Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν ευεργετηθεί από τη μεταμόσχευση αλλά και εκατομμύρια ακόμη περιμένουν τη σωτηρία. Άρρηκτα συνδεδεμένη με τη δωρεά οργάνων, η μεταμόσχευση είναι η μόνη θεραπευτική λύση για την τελικού σταδίου ανεπάρκεια νεφρών, καρδιάς, ήπατος και πνεύμονα. Η Ελλάδα υπολείπεται δραματικά σε ό,τι αφορά τη δωρεά οργάνων σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα χαμηλή μεταμοσχευτική δραστηριότητα.
Ωστόσο, το τρέχον έτος είναι κομβικό, παρά τις αναταράξεις λόγω της πανδημίας. Τέθηκαν οι βάσεις, για πρώτη φορά, με διακομματική συμφωνία, για το ζωτικό αυτό πεδίο εντός του συστήματος υγείας, της εκπαίδευσης, της κοινωνίας. Μέσα από την Εθνική Πρωτοβουλία που έχει αναλάβει, προτού ξεσπάσει η πανδημία, το Ίδρυμα Ωνάση δημιουργείται το Ωνάσειο Εθνικό Μεταμοσχευτικό Κέντρο, η Πολιτεία απέκτησε Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τη Δωρεά και Μεταμόσχευση Οργάνων, ενώ σε συνεργασία με τον ΕΟΜ υλοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις.
Κατά τους τελευταίους 22 μήνες έχουν πραγματοποιηθεί 211 μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων (136 νεφρού, 49 ήπατος, 17 καρδιάς, 6 πνευμόνων), προερχόμενες από 82 αποβιώσαντες δότες οργάνων. Για τους ανθρώπους του ΕΟΜ κάθε περιστατικό είναι μοναδικό και αποτυπώνει την αξία της δωρεάς, της προσφοράς, της ζωής. Ποτέ, όμως, δεν είναι αρκετό.
Με αφορμή την Πανελλήνια Ημέρα Δωρεάς Οργάνων και Μεταμοσχεύσεων(1η Νοεμβρίου) σας συστήνουμε τέσσερις μοναδικούς ανθρώπους που στέλνουν το δικό τους μήνυμα για την ανεκτίμητη αξία των δώρων της ζωής!
«Ζητήσαμε να προσφερθούν τα όργανά της»
Μυρτώ Παναγιωτοπούλου, καλλιτέχνις
Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Δημάς
«Στις 5 Σεπτεμβρίου 2017 η κόρη μου Ήριννα ήταν 14 χρόνων, ετοιμαζόταν για το νέο σχολικό έτος, ήθελε να κάνει δοκιμαστικό στο τάε κβο ντο. Στη δύση της ημέρας όλα είχαν αλλάξει. Πηγαίνοντας να την πάρω από το αθλητικό κέντρο, σχεδίαζα να πάμε στη θάλασσα γιατί είχε πανσέληνο. Το ασθενοφόρο που ήταν απέξω δεν το συνέδεσα ούτε στιγμή με την κόρη μου. Κι όμως, ήταν όπως στις ταινίες. Η κλήση στο ΕΚΑΒ είχε γίνει για την Ήριννα – είχε λιποθυμήσει. Και δεν συνήλθε ποτέ.
Δεν ξέρω πώς βρέθηκα στον «Ευαγγελισμό». Διασωληνώθηκε. Ήμασταν με τον μπαμπά της σαν χαμένοι. Της κρατούσαμε το χέρι και τη ρωτούσαμε αν μας καταλαβαίνει, της λέγαμε το αγαπημένο της παραμύθι, της μιλούσαμε όλο το βράδυ. Στην αρχή αντιδρούσε. Μετά έπεσε σε κώμα. Εγκεφαλικό επεισόδιο ήταν η διάγνωση των γιατρών. Μη αναστρέψιμη η κατάσταση. Δεν χρειαζόταν να μας το πουν. Είναι μία από τις τραγικές στιγμές που εύχεσαι να μην έχεις ζήσει ποτέ. Βλέπαμε ότι η Ήριννα είχε “φύγει”.
Ζητήσαμε να προσφερθούν τα όργανά της. Ως κόρη ενός νεφροπαθούς που πέρασε πολλά χρόνια αγωνιώντας να βρεθεί μόσχευμα για να συνεχίσει να ζει και τελικά υποβλήθηκε σε μεταμόσχευση από τους πρώτους στην Ελλάδα αρκετές δεκαετίες πριν, θεωρούσα μονόδρομο τη δωρεά οργάνων. Φυσικά το σκεφτόμουν για μένα ή για τον σύζυγό μου, όχι για το παιδί μας.
Η 14χρονη Ήριννα
Δυστυχώς η έννοια της προσφοράς θα εκπληρωνόταν μέσα από την κόρη μας.
Παρουσία μας έγιναν όλοι οι ιατρικοί έλεγχοι δύο φορές από ομάδα ειδικών. Παράλληλα με το τέλος της Ήριννας στήνονταν γέφυρες με άλλα νοσοκομεία για να δοθούν τα όργανα σε ασθενείς που ήταν συμβατοί. Νεφροί, ήπαρ, μάτια έδωσαν ζωή σε άλλους ανθρώπους στην Ελλάδα, στην Ιταλία και το Βέλγιο.
Η δική μας βαριά, βαρύτατη, απώλεια έγινε ημέρα γενέθλια για άλλους, ημέρα γιορτής για τις οικογένειές τους. Όταν μου είπαν ότι όλοι οι ευεργετηθέντες λήπτες είναι εν ζωή, έκλαψα επί ώρες. Αισθάνομαι ότι συνδέομαι μέσω αυτών με το παιδί μου. Δεν απαλύνει τον πόνο μου για την Ήριννα. Μου θυμίζουν μόνο ότι είμαστε άνθρωποι και πρέπει να προσφέρουμε».
«Η υπέρτατη προσφορά»
Μαρία Πατράνη, Αναισθησιολόγος – Εντατικολόγος, Επιστημονικά Υπεύθυνη Διευθύντρια της ΜΕΘ και Τοπική Συντονίστρια Μεταμοσχεύσεων Νοσοκομείου «Κοργιαλένειο – Μπενάκειο Ερυθρός Σταυρός»
Φωτογραφία: William Faithful
«Ως συντονίστρια έχω ευθύνη για την εντόπιση του υποψήφιου δότη, την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας των οργάνων του, τη διενέργεια του απαραίτητου εργαστηριακού ελέγχου, την ενημέρωση της οικογένειας του πιθανού δότη για την κατάστασή του όσο γίνεται πιο αντικειμενικά και ανθρώπινα, την ψυχολογική υποστήριξη των συγγενών και την προσέγγισή τους για τη δυνατότητα δωρεάς των οργάνων του. Επίσης, όταν τεκμηριωθεί η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου και δοθεί η συναίνεση των συγγενών, σε συνεργασία με τον ΕΟΜ συντονίζω τη διαδικασία αφαίρεσης των οργάνων του δότη.
Όταν λέμε ότι κάποιος είναι εγκεφαλικά νεκρός, εννοούμε ότι ο εγκέφαλος, συγκεκριμένα το εγκεφαλικό στέλεχος, έχει υποστεί μη αναστρέψιμη βλάβη μετά από βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση, εγκεφαλική αιμορραγία ή καρδιοαναπνευστική ανακοπή και ισχαιμία του εγκεφάλου. Όταν το στέλεχος του εγκεφάλου είναι νεκρό, παύουν όλες οι λειτουργίες του οργανισμού τόσο οι εγκεφαλικές (αντίληψη, συνείδηση) όσο και οι ζωτικές (αναπνευστική, καρδιακή λειτουργία) με αποτέλεσμα τον σωματικό θάνατο.
Η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου γίνεται αφού προηγουμένως έχουν αποκλειστεί αναστρέψιμες αιτίες που οδηγούν σε κώμα. Τεκμηριώνεται κλινικά δύο φορές από τρεις έμπειρους ιατρούς (αναισθησιολόγο, νευρολόγο ή νευροχειρουργό και τον θεράποντα ιατρό) με ειδικές δοκιμασίες ή και συμπληρωματικές εξετάσεις όπως αγγειογραφία εγκεφάλου, ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, διακρανιακό Doppler.
Είναι πολύ δύσκολη και επίπονη διαδικασία να ανακοινώνεις στους συγγενείς τον θάνατο του δικού τους ανθρώπου, ειδικά όταν πρόκειται για νεαρά άτομα. Συνήθως, αντιμετωπίζεις τον πόνο -δικαιολογημένος- αλλά κάποιες φορές και τη δυσπιστία, την αμφιβολία, την πεποίθηση ότι θα γίνει κάποιο θαύμα. Σίγουρα αισθάνομαι στενοχώρια και λύπη για τον άνθρωπο που πεθαίνει και την οικογένειά του αλλά είναι παρηγορητικό το γεγονός ότι κάποιοι άλλοι άνθρωποι θα μπορέσουν να ζήσουν μια ομαλή και φυσιολογική ζωή.
Η περίπτωση ενός νεαρού 21 ετών στην αρχή της θητείας μου ως συντονίστριας ο οποίος είχε βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση μετά από τροχαίο με μηχανή και ήταν πατέρας ενός νεογέννητου μωρού με είχε επηρεάσει πολύ. Είχαν δοθεί όμως όλα τα όργανα και ωφελήθηκαν πολλοί άνθρωποι. Η δωρεά οργάνων είναι η υπέρτατη προσφορά ενός ανθρώπου για τον συνάνθρωπό του».
«Πολλοί ασθενείς φεύγουν από τη ζωή πριν προλάβουν να μεταμοσχευθούν»
Γιούλη Μενουδάκου, Συντονίστρια Μεταμοσχεύσεων, Επικεφαλής του Τμήματος Συντονισμού Μεταμοσχεύσεων Συμπαγών Οργάνων του ΕΟΜ
Φωτογραφία: William Faithful
«Σε κάθε διαδικασία δωρεάς και μεταμόσχευσης οργάνων, όλοι οι εμπλεκόμενοι (γιατροί, νοσηλευτές, συντονιστές, οδηγοί, τραυματιοφορείς, προσωπικό αεροδρομίων και τροχαίας) γινόμαστε ένα καλοκουρδισμένο σύστημα μεσαζόντων, ώστε τα δώρα ζωής να φτάσουν με ασφάλεια στους λήπτες τους.
Όταν διαχειριζόμαστε περιστατικά με παιδιά, είτε ως λήπτες, είτε δυστυχώς ως δότες οργάνων, είναι πολύ δύσκολο. Το ίδιο όταν πρόκειται για ασθενή σε οξεία κατάσταση, που σβήνει από μέρα σε μέρα. Όταν όμως προκύπτει συμβατός δότης οργάνων από κάποια ΜΕΘ, είναι πραγματικά σαν θεϊκή παρέμβαση.
Η πανδημία έβαλε στον πάγο τις μεταμοσχεύσεις παγκοσμίως για ένα διάστημα. Στην Ελλάδα ήταν για το πρώτο εξάμηνο του 2020. Μετά, με τη λήψη όλων των μέτρων ελέγχου, οι μεταμοσχεύσεις επανεκκίνησαν. Το γεγονός ότι αυξήθηκαν οι κλίνες ΜΕΘ μεγαλώνει το πεδίο εύρεσης δυνητικών δοτών οργάνων.
Στην Ελλάδα ετησίως αξιοποιούμε όργανα από 5 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού την ώρα που ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι 20 δότες. Δηλαδή αν ήμασταν στον μέσο όρο θα αξιοποιούσαμε περί τους 200 αποβιώσαντες δότες ετησίως, αντί για 50 που έχουμε τώρα. Οι 200 δότες οδηγούν σε 700 μεταμοσχεύσεις ετησίως, ενώ οι 50 σε 175. Περίπου 1.200 ασθενείς αναμένουν στην Ελλάδα για νεφρικό μόσχευμα, με μέσο χρόνο αναμονής τα 8 χρόνια, ενώ στην Ισπανία η αναμονή για μεταμόσχευση νεφρού είναι 6 μήνες με 1 χρόνο. Πολλοί ασθενείς φεύγουν από τη ζωή προτού προλάβουν να μεταμοσχευθούν. Η Ισπανία κρατά τα σκήπτρα της δωρεάς οργάνων παγκοσμίως. Οχι γιατί οι Ισπανοί είναι πιο αλληλέγγυοι από εμάς, αλλά γιατί το Σύστημα Υγείας στηρίζει διαχρονικά τον χώρο των μεταμοσχεύσεων.
Εφόσον γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης που εκπόνησαν οι καθηγητές Μόσιαλος και Παπαλόης, και το οποίο κατέθεσε στονπρωθυπουργό ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, είναι θέμα μιας 5ετίας να προσεγγίσουμε τα ευρωπαϊκά νούμερα. Τώρα επενδύουμε πολλά στο πιλοτικό πρόγραμμα της τοποθέτησης επτά γιατρών ή νοσηλευτών σε μεγάλα νοσοκομεία της χώρας με αποκλειστική αρμοδιότητα τη δωρεά οργάνων».
«Είμαι ευγνώμων για το δώρο που έλαβα»
Αργύρης Παπανικολάου, αξιωματικός Πολεμικού Ναυτικού
Φωτογραφία: William Faithful
«Στα 42 μου χρόνια διαγνώστηκα με διατατική ανεπάρκεια δεξιάς κοιλίας. Ήταν Μάιος του 2016 και από τον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας, όπου υπηρετούσα, βρέθηκα στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Έκτοτε και μέχρι τον Μάιο του 2020, όταν υποβλήθηκα σε μεταμόσχευση καρδιάς στο Ωνάσειο, πέρασα το μεγαλύτερο διάστημα σε αυτά τα νοσοκομεία, όπως και στον «Ευαγγελισμό», καθώς ανέκυπταν διάφορα προβλήματα υγείας. Προς το τέλος του 2018 με ενημέρωσαν ότι θα μπω στο πρόγραμμα μεταμοσχεύσεων. Έτσι, μπήκα σε λίστα αναμονής για μόσχευμα.
Το αντιμετώπισα όπως όλα τα γεγονότα στη ζωή μου. Έκλαψα, πόνεσα, στενοχωρήθηκα, αλλά προχώρησα, με ψυχραιμία, αισιοδοξία και δύναμη. Το “Γιατί σε μένα;”, που άκουγα από άλλους ασθενείς, δυσκολεύομαι να το καταλάβω. “Γιατί όχι και σε μένα;” ήταν το δικό μου μότο και μία η επιλογή: πολεμάς, δεν εγκαταλείπεις τον αγώνα για ζωή, δεν αφήνεις να σε νικήσει ο φόβος. Εμπιστεύεσαι τους επαγγελματίες υγείας και πορεύεσαι. Προσωπικά μόνο ευλογημένος μπορώ να αισθάνομαι με τους γιατρούς και νοσηλευτές που ήταν πλάι μου, ιδίως στο Ωνάσειο, όπου έγινε η επέμβαση. Ξέρω ότι πλέον θα είναι κομμάτι της ζωής μου – και γιατί με παρακολουθούν ιατρικά αλλά και επειδή τους αισθάνομαι ως σημαντικούς στη ζωή μου.
Με κάλεσαν τρεις φορές για μεταμόσχευση, η οποία δεν πραγματοποιούνταν τελικά. Ήμουν τυχερός, βρίσκονταν συμβατά μοσχεύματα, αλλά ανατρεπόταν ο σχεδιασμός λόγω άλλων παραγόντων, π.χ., τη μία φορά ήμουν με ίωση, οπότε δεν μπορούσε να προχωρήσει.
Τον Μάιο 2020 οι γιατροί με είχαν ενημερώσει ότι αν δεν βρεθεί μέχρι τα μέσα του μήνα μόσχευμα, θα προχωρήσουν σε μηχανική υποστήριξη της καρδιάς, δηλαδή θα κουβαλούσα κι εγώ την καρδιά μου σε… βαλιτσάκι ως καρδιοπαθής τελικού σταδίου. Ωστόσο, στις 9 Μαΐου βρέθηκε μόσχευμα, έγιναν οι απαραίτητοι έλεγχοι, και υποβλήθηκα στη μεταμόσχευση.
Ήταν μια άγια στιγμή, αλλά και σκληρή ταυτόχρονα η ανακοίνωση για την εύρευση μοσχεύματος. Ο θάνατος του άλλου, η ζωή μου – αυτό σκεφτόμουν. Έμαθα έπειτα από το χειρουργείο ότι ο δότης ήταν ένας 37χρονος, και αισθάνομαι κάθε φορά την ανάγκη να ευχαριστώ την οικογένειά του για την προσφορά. Είμαι ευγνώμων για το δώρο που έλαβα και για τη ζωή που συνεχίζω να ζω».
Το θέμα δημοσιεύθηκε στο τεύχος ν.6 του περιοδικού ygeiamou που κυκλοφόρησε με το ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ στις 31/10
