Στον αγώνα για τη μείωση του καπνίσματος και της βλάβης που προκαλεί, κάθε σύμμαχος μετράει. Αυτό είναι το σύνθημα που δόθηκε στο Διεθνές Συνέδριο In Focus: Tobacco Harm Reduction, το οποίο πραγματοποιήθηκε στις πρόσφατα με συμμετέχοντες μερικούς από τους πιο διακεκριμένους επιστήμονες υγείας και κοινωνικών επιστημών οι οποίοι συζήτησαν το θέμα της μείωσης της βλάβης και με εκπροσώπους των πιο μεγάλων εταιρειών καπνικών προϊόντων παγκοσμίως.

Εδώ και χρόνια, ειδικοί, υγειονομικές αρχές και κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, σχεδιάζουν στρατηγικές και χαράσσουν πολιτικές προκειμένου να περιοριστεί το δυσανάλογο βάρος που επιφέρει το κάπνισμα στην υγεία, την ευεξία και τη μακροζωία των ανθρώπων. Κι όμως, παρά τις συνεχείς εκστρατείες ενημέρωσης, τις απαγορεύσεις και τις αυξήσεις στη φορολογία, το τσιγάρο παραμένει δύσκολος αντίπαλος για όλους όσοι προσπαθούν να το «εξοντώσουν».

Πόσο καλά γνωρίζουμε το τσιγάρο;
Αποτελεί κοινή θεώρηση των επιστημόνων παγκοσμίως ότι η παραπληροφόρηση των περασμένων δεκαετιών σχετικά με τις επιβλαβείς επιπτώσεις του τσιγάρου και το τι ακριβώς τις προκαλεί έχει συντελέσει εν πολλοίς στη «δαιμονοποίηση» της νικοτίνης, ως βασικής αιτίας ασθένειας και θανάτου λόγω του καπνίσματος. Την τοποθέτηση αυτή έκανε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου ο Jasjit S. Ahluwalia, καθηγητής Συμπεριφορικών και Κοινωνικών Επιστημών και Ιατρικής στο Κέντρο Μελετών για το Αλκοόλ και τους Εθισμούς της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Brown και της Ιατρικής Σχολής Alpert.

Η αλήθεια, όμως, είναι αρκετά διαφορετική, όπως εξήγησε στη δική του εισήγηση ο Karl Fagerstrom, πρόεδρος της Fagerstrom Consulting. «Στην πραγματικότητα, η νικοτίνη είναι μεν μια εξαρτησιογόνος ουσία που ευθύνεται στη συνέχιση του καπνίσματος, αλλά είναι η διαδικασία της καύσης του τσιγάρου που παράγει τις χιλιάδες χημικές ουσίες που προκαλούν τις πολλές και σοβαρές ασθένειες», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Υπάρχει αρκετή σύγχυση και έλλειψη ενημέρωσης στο θέμα αυτό και μεγάλη πλειοψηφία των ενήλικων καπνιστών (Adult Tobacco Consumers – ATCs) πιστεύει ότι τα καπνικά προϊόντα που δεν υπόκεινται στη διαδικασία της καύσης είναι σχεδόν το ίδιο ή και περισσότερο επικίνδυνα από το παραδοσιακό κάπνισμα, όπως τόνισε ο πρόεδρος της AMV Holdings LLC, Mark Kehaya.

Η στροφή στα εναλλακτικά καπνικά προϊόντα
Η πρώτη επαφή και γνωριμία με τα εναλλακτικά καπνικά προϊόντα ήρθε ως απάντηση στην ανάγκη των καπνιστών για νέες, καινοτόμες και πιο λιγότερο επιβλαβείς λύσεις. Πολλοί καπνιστές, άλλωστε, εκδήλωναν σε κάθε ευκαιρία την επιθυμία τους για μια λιγότερο επιβλαβή επιλογή σε σχέση με το παραδοσιακό τσιγάρο, αλλά δεν είχαν βρει το προϊόν που θα κάλυπτε τις απαιτήσεις τους. Αυτό ακριβώς συνέβη με την εμφάνιση των εναλλακτικών καπνικών προϊόντων, από την πρώτη τους έκφανση με το ηλεκτρονικό τσιγάρο (στα μέσα της δεκαετίας του 2000 σε Αμερική και Ευρώπη), μέχρι τα σημερινά προϊόντα επόμενης γενιάς.

Από τα προϊόντα που δεν υπάρχει η διαδικασία της καύσης, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, «η μετάβαση από το παραδοσιακό τσιγάρο στη χρήση αυτών συνδέθηκε με τριπλάσιες πιθανότητες να διακόψει κανείς το κάπνισμα και να μεταβεί σε επιλογές που θεωρεί λιγότερο βλαβερές», συμπλήρωσε με τη σειρά της η Maria Gogova, αντιπρόεδρος και επικεφαλής επιστημονική διευθύντρια της Altria Client Services. Επιπλέον, τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές, στοιχεία των οποίων παρέθεσε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου ο David Abrams, καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικών και Συμπεριφορικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, έχουν υποδείξει αφενός ότι η παροχή δωρεάν ηλεκτρονικών τσιγάρων ως θεραπευτική παρέμβαση σχετίζεται με αυξημένη διακοπή του καπνίσματος γενικότερα, και αφετέρου ότι το άτμισμα είναι πολύ πιθανό να μειώσει τη θνησιμότητα λόγω καπνίσματος.

Πράγματι, μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση του παραδοσιακού τσιγάρου μειώθηκε πολύ πιο γρήγορα από το 2012 και μετά, όταν ξεκίνησε η άνθιση του ηλεκτρονικού τσιγάρου. «Τότε, μάλιστα, το παραδοσιακό κάπνισμα έφτασε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα μεταξύ των ενηλίκων στις ΗΠΑ», επεσήμανε ο Δρ. Abrams. Τα προϊόντα αυτά σήμερα αποτελούν τμήμα μιας πραγματιστικής προσέγγισης που λέγεται “tobacco harm reduction” (μείωση της βλάβης από το κάπνισμα) .

Η στρατηγική “tobacco harm reduction”
Ιδιαίτερα μετά την εμφάνιση των προϊόντων ατμίσματος με νικοτίνη, επιταχύνθηκε σημαντικά η μείωση στη χρήση των προϊόντων καύσης τόσο στους νέους όσους και στους νεαρούς ενήλικες. Άλλωστε, η νικοτίνη μπορεί να προέρχεται από μια ποικιλία προϊόντων, που διαφοροποιούνται τόσο σε επίπεδο βλάβης για τον οργανισμό, όσο και εξάρτησης. Αυτά περιλαμβάνουν τον κλασικό καπνό (παραδοσιακά τσιγάρα) στην κορυφή του φάσματος βλάβης/εθισμού έως τη φαρμακευτική νικοτίνη (προϊόντα θεραπείας υποκατάστασης νικοτίνης) στο τέλος.

Στο πλαίσιο αυτό η επιστημονική γνώση θέλησε να βάλει ακόμα ένα λιθαράκι στον περιορισμό της «ζημιάς» που λέγεται κάπνισμα, πραγματοποιώντας μελέτες που έδειξαν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορούν να διευκολύνουν τη διακοπή του καπνίσματος όταν χρησιμοποιούνται σε τακτική βάση.

Η στρατηγική “tobacco harm reduction” για τον έλεγχο της χρήσης προϊόντων καύσης έχει πλέον πρωτεύοντα ρόλο στην ενθάρρυνση των καπνιστών που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να σταματήσουν να καπνίζουν, ώστε να μεταβούν στη χρήση νικοτίνης με μια λιγότερο επιβλαβή μορφή και -ιδανικά- να τους ωθήσει τελικά να διακόψουν εντελώς.

Απώτερος στόχος κάθε προσέγγισης, βέβαια, αποτελεί το νεανικό κοινό, καθώς επιθυμία όλων είναι να αποτραπεί εκ προοιμίου η έναρξη του καπνίσματος αλλά και η έναρξη οποιασδήποτε εναλλακτικής επιλογής. Όμως η ανάγκη για αλλαγή στους ενήλικους καπνιστές είναι τεράστια, αν αναλογιστούμε ότι περισσότερες από ένα δισεκατομμύριο ζωές αυτών βρίσκονται σε κίνδυνο σε παγκόσμιο επίπεδο και πως δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις για τη διάσωσή τους.

Η στρατηγική “tobacco harm reduction”, σύμφωνα με τον Δρ. Abrams, μπορεί να έχει τεράστια πλεονεκτήματα, σώζοντας ζωές πιο σύντομα και άμεσα γι’ αυτούς που θέλουν να χρησιμοποιούν νικοτίνη και δεν μπορούν να σταματήσουν το παραδοσιακό κάπνισμα. «Άλλωστε, στο κάπνισμα δεν χωράει λογική, γι’ αυτό και δε μπορούμε να περιμένουμε ότι εκείνοι που έχουν τις ισχυρότερες πεποιθήσεις θα αλλάξουν τον τρόπο σκέψης τους γρήγορα ή εύκολα», τόνισε ο ειδικός. Οι πιο διαλλακτικοί, όμως, θα φτάσουν στο σημείο να αναγνωρίσουν ότι όσοι υποστηρίζουν τη συνέχιση του κινδύνου στερούνται δυνατοτήτων για πιο επικαιροποιημένες αποφάσεις που θα βοηθήσουν στην υγεία και την ποιότητα ζωής τους.

*Το πρώτο συνέδριο In Focus διοργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε υπό την επίβλεψη μελών της επιτροπής Tobacco Harm Reduction και περιλάμβανε όλα τα χαρακτηριστικά του παγκοσμίου φήμης ετήσιου Global Tobacco & Nicotine Forum που φέτος βρίσκεται στο 11ο έτος του