Γράφει ο Βασίλης Τσακίρογλου

Σε σοβαρή κρίση, με πολλαπλές και ποικίλες παρενέργειες, οδηγείται η Ενωμένη Ευρώπη εξαιτίας των καθυστερήσεων στην παράδοση του προσυμφωνημένου αριθμού δόσεων για τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού. Μολονότι η ασυνέπεια καταλογίζεται αποκλειστικά στις φαρμακοβιομηχανίες, η ανεπάρκεια των εμβολίων πλήττει την αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς φέρνει στην επιφάνεια προβλήματα στη σύναψη των αρχικών συμφωνιών. Με άλλα λόγια, η Ευρωπαϊκή Ένωση τρέχει και δεν φτάνει σήμερα, προκειμένου να σώσει την παρτίδα και τα προσχήματα για την ολιγωρία την οποίαν επέδειξε το προηγούμενο καλοκαίρι. Τότε που άλλες χώρες (ΗΠΑ, Καναδάς, Ισραήλ κ.α.) έσπευδαν να κλείσουν συμβόλαια με τις φαρμακευτικές εταιρείες, ενώ η ΕΕ συσκεπτόταν.

Παρόλ’ αυτά, η ΕΕ έχει προκαταβάλει 336 εκατ. ευρώ μόνο στη Βρετανό-σουηδική AstraZeneca για 300 εκατ. δόσεις του εμβολίου της. Οι 31 εκατ. εξ αυτών θα έπρεπε να παραδοθούν -σύμφωνα με ό,τι προβλέπεται στη σχετική σύμβαση- το πρώτο τετράμηνο του 2021. Υπό τις κρατούσες συνθήκες, με την AstraZeneca να δηλώνει αδυναμία τήρησης των προθεσμιών, η ΕΕ κινδυνεύει να περικόψει το πρόγραμμα εμβολιασμών στα κράτη-μέλη της έως και κατά 60%.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα 8 εκατ. δόσεις του εμβολίου AstraZeneca που προορίζονταν για την Ιταλία, προβλέπεται να παραδοθούν λιγότερα από τα μισά (3.4 εκατ. δόσεις) έως τον Απρίλιο. Αντιστοίχως και στην Αυστρία, από τα 2 εκατ. δόσεις, αναμένεται να δοθούν μόλις 600.000.

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είχε θέσει ως στόχο του κοινού προγράμματος εμβολιασμών το 70% των πολιτών της ΕΕ να έχει αποκτήσει ανοσία στον SARS-Cov-2 έως τον Αύγουστο του 2021. Υποτίθεται ότι είχαν εξασφαλιστεί -βάσει συμβολαίων- 2 δισ. δόσεις, οι οποίες θα διατίθεντο στους 450 εκατ. πολίτες της ΕΕ. Μάλιστα, είχαν δοθεί προκαταβολές στις 5 εμπλεκόμενες φαρμακοβιομηχανίες (Pfizer/BioNTech, AstraZeneca, Moderna, Johnson & Johnson, Sanofi) ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία της εξέλιξης των εμβολίων στο εργαστήριο.

Ωστόσο, με τα σημερινά δεδομένα, ο στόχος του Αυγούστου για την ανοσία των 7 στους 10 πολιτών της ΕΕ φαίνεται να απομακρύνεται. Λιγότεροι από 8,5 εκατ. άνθρωποι έχουν εμβολιαστεί μέχρι στιγμής. Η ΕΕ ως συλλογικό όργανο, αλλά και μεμονωμένες χώρες όπως η Ιταλία, βρίσκονται στα πρόθυρα νομικού πολέμου με τις φαρμακοβιομηχανίες. Οι οποίες, σχεδόν σε καθημερινή βάση, ανακοινώνουν νέες καθυστερήσεις στην παράδοση των εμβολίων.

Η ΕΕ διαμαρτύρεται και πιέζει με κάθε τρόπο τις φαρμακοβιομηχανίες, απειλώντας ένδικα μέσα για την επιστροφή των αστρονομικών προκαταβολών. Η ηγεσία της Ενωμένης Ευρώπης αμφισβητεί ανοιχτά την εντιμότητα των παρασκευαστών εμβολίων και εξετάζει την επιβολή ασφυκτικού ελέγχου στις εξαγωγές προς τρίτες χώρες, όπως η Βρετανία.

Το πρόβλημα που ανακύπτει είναι τεράστιο και μόνο κατά ένα μέρος του αφορά στην καθαυτό υγειονομική θωράκιση της ΕΕ. Η αντιπαράθεση της Ενωμένης Ευρώπης με εταιρείες όπως η AstraZeneca είναι σκληρή και γίνεται δημοσίως, αναδεικνύοντας συστημικές αδυναμίες -κάτι που απολαμβάνουν οι Ευρωσκεπτικιστές κάθε είδους, εφόσον μπορούν να κάνουν πολιτική σπέκουλα πάνω στην αναποτελεσματικότητα και το διαφαινόμενο φιάσκο της ΕΕ.

Η ΕΕ, μέσω της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αλλά και της Κύπριας Επιτρόπου για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων, Στέλλα Κυριακίδου, καθιστά σαφή στην AstraZeneca ότι δεν υπάρχουν περιθώρια υπομονής και κατανόησης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απαιτεί επιτάχυνση της παραγωγής και ταυτόχρονα πλήρη αναφορά για το πόσα εμβόλια έχουν εξαχθεί από την ΕΕ σε άλλες χώρες.

«Μέχρι στιγμής οι απαντήσεις εκ μέρους της εταιρείας δεν ήταν ικανοποιητικές» δήλωσε η Στέλλα Κυριακίδου. Τονίζοντας ότι «επιζητούμε τη διαύγεια σε όλες τις συναλλαγές και την απόλυτη διαφάνεια σε σχέση με τις εξαγωγές εμβολίων από την ΕΕ. Το σχέδιο της AstraZeneca να μας παρέχει λιγότερες δόσεις από ότι έχει συμφωνηθεί, δεν είναι αποδεκτό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χρηματοδοτήσει την εξέλιξη και την παραγωγή του εμβολίου. Τώρα θέλει να δει το αποτέλεσμα».

Υπερθεματίζοντας, ο Γερμανός ευρωβουλευτής Πέτερ Λίεζε, σχολίασε σχετικά ότι «η AstraZeneca έχει δεσμευτεί βάσει συμβολαίου από τον περασμένο Οκτώβριο για την παραγωγή συγκεκριμένου αριθμού δόσεων για την ΕΕ. Προφανώς όμως η εταιρεία αυτή παραδίδει εμβόλια, χωρίς καμία καθυστέρηση, σε άλλα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας. Η αστεία δικαιολογία ότι μόνο στην ΕΕ υπάρχουν προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα και πουθενά αλλού, δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Γιατί δεν υπάρχει το παραμικρό πρόβλημα στο να μεταφερθούν τα εμβόλια από τη Βρετανία στην ΕΕ».
Ένα μικρό βήμα προς την επιτάχυνση της παραγωγής και διάθεσης των εμβολίων, πιθανώς ό,τι χρειαζόταν για να κατευναστεί η οργή των Βρυξελλών προσωρινώς, αποτελεί η έκτακτη συνεργασία της AstraZeneca με τη γαλλική Sanofi. Ο συνεταιρισμός αυτός θα παρασκευάσει 100 εκατ. δόσεις -αλλά όχι νωρίτερα από τον Ιούλιο του 2021.