Τα Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια (ΑΕΕ) συνιστούν τη δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως μετά την ισχαιμική καρδιακή νόσο και την τρίτη αιτία θανάτου και αναπηρίας παγκοσμίως. Εκτιμάται πως 1 στους 4 επιζήσαντες με ΑΕΕ παραμένει εξαρτώμενος για τις βασικές καθημερινές τους ανάγκες και 1 στους 2 παρουσιάζει κινητικά ελλείματα ως συνέπεια του ΑΕΕ. Η πλειονότητα των ασθενών μετά από ΑΕΕ εμφανίζει κάποιου βαθμού γνωστική έκπτωση και οι ασθενείς αυτοί εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Η κατάθλιψη είναι επίσης συχνότατη μετά από ΑΕΕ, εμφανιζόμενη σε 1 στους 4 ασθενείς.
Τα επιδημιολογικά δεδομένα των ΑΕΕ στην Ελλάδα καταδεικνύουν μία από τις μεγαλύτερες ετήσιες επιπτώσεις ΑΕΕ (587 περιστατικά ανά 100.000 πληθυσμού) στην Ευρώπη με βάση τα δεδομένα της ελληνικής πληθυσμιακής μελέτης Evros Stroke registry. Αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο γύρω στους 60.000 συμπολίτες μας εκδηλώνουν αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Λαμβάνοντας υπόψη και την ταχεία γήρανση του ελληνικού πληθυσμού, το παραπάνω νούμερο αναμένεται αυξηθεί κατά 20% τα επόμενα χρόνια και οι θάνατοι από εγκεφαλικό κατά 24%.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές κινήσεις από την Ελληνική Πολιτεία και την επιστημονική κοινότητα προς την ουσιαστική αντιμετώπιση της διαφαινόμενης δυσοίωνης πρόβλεψης. Οι σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις των ισχαιμικών ΑΕΕ που στοχεύουν στην επανακαναλοποίηση του αποφραχθέντος εγκεφαλικού αγγείου και στην αποκατάσταση της αιματικής παροχής στην υποαιματούμενη περιοχή της εγκεφαλικής ισχαιμίας όπως είναι η ενδοφλέβια θρομβόλυση και η μηχανική θρομβεκτομή εφαρμόζονται πλέον σε πολλά νοσοκομεία στην Eλληνική Eπικράτεια με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται σημαντική μείωση τόσο της αναπηρίας μετά το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο αλλά και της θνησιμότητας.
Όμως σύμφωνα με τις διεθνείς μελέτες, τη μεγαλύτερη επίδραση σε πληθυσμιακό επίπεδο όσο αφορά στην έκβαση των ασθενών με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο έχει η νοσηλεία και φροντίδα σε εξειδικευμένες Μονάδες. Η Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων (ΜΑΦ ΑΕΕ) είναι μια χωροταξικώς διακριτή μονάδα νοσηλείας που δέχεται αποκλειστικά ασθενείς με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Λειτουργεί υπό την καθοδήγηση μιας διεπιστημονικής ομάδας επαγγελματιών υγείας με εξειδίκευση στη φροντίδα των ασθενών με ΑΕΕ. Παρέχει μια συνολική διαχείριση των ασθενών με ΑΕΕ που περιλαμβάνει την επείγουσα διάγνωση και θεραπεία, την έγκαιρη έναρξη δευτερογενούς πρόληψης και κινητοποίησης καθώς και την ασφαλή μεταφορά του ασθενούς για περαιτέρω αποκατάσταση χωρίς διακοπές στην αλυσίδα της συνεχούς ιατρικής φροντίδας.
Τα οφέλη της νοσηλείας σε ΜΑΦ ΑΕΕ σε σύγκριση με θαλάμους γενικής νοσηλείας είναι επαρκώς τεκμηριωμένα και υποστηρίζονται από πολυάριθμες τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες και συστηματικές ανασκοπήσεις. Οι ασθενείς έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν, να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους και να επιστρέψουν στην καθημερινότητά τους αντί να χρειαστούν μακροχρόνια φροντίδα. Αυτό επιτυγχάνεται ποικιλοτρόπως και αφορά σε όλους του ασθενείς ανεξαρτήτως υποκείμενου μηχανισμού και ηλικίας.
Καταρχάς, η προσέγγιση των ασθενών μέσω της διεπιστημονικής ομάδας που στελεχώνει μια ΜΑΦ ΑΕΕ και περιλαμβάνει νευρολόγους, νοσηλευτές εξειδικευμένους σε εγκεφαλικά, φυσικοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς είναι ολιστική διασφαλίζοντας την εξατομικευμένη φροντίδα για οξεία θεραπεία, αποκατάσταση και δευτερογενή πρόληψη.
Επίσης, η συνεχής καταγραφή των ζωτικών σημείων των ασθενών και η στενή παρακολούθηση τους από το εξειδικευμένο προσωπικό της Μονάδας οδηγεί σε έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση ενδεχόμενων επιπλοκών όπως για παράδειγμα λοιμώξεων ή εν τω βάθει φλεβικών θρομβώσεων.
Επιπλέον, και τα ιατρικά και νοσηλευτικά πρωτόκολλα που εφαρμόζονται στις Μονάδες Αγγειακών Εγκεφαλικών είναι επικαιροποιημένα, βασισμένα σε αποδείξεις, διασφαλίζοντας σταθερή και υψηλής ποιότητας φροντίδα. Αντιθέτως, στους θαλάμους γενικής νοσηλείας συχνά λείπει η υποδομή ή και η εξειδίκευση για την αποτελεσματική εφαρμογή τέτοιων πρωτοκόλλων.
Σημαντικό όφελος που αποκομίζει ο ασθενής από τη νοσηλεία του σε Μονάδα Αγγειακών Εγκεφαλικών είναι και το γεγονός ότι η αποκατάσταση ξεκινά ήδη από τις πρώτες μέρες νοσηλείας. Οι εξειδικευμένοι φυσιοθεραπευτές, εργοθεραπευτές και λογοθεραπευτές αναπτύσσουν εξατομικευμένα προγράμματα αποκατάστασης σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε ασθενούς.
Εδώ και ένα χρόνο στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» λειτουργεί στη Β΄Πανεπιστημιακή Νευρολογική Κλινική η Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας για ΑΕΕ (ΜΑΦ ΑΕΕ) που αποτέλεσε μία από τις πρώτες Μονάδες του Εθνικού Δικτύου Μονάδων Αυξημένης Φροντίδας για την αντιμετώπιση ασθενών με ΑΕΕ (ΦΕΚ 184/Α/3-11-2023, Νόμος υπ΄αριθμ. 5063) με δυναμικότητα έξι κλινών.
Στον πρώτο χρόνο λειτουργίας της, με συνολική πληρότητα 99%, έχουν νοσηλευτεί 387 ασθενείς με ΑΕΕ και 20% των ασθενών με ισχαιμικά ΑΕΕ έχουν λάβει θεραπείες επαναιμάτωσης. Τα ποσοστά επιπλοκών που καταγράφησαν είναι πολύ χαμηλά, μόλις 6%. Η πλειοψηφία των ασθενών (>70%) έλαβε εξιτήριο από τη Μονάδα σε άριστη λειτουργική κατάσταση χωρίς υπολειμματική αναπηρία έχοντας υποβληθεί σε ενδελεχή διαγνωστικό έλεγχο για την υποκείμενη αιτιολογία του ισχαιμικού ή αιμορραγικού ΑΕΕ. Η μέση διάρκεια νοσηλείας είναι πέντε ημέρες. Οι ασθενείς με βαρύτερη νευρολογική εικόνα μεταφέρθηκαν μετά τη σταθεροποίησή τους σε Ειδικά Κέντρα Αποκατάστασης. Ασθενείς που χρειάστηκαν ειδική χειρουργική αντιμετώπιση όπως ημικρανιεκτομή ή ενδαρτηεκτομή καρωτίδας παραπέμφησαν τάχιστα στις αντίστοιχες ειδικότητες.
Σε αναγνώριση της ορθής επιστημονικής διαχείρισης των ασθενών με Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια η ΜΑΦ ΑΕΕ του ΠΓΝ «Αττικόν» έλαβε πρόφατα πιστοποίηση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό ΑΕΕ (European Stroke Unit Organization) μετά από σχετική εξέταση του φακέλου από ειδική διεθνή ομάδα εμπειρογνομώνων (ESO Stroke Unit Certification Committee). Η Μονάδα του Νοσοκομείου Αττικόν είναι η πρώτη Μονάδα ΑΕΕ του Εθνικού Συστήματος Υγείας που λαμβάνει σχετική πιστοποίηση. Για την πιστοποίηση αυτή εξετάζονται αναλυτικά πολλά στοιχεία των νοσηλευόμενων ασθενών αλλά και των υποδομών του νοσοκομείου που φιλοξενεί τη μονάδα όπως η μέση διάρκεια νοσηλείας, ο αριθμός ενδοφλέβιων θρομβολύσεων, ο αριθμός μηχανικών θρομβεκτομων, ο αριθμός επεμβάσεων επαναγγειώσης καρωτίδας, η δυνατότητα διενέργειας νευροχειρουργικών επεμβάσεων, η δυνατότητα διενέργειας διακρανιακού Doppler σε όλους τους ασθενείς, η δυνατότητα διενέργειας νευροαπεικονιστικών εξετάσεων & ψηφιακής αγγειογραφίας, η δυνατότητα διενέργειας διαθωρακικών και διοισοφάγειων υπερηχοκαρδιογραφημάτων και παρατεταμένων καταγραφών καρδιακού ρυθμού, το ποσοστό ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, η δυνατότητα κάλυψης της ΜΑΦ ΑΕΕ από τη ΜΕΘ του νοσοκομείου, η ύπαρξη σύγχρονων θεραπευτικών ιατρικών και νοσηλευτικών πρωτοκόλλων, η επάρκεια & εκπαίδευση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού στη διαχείριση ασθενών με ΑΕΕ, η διεπιστημονική διαχείριση των ασθενών και τέλος η έκβαση των νοσηλευόμενων ασθενών κατά τη νοσηλεία τους και στο πρώτο τρίμηνο μετά τη νοσηλεία.
Το ιδιαίτερα βαρύ φορτίο νοσηρότητας των ασθενών με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο καθιστά επιτακτική την ανάγκη να παρέχεται η βέλτιστη φροντίδα και αυτό επιτυγχάνεται με τον καλύτερο τρόπο στις Μονάδες Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων. Η δημιουργία περισσότερων τέτοιων μονάδων και η πλήρης λειτουργία του Εθνικού Δικτύου Μονάδων Αυξημένης Φροντίδας για τα ΑΕΕ θα συμβάλλει σημαντικά στην ελάττωση των θανάτων και της αναπηρίας των ασθενών με ΑΕΕ στη χώρα μας.
*Γράφει ο κύριος Γεώργιος Τσιβγούλης, Καθηγητής Νευρολογίας ΕΚΠΑ Διευθυντής ΜΑΦ ΑΕΕ και Β΄Νευρολογικής Κλινικής ΕΚΠΑ ΠΓΝ «Αττικόν» και η κυρία Ελένη Μπακόλα, Νευρολόγος Επιμελήτρια Α΄ΕΣΥ ΜΑΦ ΑΕΕ Β΄Νευρολογική Κλινική ΕΚΠΑ ΠΓΝ «Αττικόν»
Υπουργείο Υγείας – ΚΕΣΥ: Πώς θα μετεκπαιδεύονται οι γιατροί στα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια
Εγκεφαλικό επεισόδιο: Ο ένοχος κρύβεται στο ποτήρι μας – Τα επικίνδυνα ροφήματα
