητικούς λόγους, αλλά μπορεί να αφορά άτομο που «βαφτίζεται» διαβητικός με τον ίδιο στόχο, να εξασφαλίσει το φάρμακο. «Δυστυχώς, το σύστημα συνταγογράφησης αλλά και του ελεγκτικού μηχανισμού των γιατρών που συνταγογραφούν είναι διαβλητό.
Αφενός γράφουν ό,τι θέλουν, χωρίς να “κλειδώνει” σε κανένα στάδιο η διαδικασία της συνταγογράφησης, αφετέρου δεν φοβούνται τον έλεγχο. Είναι δυνατόν να μπορεί ο γιατρός να βάζει τη διάγνωση χωρίς να “ανεβάζει” και τις διαγνωστικές εξετάσεις που το πιστοποιούν;» διερωτάται και συνεχίζει: «Ο ΕΟΠΥΥ διαθέτει Μητρώο ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη. Γνωρίζει πόσοι ασθενείς λαμβάνουν αναλώσιμα για τη νόσο, όπως π.χ. ταινίες μέτρησης. Συνεπώς μπορεί να ελέγξει σε ποιους συνταγογραφείται και εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις».
Πηγές του ΕΟΠΥΥ υποστηρίζουν ότι ο Οργανισμός είχε την πλήρη εικόνα για την αυξανόμενη διάθεση του καινοτόμου φαρμάκου για τον διαβήτη. Διαπιστώθηκε σημαντική αύξηση των νέων ΑΜΚΑ στο Μητρώο ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα το περασμένο έτος, ενώ και ο έλεγχος στις συνταγές των γιατρών επιβεβαίωσε νέες διαγνώσεις, χωρίς τις σχετικές εξετάσεις.
Πλέον, έχει δρομολογηθεί η κατάρτιση θεραπευτικού πρωτοκόλλου για τη νόσο αλλά και ο περαιτέρω έλεγχος των ιατρικών συνταγών με τις προβλεπόμενες ποινές να επικρέμανται στους γιατρούς που δεν θα αποδείξουν τη νόμιμη και ενδεδειγμένη χορήγηση του σκευάσματος. Μάλιστα, εξετάζεται και η σύσταση ελεγκτικής επιτροπής που θα επικεντρώνεται στο σκανάρισμα των συνταγών πριν από την εκτέλεσή τους στα φαρμακεία.
Η τιμή
Η συνταγή, πάντως, εξασφαλίζει το φάρμακο σε πολύ προσιτή τιμή, καθώς ο φερόμενος ως ασθενής πληρώνει συμμετοχή 10% στο ποσό των 110 ευρώ που είναι η τιμή του Ozempic για μία συσκευασία με τέσσερις ενέσεις – γίνονται σε εβδομαδιαία βάση.
Από την πλευρά τους, φαρμακοποιοί αναφέρουν πως οι ίδιοι είναι υποχρεωμένοι να εκτελούν την ιατρική συνταγή που τους παραδίδεται και όχι να ελέγχουν τη συνταγογραφική συμπεριφορά των γιατρών ή τον σωματότυπο των πελατών. «Ο,τι συνταγογραφείται, δεν σχολιάζεται.
Πρέπει να εκτελεστεί από τον φαρμακοποιό, όσο κι αν ξενίζει», λέει ο φαρμακοποιός, ταμίας του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου (ΠΦΣ), Παναγιώτης Φράγκος. Ο ίδιος σημειώνει πως, όπως και άλλοι συνάδελφοί του, έχει κληθεί να εξυπηρετήσει πελάτες που δεν είχαν συνταγή αλλά ένα απλό χαρτί με ιατρική προτροπή για τη χορήγηση σεμαγλουτίδης. «Πέρα από το αυτονόητο, δηλαδή να μη χορηγήσω το φάρμακο χωρίς συνταγή, εξηγώ στον άνθρωπο που μου το ζητά ότι πρόκειται για φάρμακο με πολύ συγκεκριμένη ένδειξη, την οποία πρέπει να έχει για να το λάβει.
Επιπλέον, αναφέρω τις ανεπιθύμητες ενέργειες που στα φάρμακα που σχετίζονται με απώλεια βάρους ή άλλα θέματα της εμφάνισης δυστυχώς δύσκολα ακούν οι ενδιαφερόμενοι. Αναφέρω, π.χ., τις γαστρεντερικές διαταραχές αλλά και τις -σπανιότερες- επιπτώσεις στο πάγκρεας, συστήνοντάς τους να μιλήσουν αναλυτικά με τον γιατρό τους», λέει ο κ. Φράγκος.
