Η Τέχνη ως συμπληρωματική θεραπεία προωθείται στη χώρα μας με ειδικό πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού που ξεκινά πιλοτικά από τον επόμενο μήνα. Άνθρωποι που χρειάζονται υποστήριξη από δομές ψυχικής υγείας θα συμμετέχουν σε καλλιτεχνικά δρώμενα κρατικών φορέων συμπληρώνοντας έτσι τη θεραπεία τους. Φιλοδοξία της κυβέρνησης είναι η ένταξη της Τέχνης στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση ώστε ο Ψυχίατρος και ο Παιδοψυχίατρος να μπορούν να συνταγογραφήσουν την ένταξη του ασθενή σε μια θεατρική ομάδα, ή σε ένα εικαστικό εργαστήρι, όπου θα περιλαμβάνεται υποστήριξη από ειδικούς Επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας και Επαγγελματίες παραγωγής Καλλιτεχνικών Δράσεων.
Πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η οποία αναλύει τα αποτελέσματα 900 μελετών παγκοσμίως, καταλήγει στο βασικό συμπέρασμα ότι οι δραστηριότητες τέχνης λειτουργούν θεραπευτικά στη σωματική και ψυχική υγεία. Η ευεργετική επίδραση των τεχνών στα πρόσωπα που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες, εξαρτήσεις και χρόνιες παθήσεις δεν περιορίζεται σε ατομικό επίπεδο, αλλά επεκτείνεται σε οικογενειακό και σε κοινωνικό επίπεδο, ενώ, όπως επισημαίνεται από τον ΠΟΥ, είναι και οικονομικά αποδοτική σε σχέση με τις αποκλειστικά παρεχόμενες κλασικές βιοϊατρικές θεραπείες. Ήδη αρκετές χώρες υιοθετούν συστήματα συνταγογράφησης, με τα οποία συμπληρώνονται ή ενισχύονται τα θεραπευτικά πρωτόκολλα πασχόντων από ψυχικές και άλλες νόσους.
Στο πλαίσιο αυτό, υπεγράφη Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Υγείας, τον Σεπτέμβριο του 2021, για την εφαρμογή του καινοτόμου προγράμματος της Πολιτιστικής Συνταγογράφησης. Με το πρόγραμμα αυτό υιοθετούνται πρωτοβουλίες που εντάσσουν τις τέχνες και τον πολιτισμό στην προληπτική και θεραπευτική αγωγή για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας των πολιτών, αναγνωρίζοντας τον ευεργετικό ρόλο της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας στην υγεία και την ευημερία των ατόμων.
Το πρόγραμμα, έχει ενταχθεί στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», από το οποίο θα διατεθούν 8,2 εκατ. ευρώ. Η προγραμματική σύμβαση που υπεγράφη μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακριβείας «Κώστας Στεφανής» (ΕΠΙΨΥ) είχε ως στόχο την εκπόνηση Ερευνητικού Έργου με αντικείμενο τη δημιουργία του οργανωτικού πλαισίου για την ένταξη της Πολιτιστικής Συνταγογράφησης ως συμπληρωματικής θεραπευτικής αγωγής σε άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας και ψυχολογική επιβάρυνση από χρόνιες ασθένειες, τον σχεδιασμό και πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος, τη μελέτη σχετικά με τις επιπτώσεις της επαφής των ασθενών με την τέχνη και τον πολιτισμό, την διαδικασία και τρόπους συμμετοχής των ασθενών και των πολιτιστικών φορέων και την εποπτεία και αξιολόγηση του προγράμματος με σκοπό τη βελτιστοποίησή του και την ανάπτυξη των κατάλληλων εργαλείων για την ένταξή του στο σύστημα της ΗΔΙΚΑ.
Την ερευνητική ομάδα του ΕΠΙΨΥ συντονίζει ο Διευθυντής της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ και Αναπληρωτής Διευθυντής και μέλος του Δ.Σ. του ΕΠΙΨΥ, Καθηγητής Νίκος Στεφανής.
Σήμερα, το Υπουργείο Πολιτισμού είναι έτοιμο για την έναρξη της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος. Έτσι, σε πρώτη φάση, φορείς σύγχρονου πολιτισμού που εποπτεύονται από το υπουργείο Πολιτισμού, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (π.χ. Εθνικό Θέατρο, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Εθνική Λυρική Σκηνή, ΚΘΒΕ, Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης- MΟΜus κ.ά.) θα υποδεχθούν για ειδικά προγράμματα ωφελούμενους ψυχικής υγείας. Σε μετέπειτα στάδιο, φορείς πολιτισμού από όλη την Ελλάδα, θα ενταχθούν σε δράσεις Πολιτιστικής Συνταγογράφησης, υποδεχόμενοι ασθενείς που θα έχουν παραπεμφθεί από Ψυχίατρους, μέσα από το σύστημα της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης.
Οι Πιλοτικές Δράσεις Θεραπείας μέσω Τέχνης, οι οποίες θα απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες και θα περιλαμβάνουν:
-Προγράμματα Δραματοθεραπείας
-Προγράμματα Εικαστικής Ψυχοθεραπείας
-Προγράμματα Χοροθεραπείας
-Προγράμματα Κινηματογραφοθεραπείας
-Προγράμματα Μουσικοθεραπείας
«Ανοίγει η πόρτα για κάτι περισσότερο από τη φαρμακευτική αγωγή. Πρόκειται για συμπληρωματικές θεραπείες», σημειώνει στο ygeiamou.gr ο κ. Στεφανής, εξηγώντας ότι η έκθεση στην Τέχνη μολονότι δεν θα καταργήσει τη φαρμακευτική αγωγή, σε όποιες περιπτώσεις αυτή χρειάζεται, πιθανότατα προσφέρει επιπρόσθετη αξία στην ευεξία και στην ψυχική υγεία των ωφελούμενων.
Εκείνο που είναι εξαιρετικά σημαντικό, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι πως μέσω ειδικού ερευνητικού πρωτοκόλλου που δημιουργείται για το πιλοτικό πρόγραμμα της Πολιτιστικής Συνταγογράφησης, οι ερευνητές θα μπορούν να μετρήσουν την επίδραση από τη βιωματική έκθεση στις Τέχνες. Θα είναι, δηλαδή, η πρώτη φορά που θα «μετρηθεί» σε εθνικό επίπεδο η επίδραση της Τέχνης στην ψυχική υγεία των ωφελουμένων με πραγματικά και όχι θεωρητικά δεδομένα. «Πρόκειται για μια μεγάλη πρωτοτυπία», σημειώνει ο κ. Στεφανής.
Η επόμενη φάση είναι η Πολιτιστική Συνταγογράφηση μέσω της ΗΔΙΚΑ. Εφόσον επιτευχθεί κάτι τέτοιο θα λειτουργεί ως εξής: Όπως συνταγογραφούν φάρμακα και θεραπείες, οι ψυχίατροι θα μπορούν να παραπέμπουν τους ασθενείς τους, για δωρεάν συμμετοχή σε εγκεκριμένες πολιτιστικές δράσεις, στο πλαίσιο του διευρυμένου ερευνητικού προγράμματος του υπουργείου Πολιτισμού, μέχρι το τέλος του 2025.
