*Το κείμενο υπογράφουν η Παναγιώτα Καρλατήρα και η Μαίρη Μπιμπή
Την καταλυτική επίδραση της πανδημίας στην ελληνική κοινωνία αποτυπώνει ομάδα ερευνητών από το Πολυτεχνείο Κρήτης, που παρουσιάζει αποκλειστικά το ΘΕΜΑ.
Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον καθηγητή, Κωνσταντίνο Ζοπουνίδη, ανέλυσαν στοιχεία από πολλαπλές πηγές (ΕΛΣΤΑΤ, ΕΟΔΥ, EuroMOMO, ourworldindata.org) απαντώντας στο μείζον ερώτημα αν η υπερβάλλουσα θνησιμότητα οφείλεται στον κορωνοϊό ή σε άλλους παράγοντες.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το πρώτο εξάμηνο του 2022 καταγράφηκαν 73.835 θάνατοι (αύξηση 6,46% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2021, που σημειώθηκαν 69.357), οι περισσότεροι που έχουν καταγραφεί από το 2015.
«Το πρώτο εξάμηνο του έτους οι θάνατοι λόγω κορωνοϊού ήταν 9.392, και το αντίστοιχο εξάμηνο του 2021 ήταν 7.780. Αν τους αφαιρέσουμε από το σύνολο, τότε οι θάνατοι εκτός κορωνοϊού κυμαίνονται στα ίδια επίπεδα με τα αντίστοιχα διαστήματα πριν την πανδημία. Μάλιστα, οι θάνατοι εκτός κορωνοϊού για το 2022 (64.443) είναι λιγότεροι από εκείνους του 2019 (65.496) και του 2017 (65.756), ενώ το 2021 κυμαίνονται σε ακόμα χαμηλότερα επίπεδα (61.571 θάνατοι). Άρα, ναι μεν η υπερβάλλουσα θνησιμότητα για τα έτη 2021 και 2022 οφείλεται στον πανδημικό ιό, αλλά οι θάνατοι από άλλες αιτίες δεν είναι αυξημένοι στην Ελλάδα» επισημαίνει ο καθηγητής. Όπως αναφέρεται στην ανάλυση, το πιο δύσκολο διάστημα που η θνησιμότητα έφτασε εκτός των προβλεπόμενων ορίων ήταν προς τα τέλη του 2020, το καλοκαίρι του 2021 καθώς και το πρώτο εννεάμηνο του 2022 λόγω της μετάλλαξης Omicron.
Βέβαια, και σε άλλες χώρες αυτό το φαινόμενο είναι αισθητό, όμως όπως έδειξε έρευνα του Πανεπιστημίου του Cambridge που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2021, η υπερβάλλουσα θνησιμότητα δεν έχει επηρεάσει όλα τα κράτη και ούτε στον ίδιο βαθμό, κάτι άλλωστε που συμβαίνει και με τους θανάτους από covid. Ωστόσο, λόγω του ότι η κάθε χώρα έχει τις δικές της ιδιομορφίες δεν υπάρχει εργαλείο με το οποίο να μπορεί να γίνει σύγκριση μεταξύ τους σε επίπεδο θνησιμότητας.
Ως κύριος παράγοντας της γενικής υπερβάλλουσας θνησιμότητας στην Ελλάδα υποδεικνύεται η γήρανση του πληθυσμού, ενώ σημαντική θεωρείται και η έλλειψη δομών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ). Εξάλλου, πρόσφατη μελέτη («New Scientist», Σεπτέμβριος 2022), έδειξε ότι οι επαγγελματίες υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου θεωρούν βασικές αιτίες της υπερβάλλουσας θνησιμότητας τον κορωνοϊό, τη γήρανση του πληθυσμού και τα προβλήματα του συστήματος υγείας.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, το πρώτο εξάμηνο του 2019 οι απώλειες στην ηλικιακή ομάδα 65 χρόνων και άνω ήταν 57.243, δηλαδή το 87,3% του συνόλου των απωλειών. Το ίδιο διάστημα του 2020 οι θάνατοι στην ίδια ομάδα ήταν 56.432 (με τους 145 να αποδίδονται στη λοίμωξη covid). Αντίστοιχα το 2021 σημειώθηκαν 60.226 θάνατοι των 65χρονων (οι 6.446 οφείλονται στον πανδημικό ιό) και το 2022 ο αριθμός τους ήταν 64.951 (οι 8.202 από κορωνοϊό). Δηλαδή το 87,9% των θανάτων αφορούν άτομα άνω των 65 χρόνων.
«Αποτυπώνεται σαφώς πως η υπερβάλλουσα θνησιμότητα, τόσο από κορωνοϊό όσο και από άλλες αιτίες, συμβαίνει στις ηλικίες άνω των 65 ετών. Οι θάνατοι από κορωνοϊό στα άτομα αυτής της ηλικιακής ομάδας αυξήθηκαν κατά 1.759 το τρέχον έτος, γεγονός που καταρχάς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παράδοξο, αν συνυπολογίσουμε πως ο βασικός εμβολιασμός σε αυτές τις ηλικίες είναι άνω του 90% και ότι το στέλεχος Omicron είναι ηπιότερο. Όμως η συγκεκριμένη μετάλλαξη διαφεύγει των αρχικών εμβολίων, για τον λόγο αυτό συστήθηκε η 2η ενισχυτική δόση στους άνω των 60 χρόνων. Επιπλέον, το στέλεχος Omicron είναι μεν ηπιότερο, αλλά εξακολουθεί να είναι επικίνδυνο, κυρίως για τις μεγαλύτερες ηλικίες, γιατί είναι κατά πολύ μεταδοτικότερο. Και αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση των θανάτων σε απόλυτους αριθμούς» εξηγεί ο Δρ. Δημήτρης Μπατάκης από το Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης. Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα παραμένει ακόμη ελλιπώς θωρακισμένο το 85% των ατόμων άνω των 60 χρόνων, χωρίς να έχει δηλαδή εμβολιαστεί με τη 2η ενισχυτική δόση.
Τα lockdown απέτρεψαν χιλιάδες θανάτους
Η ερευνητική ομάδα μελέτησε επίσης, την επίδραση των αυστηρών περιοριστικών μέτρων (lockdown) στη θνησιμότητα και στη φροντίδα υγείας των πολιτών.
Παγκοσμίως οι έρευνες απέδειξαν ότι τα lockdown έσωσαν χιλιάδες ζωές. Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, έρευνα του «Scientific Reports» (Φεβρουάριος 2021) εκτίμησε πως στο τέλος του 2020 θα είχαν καταγραφεί 77.000 θάνατοι από κορωνοϊό αν δεν είχε εφαρμοστεί lockdown. Αντίστοιχη έρευνα του Κολλεγίου Imperial του Λονδίνου, που δημοσιεύθηκε στο «Nature», έδειξε πως χωρίς την επιβολή lockdown σε 11 χώρες της Ευρώπης (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Νορβηγία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία και Ηνωμένο Βασίλειο) αντί για 130.000 θάνατοι μέχρι τις 4 Μαΐου 2020 θα είχαν καταγραφεί 3,2 εκατομμύρια θάνατοι.
Επίσης, παρότι τα lockdown ενοχοποιήθηκαν για τη μείωση και την αναβολή προληπτικών εξετάσεων και χειρουργείων, φαίνεται πως αυτό συνέβη λόγω του φόβου των ανθρώπων για πιθανή μόλυνσή τους από τον ιό. «Η μειωμένη επισκεψιμότητα σε γιατρούς και δομές παρατηρήθηκε κατά τα lockdown, όμως συνεχίστηκε και μετά από αυτά, αφού η πανδημία δεν σταμάτησε να υφίσταται. Εκτός από το φόβο, σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο κορεσμός των συστημάτων υγείας» αναφέρει ο επίκουρος καθηγητής στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, Χρήστος Λεμονάκης.
Κάθε είδους κρίση, όπως συμβαίνει σε πολέμους ή οικονομικές κρίσεις, επιφέρει ψυχολογικά προβλήματα. Έτσι, κάτι παρόμοιο φαίνεται να συνέβη και με την παρούσα υγειονομική κρίση. Αυτό δείχνει και αναφορά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ, Μάρτιος 2022), που τονίζει πως τον πρώτο χρόνο της πανδημίας ο επιπολασμός του άγχους και της κατάθλιψης αυξήθηκε κατά 25%. Σχετικά με τις οικονομικές συνέπειες που επιφέρουν τα lockdowns, έρευνα του Πανεπιστημίου του Michigan έδειξε πως το κόστος τους ήταν μικρότερο από εκείνο που θα επέφεραν οι θάνατοι. Αυτό φαίνεται και στην πράξη, από την περίπτωση των σκανδιναβικών κρατών, όπου όλα πλην της Σουηδίας, είχαν καλύτερα υγειονομικά αλλά και οικονομικά αποτελέσματα συγκριτικά με αυτή, που εφάρμοσε πιο ήπια μέτρα περιορισμού. Σημαντική είναι και η έκθεση της συμβουλευτικής εταιρείας McKinsey στην αρχή της πανδημίας, που είχε αναφέρει, πως για την οικονομική καταστροφή την ευθύνη δεν την φέρουν τα υγειονομικά μέτρα αλλά η ίδια η πανδημία, προτείνοντας ως το καλύτερο μέσο για την ανάκαμψη της οικονομίας τον έλεγχο του ιού.
Εμβόλια, κορωνοϊός και ξαφνικοί θάνατοι
Τέλος, ευθύνες για την υπερβάλλουσα θνησιμότητα έχουν αποδοθεί και στα εμβόλια. «Κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που παρατέθηκαν παραπάνω, αφού οι υπερβάλλοντες θάνατοι που δεν οφείλονται στον κορωνοϊό είναι λιγότεροι τα δύο χρόνια των εμβολιασμών, σε σχέση με κάποια από τα προπανδημικά έτη» σημειώνει ο ερευνητής, Μανώλης Καρακώστας.
Μελέτη για τις καρδιαγγειακές ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων («Annals of Internal Medicine», Αύγουστος 2022), σε 46,5 εκατ. άτομα στη Γαλλία, εμβολιασμένα και με τα δύο είδη εμβολίων (mRNA και αδενοϊού), δεν εντοπίσθηκε συσχέτιση μεταξύ εμβολίων mRNA και καρδιαγγειακών επεισοδίων. Ενώ υπήρξε ελαφρά αύξηση σε εμφράγματα και πνευμονικές εμβολές τη δεύτερη εβδομάδα από τον εμβολιασμό με εμβόλια αδενοϊού, με τη συσχέτιση αυτή ωστόσο να παραμένει μέτρια συγκριτικά με εκείνη της νόσησης από κορωνοϊό.
Σημαντική είναι ακόμα μια ανακοίνωση που έλαβε χώρα στο διεθνές συνέδριο Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καρδιολογίας στη Βαρκελώνη, όπου αναλύθηκαν στοιχεία σε περίπου 50.000 εμβολιασμένους με mRNA εμβόλια και άλλους τόσους ανεμβολίαστους με καρδιακή ανεπάρκεια, και αποδείχθηκε ότι τα εμβόλια αυτά δεν επιδείνωσαν την κατάσταση των ασθενών, ούτε διαπιστώθηκε αύξηση στη θνησιμότητα αυτών των ατόμων έως και 3 μήνες μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου.
Αυτές οι έρευνες είναι χαρακτηριστικές για την ασφάλεια των εμβολίων και δίνουν μια απάντηση στο αν τελικά αυτά επιφέρουν επιπλέον θανάτους. Το αρνητικό στοιχείο των εμβολίων της νέας τεχνολογίας mRNA εντοπίζεται, ενδεχομένως, στις βασικές τους παρενέργειες, τη μυοκαρδίτιδα και τη περικαρδίτιδα, οι οποίες θεωρούνται σπάνιες, εμφανίζονται εντός των πρώτων ημερών από τον εμβολιασμό και κατά πλειοψηφία είναι ήπιες και ιάσιμες.
Οι μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής αφορούν τις βραχυπρόθεσμες παρενέργειες, ωστόσο οι αρμόδιες αρχές βρίσκονται σε επαγρύπνηση για τον έλεγχο της ασφάλειας των εμβολίων, επομένως σε περίπτωση που προκύψει μια νέα παρενέργεια αυτή θα επισημανθεί, όπως συμβαίνει σε όλα τα φαρμακευτικά σκευάσματα.
Σχετικά με την άποψη ότι τα εμβόλια έχουν δημιουργήσει έξαρση θανάτων, οι συντάκτες της έκθεσης τονίζουν πως κάτι τέτοιο, εκτός από τις έρευνες, δεν φαίνεται ούτε από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αφού οι υπερβάλλοντες θάνατοι που δεν οφείλονται στον κορωνοϊό είναι λιγότεροι τα δύο χρόνια των εμβολιασμών, σε σχέση με τα προηγούμενα προπανδημικά έτη.
Αυτό προκύπτει και από τις περιπτώσεις θανάτων στη θάλασσα, οι οποίοι εν πολλοίς οφείλονται σε παθήσεις της καρδιάς. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Ναυτιλίας, το 2017 οι θάνατοι αυτοί ανέρχονταν στους 357 και το 2018 ήταν περισσότεροι από 413. Φετινά στοιχεία του Λιμενικού Σώματος έδειξαν πως οι θάνατοι το 2021 ήταν 336 και ο μέσος όρος των ετών 2017-2021 βρισκόταν στους 342 θανάτους, ενώ το 2022 μέχρι τις 5 Αυγούστου οι θάνατοι έφτασαν τους 163. «Γίνεται φανερό λοιπόν, πως δεν παρατηρείται κάποια αύξηση τα δύο τελευταία έτη, που να παραπέμπει σε έναν νέο παράγοντα θανάτου, όπως το εμβόλιο» αναφέρουν.
Παρόλα αυτά, τίθεται το θέμα των ξαφνικών θανάτων, που ανησυχεί τους πολίτες, αφού δεν γνωρίζουν πού οφείλεται και κατά πόσο έχει αυξηθεί την πανδημική περίοδο. Οι ξαφνικοί θάνατοι αποτελούν ένα χρόνιο πρόβλημα που απασχολεί την Ελλάδα, με στοιχεία της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας του 2019 να κάνουν λόγο πως κάθε χρόνο στο Λεκανοπέδιο Αττικής περίπου 2.500 άνθρωποι φεύγουν από τη ζωή ξαφνικά, με την πλειονότητα των περιπτώσεων να οφείλεται σε καρδιαγγειακές παθήσεις.
Σε διεθνές επίπεδο, ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν την ύπαρξη υψηλού κινδύνου καρδιαγγειακών προβλημάτων μετά τη νόσηση από κορωνοϊό, όπως αποτυπώνεται σε άρθρο του «Nature» (Αύγουστος 2022), που αναλύει διάφορες μελέτες που έχουν γίνει για το εν λόγω θέμα, και συμπληρώνει πως οι επιστήμονες αρχίζουν να εντοπίζουν αυτή τη συχνότητα των προβλημάτων και τις αιτίες που τα προκαλούν. Επιπροσθέτως, την άποψη ότι ο κορωνοϊός μπορεί να ευθύνεται για ξαφνικούς θανάτους εξέφρασε δημοσιευμένη έρευνα τον Ιανουάριο του 2021 στο επιστημονικό περιοδικό «Heart Rhythm», η οποία έλαβε χώρα στην Νέα Υόρκη και έδειξε πως όσο περισσότερα ήταν τα κρούσματα κορωνοϊού τόσο περισσότεροι ήταν και οι αιφνίδιοι θάνατοι εκτός νοσοκομείου.
Σε αυτές τις μελέτες έρχεται να προστεθεί ακόμα μία από το «Lancet» (Απρίλιος 2022), που κάνει λόγο για έως 3 φορές αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας μέσα στον επόμενο χρόνο όσων ανθρώπων νόσησαν από covid, ειδικότερα των ατόμων άνω των 60 ετών, από διάφορες αιτίες, μεταξύ των οποίων και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Αλλά και μία ακόμα πολύ πρόσφατη από το «Nature» (Σεπτέμβριος 2022), που αναδεικνύει μία άλλη άσχημη πλευρά της πανδημίας, αναφέροντας πως το επόμενο 12μηνο μετά την οξεία λοίμωξη υπάρχει αυξημένος κίνδυνος νευρολογικών συνεπειών σε όσους νόσησαν, συμπεριλαμβανομένων εγκεφαλικού επεισοδίου και διαταραχών του νευρικού συστήματος και της ψυχικής υγείας.
«Βλέπουμε, πως η επιστημονική κοινότητα ερευνά ενδελεχώς τις επιπτώσεις που έχει ο κορωνοϊός στον ανθρώπινο οργανισμό μετά τη μόλυνση, και υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι μπορεί να φέρει ευθύνες για τους ξαφνικούς θανάτους. Αντιθέτως, η προαναφερθείσα έρευνα του «Lancet» (Ιούνιος 2022) έδειξε πως ο εμβολιασμός μειώνει, αλλά δεν εξαλείφει τον κίνδυνο μακροπρόθεσμων προβλημάτων που προκαλούνται από την covid. Μάλιστα, το CDC σε έκθεσή του τον Οκτώβριο του 2021, σε έρευνα που διενήργησε μετά από το πρώτο 8μηνο του εμβολιασμού, αποφάνθηκε πως δεν υπήρξε αυξημένος κίνδυνος θνησιμότητας μεταξύ των ληπτών των εμβολίων, οι οποίοι είχαν χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από αιτίες εκτός κορωνοϊού από μη εμβολιασμένα άτομα» καταλήγει ο επικεφαλής ερευνητής, κ. Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης.
Ειδήσεις σήμερα:
Ιός Δυτικού Νείλου: Επιπλέον 10 κρούσματα την τελευταία εβδομάδα
Μίνα Γκάγκα: Ανοιχτό το ενδεχόμενο να επιστρέψουν στα πόστα τους οι ανεμβολίαστοι υγειονομικοί
