Κύμα ανεμβολίαστων πολιτών που συνεχώς υψώνεται καλούνται να αντιμετωπίσουν τα νοσοκομεία της χώρας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το ΕΣΥ, τη δημόσια υγεία, την οικονομία, τον τουρισμό. Οι εισαγωγές ασθενών λόγω κορωνοϊού έχουν υπερδιπλασιαστεί μέσα σε έναν μήνα αφορώντας στη συντριπτική τους πλειονότητα ανεμβολίαστα άτομα.
Την ίδια ώρα, η χώρα βρίσκεται -όπως και δεκάδες άλλες χώρες- στη δίνη της μετάλλαξης «Δέλτα», με την κινητικότητα λόγω των διακοπών αλλά και της διασκέδασης, τη χαλαρότητα στην τήρηση των μέτρων και την επιβράδυνση του ρυθμού των εμβολιασμών να μετατρέπονται σε επιβαρυντικούς παράγοντες στην τεράστια επιχείρηση που διεξάγεται για τον έλεγχο της επιδημίας.
Ο προβληματισμός και η αγωνία όλων έχουν χτυπήσει κόκκινο μετά και τα νέα δεδομένα που ανακοινώθηκαν προχθές, Παρασκευή, για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων έναντι του μεταλλαγμένου στελέχους «Δέλτα» από το Ισραήλ και τη Βρετανία. Τα στοιχεία αποτυπώνουν μειωμένη αποτελεσματικότητα των διαθέσιμων εμβολίων ενάντια στο κυρίαρχο πλέον στέλεχος «Δέλτα», ωστόσο οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ως εξαιρετικά θετικό ότι το σημαντικότερο ζητούμενο των εμβολίων, δηλαδή η πρόληψη της σοβαρής νόσησης αλλά και της εισαγωγής σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και της διασωλήνωσης, συνεχίζει να επιτυγχάνεται σε πολύ υψηλό βαθμό. Σύμφωνα με τα στοιχεία για τις νοσηλείες COVID στο ΕΣΥ, που έχει στη διάθεσή του αποκλειστικά το «ΘΕΜΑ», σχεδόν οκτώ στους δέκα πολίτες που νοσηλεύονται πλέον με λοίμωξη COVID-19, παρότι μπορούσαν, δεν έχουν θωρακιστεί έναντι του κορωνοϊού. Από τις τρεις ηλικιακές ομάδες των ενηλίκων, 18-39, 40-64 και 65 χρόνων και άνω, που χρειάστηκε να εισαχθούν για νοσηλεία στα μέσα Ιουλίου έχοντας μολυνθεί με κορωνοϊό, την αρνητική πρωτιά διεκδικούν οι δύο πρώτες ομάδες με ποσοστό ανεμβολίαστων πάνω από 82%. Δύο στους δέκα νοσηλευόμενους με λοίμωξη COVID έχουν πλήρη ή μερική ανοσία, γεγονός που φαίνεται να συμβάλλει σημαντικά και στην ήπια συμπτωματολογία που εμφανίζουν.
Στη δίνη της μετάλλαξης
Η χαλάρωση των μέτρων σε συνδυασμό με το στέλεχος «Δέλτα», που σαρώνει προκαλώντας χιλιάδες νέες μολύνσεις καθημερινά, απειλούν τη στατικότητα του υπό κατασκευή τείχους ανοσίας: μόλις το 52% των ενηλίκων πολιτών στη χώρα μας έχει εμβολιαστεί πλήρως κατά της λοίμωξης COVID-19. Η μεταδοτικότητα του μεταλλαγμένου στελέχους «Δέλτα» -τουλάχιστον 80% πιο μεταδοτικό σε σχέση με το αρχικό στέλεχος κορωνοϊού της Γουχάν που κυριαρχούσε πέρυσι το καλοκαίρι- είναι δεδομένη. Στο 65,5% βρίσκεται η διασπορά της ινδικής μετάλλαξης στην Ελλάδα, όπως προκύπτει από τον έλεγχο 334 δειγμάτων με στελέχη ειδικού ενδιαφέροντος που ολοκλήρωσε το Eθνικό Δίκτυο Γονιδιωματικής Επιτήρησης του ιού SARS-CoV-2 για την περίοδο 10 Ιουνίου – 12 Ιουλίου.
Η ανεξέλεγκτη εξάπλωση της συγκεκριμένης μετάλλαξης στην κοινότητα γίνεται αντιληπτή και μόνο από το γεγονός ότι μόλις έναν μήνα πριν, όταν άρχισε να κάνει την εμφάνισή της στη χώρα μας, το τότε ποσοστό επικράτησής της περιοριζόταν μόλις στο 5,5% επί του συνόλου των ελεγχθέντων δειγμάτων. Το ινδικό στέλεχος επικρατεί πλέον ξεκάθαρα, με τα μεγαλύτερα ποσοστά να καταγράφονται στην Κρήτη, όπου αγγίζει το 80% (79,59%), στην Ηπειρο (50%), στα νησιά του Ιονίου (33,33%) και την Αττική (25,13%).
Αυτό στο οποίο εστιάζει τώρα η επιστημονική κοινότητα είναι αφενός η ανταπόκριση των εμβολίων στη μετάλλαξη «Δέλτα» και αφετέρου αν η συγκεκριμένη παραλλαγή μπορεί να προκαλέσει βαρύτερη λοίμωξη ή όχι. Από αυτά θα καθοριστεί και η πίεση που θα ασκηθεί στο σύστημα υγείας. Στο υπουργείο Υγείας οι συσκέψεις για την ενεργοποίηση του επιχειρησιακού σχεδίου για το τέταρτο επιδημικό κύμα στα δημόσια νοσοκομεία είναι συνεχείς και οι οδηγίες προς τους επικεφαλής είναι να δεσμεύονται σταδιακά και πάλι κλίνες για ασθενείς με COVID-19. Ηδη στην Αττική από αύριο δίνονται 151 κλίνες για τις ανάγκες της επιδημίας σε έξι νοσοκομεία («Σωτηρία», «Ευαγγελισμός», Ιπποκράτειο, Σισμανόγλειο, «Γεννηματάς» και «Ερυθρός Σταυρός»), ενώ ανάλογος σχεδιασμός δρομολογείται και στα νοσοκομεία της Κρήτης.
Τα εμβόλια και η μετάλλαξη
Τη μειωμένη αποτελεσματικότητα των εμβολίων σε ό,τι αφορά την αποτροπή της μόλυνσης με το μεταλλαγμένο στέλεχος που τώρα κυριαρχεί, αλλά όχι και τον κύριο στόχο τους, την αποτροπή της σοβαρής νόσησης, έδειξαν τα πλέον πρόσφατα δεδομένα από το Ισραήλ και τη Βρετανία. Ειδικότερα, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Υγείας του Ισραήλ που δημοσιοποιήθηκαν την Παρασκευή, το εμβόλιο Pfizer/BioNTech έχει αποτελεσματικότητα της τάξεως του 39% κατά της μόλυνσης, ενώ είναι κατά 41% αποτελεσματικό στην πρόληψη των συμπτωμάτων COVID. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα του σκευάσματος ως προς την αποτροπή σοβαρής νόσου COVID-19 ανέρχεται στο 91,4% και η αποτελεσματικότητά του ως προς την αποτροπή των εισαγωγών σε νοσοκομεία στο 88%.
Στο ίδιο συμπέρασμα ως προς τον κύριο στόχο του εμβολίου, δηλαδή τη μείωση εισαγωγών στα νοσοκομεία, κατέληξε και άλλη μελέτη της Βρετανίας που δημοσιεύτηκε στο «The New England Journal of Medicine». Σύμφωνα με αυτήν, το εμβόλιο Pfizer/BioNTech είναι αποτελεσματικό στην πρόληψη σοβαρής νόσου σε ποσοστό 88%, ενώ αντίστοιχα τo σκεύασμα της AstraZeneca στο 67%.
Πιέζονται τα νοσοκομεία
Το τέταρτο κύμα ανεβαίνει αλλά με ελαφρώς μειωμένη ταχύτητα σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα, σύμφωνα με τους ειδικούς. Σε ό,τι αφορά τις νέες εισαγωγές ασθενών στα νοσοκομεία -αποτελούν έναν από τους κρίσιμους σκληρούς δείκτες της επιδημίας-, καταγράφεται συνεχώς αύξηση η οποία όμως προς το παρόν χαρακτηρίζεται ελεγχόμενη.
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία για τις εισαγωγές που έχει στη διάθεσή του το «ΘΕΜΑ», κατά την εβδομάδα 21-27 Ιουνίου έγιναν 276 εισαγωγές στα νοσοκομεία, ενώ έπειτα από τρεις εβδομάδες ο αριθμός τους είχε υπερδιπλασιαστεί: ο απολογισμός της εβδομάδας από 12 έως 17 Ιουλίου ήταν 605 εισαγωγές. Ενδιαφέρον έχει η επίπτωση του κορωνοϊού ανά ηλικιακή ομάδα στο διάστημα αυτό. Τον Ιούνιο οι ανήλικοι που χρειάστηκαν νοσηλεία αποτελούσαν το 1,8% του συνόλου, ενώ την τρίτη εβδομάδα του Ιουλίου οι νοσηλευόμενοι έως 17 χρόνων είχαν τριπλασιαστεί, αποτελώντας το 6,28% των ασθενών στις κλινικές COVID. Αύξηση στις εισαγωγές καταγράφεται και στην ομάδα των ατόμων ηλικίας 18 -39 χρόνων, καθώς οι νοσηλευόμενοι από το 14% τον Ιούνιο έφτασαν στο 29% σε τρεις εβδομάδες. Αντίθετα, στην ομάδα των ατόμων ηλικίας 65 χρόνων και άνω η επίπτωση του κορωνοϊού μειώνεται: οι νοσηλευόμενοι αυτής της ηλικιακής ομάδας τον Ιούνιο ήταν το 40% του συνόλου και τον Ιούλιο το 27%, με τους ειδικούς να εκτιμούν ότι τα άτομα της συγκεκριμένης ομάδας εφαρμόζουν περισσότερο τα μέτρα προστασίας έχοντας παράλληλα και ικανοποιητική εμβολιαστική κάλυψη, άνω του 70%.
Οι πολίτες που δεν έχουν εμβολιαστεί έναντι του κορωνοϊού, αν και τους δόθηκε αυτή η δυνατότητα, αποτελούν την πλειονότητα των νοσηλευομένων στο ΕΣΥ, με ποσοστό 78% επί του συνόλου. Ανεμβολίαστο είναι το 99,9% των ασθενών που νοσηλεύτηκαν σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε την περασμένη Πέμπτη κατά την τακτική ενημέρωση η καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Βάνα Παπαευγγέλου, από τους 4.200 ασθενείς που έχουν νοσηλευτεί σε ΜΕΘ οι 4.158 δεν είχαν εμβολιαστεί καθόλου ή είχαν εμβολιαστεί μερικώς.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά το ποσοστό των νοσηλευομένων που δεν είχαν εμβολιαστεί, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία έως και την περασμένη Κυριακή, διαμορφώνεται ως εξής ανά ηλικιακή ομάδα: στην ομάδα των ασθενών 65 χρόνων και άνω με νόσο COVID-19 οι ανεμβολίαστοι είναι στο 60,3%. Από το σύνολο των νοσηλευομένων στην ομάδα ηλικίας 40-64 χρόνων -αποτελούν και τον βασικό όγκο των ασθενών στο ΕΣΥ καταλαμβάνοντας το 37% των κλινών- ανεμβολίαστο είναι το 83%. Ομοίως υψηλό ποσοστό ανεμβολίαστων (82,2%) απαντάται και στους νοσηλευόμενους της ηλικιακής ομάδας 18-39 χρόνων.
Στο μικροσκόπιο οι εμβολιασμένοι που νόσησαν
Σύμφωνα με τα στοιχεία για την εμβολιαστική κάλυψη των ασθενών με COVID-19 που εισήχθησαν για νοσηλεία στην επικράτεια κατά την εβδομάδα 12-18 Ιουλίου, το 13,2% είχε λάβει και τις δύο δόσεις, ενώ το 9,09% δεν είχε ολοκληρώσει τον εμβολιασμό του. Εναν μήνα νωρίτερα η εμβολιαστική εικόνα των νοσηλευομένων διαμορφωνόταν ως εξής: ποσοστό 3,99% επί του συνόλου των ασθενών ήταν πλήρως εμβολιασμένο και 8% είχε λάβει την πρώτη δόση. Καταγράφηκε δηλαδή αύξηση έως και τέσσερις φορές των εμβολιασμένων που μολύνθηκαν και νόσησαν, γεγονός που συσχετίζεται με τη μεγάλη κυκλοφορία του μεταλλαγμένου στελέχους «Δέλτα». «Από τα δεδομένα αυτά είναι σαφές ότι υπάρχει και στη χώρα μας μικρό ποσοστό πλήρως εμβολιασμένων ατόμων οι οποίοι, παρά τη θωράκιση που φρόντισαν να έχουν, μολύνθηκαν και νόσησαν. Πρόκειται για επιδημιολογικά δεδομένα συμβατά με τα αντίστοιχα από διεθνείς μελέτες. Πιθανολογούμε ότι η αυξημένη κινητικότητα σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές, η χαλάρωση των μέτρων, καθώς και το παρερμηνευμένο μήνυμα που ελήφθη από ορισμένους πολίτες για τη μη χρήση της μάσκας σε εξωτερικούς χώρους, ακόμα και σε περιπτώσεις συγχρωτισμού, σε συνδυασμό με την ταχύτατη κυκλοφορία της μετάλλαξης “Δέλτα”, έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στη μόλυνση και των εμβολιασμένων ατόμων», λέει στο «ΘΕΜΑ» η πνευμονολόγος – φυματιολόγος του νοσοκομείου «Σωτηρία», πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Πνευμονολόγων, Σταματούλα Τσικρικά.
Στο νοσοκομείο πρώτης γραμμής όπου βρίσκεται νοσηλεύονται άτομα που, παρότι εμβολιάστηκαν, μολύνθηκαν και νόσησαν, εμφανίζοντας όμως τις περισσότερες φορές ήπια συμπτωματολογία. Οι μολύνσεις είναι κυρίως ενδοοικογενειακές, από εφήβους ή νέους στους γονείς τους ή άλλους συγγενείς. Εχουν καταγραφεί ένας θάνατος -αφορούσε μια 67χρονη πλήρως εμβολιασμένη η οποία έπασχε από σοβαρό αυτοάνοσο νόσημα- και μία διασωλήνωση. «Λαμβάνουμε το εμβόλιο για να αντιμετωπίσουμε τη νόσο που προκαλεί ο κορωνοϊός και τις επιπλοκές της, για να αποτρέψουμε τη διασωλήνωση και φυσικά τον θάνατο. Στη συντριπτική πλειονότητα των εμβολιασμένων ατόμων ο εμβολιασμός έχει ευεργετικό αποτέλεσμα. Η ηλικία και τα υποκείμενα νοσήματα περιπλέκουν κάποιες περιπτώσεις», λέει η κυρία Τσικρικά. Οι περισσότεροι ανεμβολίαστοι που νόσησαν και χρειάστηκε να νοσηλευτούν είναι στην ηλικιακή ομάδα των 65 χρόνων και άνω (ποσοστό 35%). Από όσους χρειάστηκε να νοσηλευτούν στην ηλικιακή ομάδα 40-64 χρόνων, πλήρως εμβολιασμένο ήταν το 8,5%, ενώ αντίστοιχα από την τελευταία ομάδα των ενηλίκων (18-39 χρόνων) το 2,2%.
Το «Σωτηρία» μάλιστα διαχειρίστηκε ένα από τα πρώτα περιστατικά που αφορούσε άτομο εμβολιασμένο μεν, αλλά που μολύνθηκε και νόσησε: πρόκειται για 60χρονο ο οποίος είχε ιστορικό καρδιολογικό και σακχαρώδη διαβήτη. Πήγε με συμπτώματα καρδιολογικά στην εφημερία και στη διάρκεια της εξέτασης ανέφερε ότι ο γιος του είχε κάνει ολιγοήμερες διακοπές σε νησί περί τα τέλη Ιουνίου και βρέθηκε θετικός στον κορωνοϊό όταν επέστρεψε. Ο σχετικός έλεγχος έδειξε ότι είχε μολυνθεί και ο πατέρας και, παρότι δεν είχε σοβαρά συμπτώματα, αποφασίστηκε η εισαγωγή του. Η νόσησή του ήταν ήπια, όπως και των περισσότερων ασθενών.
Η κυρία Τσικρικά υπογραμμίζει ως θετικό ότι οι νοσηλευόμενοι με μερική ανοσία κυμαίνονται σταθερά στο 8%-9%: «Θεωρώ ότι αυτό το σταθερό ποσοστό, καθώς δεν έχει διακυμάνσεις από τον έναν μήνα στον άλλον, δείχνει ότι οι πολίτες έχουν πειστεί και ακολουθούν τις οδηγίες μας, ότι δηλαδή αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι πλήρως θωρακισμένοι μόνο με τη μία δόση εμβολίου και συνεπώς φροντίζουν να τηρούν όλα τα μέτρα προστασίας».
Σε κάθε περίπτωση, η γιατρός επισημαίνει ότι «θα πρέπει να γίνει συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων που αφορούν τους ασθενείς, οι οποίοι, αν και έχουν εμβολιαστεί, παρ’ όλα αυτά νόσησαν έστω και ασυμπτωματικά ή ελαφριά. Είναι σημαντικό να έχουμε ασφαλείς πληροφορίες και συμπεράσματα όσον αφορά το χρονικό διάστημα νόσησης μετά την ολοκλήρωση του εμβολιασμού, τη διάρκεια των αντισωμάτων, όπως το προφίλ των ασθενών, με στόχο να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα το μέγεθος και τη διάρκεια της προστασίας που παρέχουν τα εμβόλια σε ειδικές κατηγορίες πληθυσμού. Με αυτό τον τρόπο θα διαμορφώσουμε με πιο ασφαλή τρόπο το πλαίσιο προστασίας, ίσως και να απαιτηθεί να συντάξουμε εκ νέου οδηγίες για συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού που πιθανά θα πρέπει να λάβουν και τρίτη δόση εμβολιασμού, ενώ παράλληλα θα θέσουν σε ετοιμότητα το σύστημα υγείας και τους επαγγελματίες υγείας σε μια ορθολογικότερη διαχείριση των υλικών πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού, στο πλαίσιο παροχής ποιοτικών υπηρεσιών υγείας. Είναι σαφές ότι βρισκόμαστε σε μια δυναμική κατάσταση».
Ατομα που νόσησαν παρότι είχαν εμβολιαστεί έχουν νοσηλευτεί και στο νοσοκομείο «Αττικόν» σε απλές κλίνες. Πρόκειται κυρίως για ηλικίας 50-60 χρόνων που μολύνθηκαν από τους έφηβους και νέους της οικογένειας, γι’ αυτό πλέον συστήνεται στους νεότερους όταν επιστρέφουν από διακοπές στην οικογενειακή εστία να υποβάλλονται σε ελέγχους για κορωνοϊό, να φορούν πάντα τη μάσκα τους και να κρατούν αποστάσεις από τους μεγαλύτερους σε ηλικία.
«Η προστασία του εμβολίου έναντι του μεταλλαγμένου στελέχους “Δέλτα” απασχολεί την επιστημονική κοινότητα, όπως βεβαίως έναντι κάθε νέας μετάλλαξης. Τα δεδομένα που έχουμε πλέον στη διάθεσή μας δείχνουν μειωμένη προστασία. Ερευνα που δημοσιεύτηκε στο “The New England Journal of Medicine” έδειξε ότι το εμβόλιο της Pfizer/BioNTech έχει αποτελεσματικότητα 30% μετά τη χορήγηση της πρώτης δόσης και αντιστοίχως της AstraZeneca 25%. Με την ολοκλήρωση του εμβολιασμού -χορήγηση και δεύτερης δόσης- η αποτελεσματικότητα αναφορικά με την πρόληψη σοβαρής νόσου φτάνει στο 88% για το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech και στο 67% για τo σκεύασμα της AstraZeneca», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο καθηγητής Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και διευθυντής στο «Αττικόν», Στέλιος Λουκίδης.
Ο καθηγητής επισημαίνει την ανάγκη καταγραφής και στη χώρα μας περισσότερων στοιχείων αναφορικά με τον χρόνο εμβολιασμού και το σκεύασμα που έλαβαν όσοι μολύνθηκαν στη συνέχεια. «Θα ήταν σημαντικό, π.χ., να γνωρίζαμε πότε εμβολιάστηκαν όσοι μολύνθηκαν και νόσησαν, ποια ήταν η ηλικία τους, καθώς και τυχόν συννοσηρότητα που είχαν. Είναι διαφορετικό να μιλάμε για ανθρώπους που είχαν εμβολιαστεί τον περασμένο Φεβρουάριο ή τον περασμένο Μάιο. Οι τελευταίοι είναι πιθανό να μην έχουν αναπτύξει ακόμη ισχυρή ανοσοαπόκριση, ανεξάρτητα από τους άλλους παράγοντες που συνεκτιμώνται. Το θετικό μέχρι στιγμής πάντως είναι ότι οι νοσηλευθέντες με COVID-19 στο “Αττικόν” που είχαν εμβολιαστεί εμφάνισαν ήπια συμπτώματα», επισημαίνει.
Το όφελος του εμβολιασμού είναι σαφές, κατά τον καθηγητή, παρότι νοσεί μικρό ποσοστό εμβολιασμένων. «Φαντάζεστε με τον αριθμό των κρουσμάτων που καταγράφονται τώρα αν δεν υπήρχε έστω αυτή η εμβολιαστική κάλυψη στο 52% του πληθυσμού, σε ποια κατάσταση θα βρισκόταν τώρα το ΕΣΥ και πόσους ασθενείς θα είχε νοσηλεύσει; Το ΕΣΥ δεν θα άντεχε», καταλήγει.
Καθώς το τείχος ανοσίας έναντι του κορωνοϊού οικοδομείται, αλλά πλέον με λιγότερο ικανοποιητικό ρυθμό, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού βρίσκεται ένα βήμα πιο μπροστά εξετάζοντας τρόπους για την περαιτέρω ενίσχυσή του από το φθινόπωρο και μετά. Οι ομάδες του πληθυσμού που πιθανόν πρέπει να λάβουν και τρίτη δόση εμβολιασμού για τη λοίμωξη COVID-19 απασχολούν ήδη τα μέλη της Επιτροπής. Παράλληλα, τα αρμόδια υπουργεία Υγείας και Ψηφιακής Πολιτικής βρίσκονται σε ανοιχτή γραμμή με τους επιστήμονες για να εφαρμοστούν ταχύτατα όσα εκείνοι υπαγορεύσουν για την επαναληπτική δόση εμβολίου σε ομάδες του πληθυσμού. Οι ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς όπως οι μεταμοσχευμένοι, άτομα με αυτοάνοσα και οι καρκινοπαθείς είναι οι πρώτοι που εξετάζονται για να λάβουν την τρίτη δόση εμβολίου, με βάση τα στοιχεία σχετικών μελετών για τη -μειωμένη- προστασία που έχουν μετά τον εμβολιασμό τους με δύο δόσεις.
Την εμβολιαστική ομπρέλα προστασίας και για άλλες ομάδες πληθυσμού άνοιξε περισσότερο η κυρία Παπαευαγγέλου κατά την ενημέρωση της περασμένης Πέμπτης. «Το σκεπτικό για την τρίτη δόση αφορά συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού που θεωρούμε ότι την έχουν ανάγκη, είτε γιατί έχουν κάποια υποκείμενα νοσήματα και είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, είτε λόγω ηλικίας, είτε γιατί έχουν μεγάλη έκθεση στον ιό όπως οι γιατροί», είπε χαρακτηριστικά, μεταθέτοντας τις ανακοινώσεις για τον σχετικό προγραμματισμό για τον Σεπτέμβριο.
