Η κλιματική αλλαγή αποτελεί σημαντική απειλή για την ανθρώπινη υγεία. H κλιματική κρίση εξελίσσεται με ρυθμό εντονότερο από τις αρχικές εκτιμήσεις. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που επιδρούν στην υγεία όπως οι καύσωνες, οι πλημμύρες, οι καταιγίδες, οι ξηρασίες και οι πυρκαγιές αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση.
Ο κ. Χρήστος Σ. Ζερεφός
Τα κλιματικά στοιχεία δείχνουν ότι το καλοκαίρι του 2024 έχει καταγραφεί ως το πιο θερμό μέχρι σήμερα τόσο στο βόρειο ημισφαίριο όσο και στην Ευρώπη. Χαρακτηριστικά, ο Αύγουστος του 2024 ήταν ξηρότερος από τον μέσο όρο στο μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων και των Βαλκανίων. Οι κλιματικές προσομοιώσεις των σεναρίων της κλιματικής αλλαγής έως το τέλος του αιώνα δείχνουν και για την Ελλάδα ότι η κατάσταση αυτή θα συνεχισθεί.
Μεταξύ των άλλων παραμέτρων, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει και τα επίπεδα της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στο έδαφος. Η έκθεση στην υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία είναι απαραίτητη για την ανθρώπινη υγεία και την ανάπτυξη των οικοσυστημάτων. Κατά συνέπεια, οι μεταβολές στα επίπεδα της ηλιακής υπεριώδους ακτινοβολίας επηρεάζουν τόσο την ανθρώπινη υγεία όσο και την ισορροπία των οικοσυστημάτων στον πλανήτη.
Η επίπτωση της κλιματικής αλλαγής στην υγεία
Οι προαναφερόμενοι κίνδυνοι επηρεάζουν την υγεία τόσο άμεσα όσο και έμμεσα, αυξάνοντας τον κίνδυνο απώλειας ζωής, εμφάνισης και εξάπλωσης μολυσματικών ασθενειών και έκτακτων περιστατικών υγείας. Για παράδειγμα, τα κύματα καύσωνα είναι υπεύθυνα για την αύξηση των καρδιαγγειακών προβλημάτων, την έξαρση αναπνευστικών παθήσεων και την αύξηση της θνησιμότητας κυρίως για τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, όπως ηλικιωμένοι, παιδιά και άτομα με χρόνιες παθήσεις. Μάλιστα, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας στις πόλεις, αναμένεται να αυξηθεί το ποσοστό του ευάλωτου πληθυσμού που θα κινδυνεύει από το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας.
Νέες ασθένειες που μεταδίδονται από ζώα (ζωονόσοι) εμφανίζονται συχνότερα, καθώς οι άνθρωποι έρχονται σε πιο στενή επαφή με αυτά λόγω της υποβάθμισης των οικοσυστημάτων και των αλλαγών στη χρήση γης. Η ελονοσία, ο ιός του Δυτικού Νείλου και άλλες τροπικές ασθένειες, που παραδοσιακά περιορίζονταν σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές, επεκτείνονται σε νέα κλίματα εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας. Επίσης, η κλιματική αλλαγή προκαλεί προβλήματα ψυχικής υγείας (π.χ. άγχος, μετατραυματικό στρες), αλλά και μακροχρόνιες διαταραχές που οφείλονται σε παράγοντες όπως ο εκτοπισμός και η διαταραγμένη κοινωνική συνοχή.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν ήδη σε περιοχές ιδιαίτερα ευαίσθητες στην κλιματική αλλαγή, ενώ μεταξύ των ετών 2030 και 2050 η κλιματική αλλαγή αναμένεται να προκαλέσει περίπου 250.000 επιπλέον θανάτους ετησίως, μόνο από τον υποσιτισμό, την ελονοσία, τη διάρροια και το θερμικό στρες. Το άμεσο κόστος για την υγεία εκτιμάται ότι θα είναι μεταξύ 2-4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως έως το 2030.
Η αναγκαιότητα για πολιτικές παρεμβάσεις
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η προσέγγιση της «Ενιαίας Υγείας» (One Health) είναι κρίσιμη και χρήζει επιστημονικής έρευνας και πολιτικών παρεμβάσεων. Η «Ενιαία Υγεία» ενσωματώνει και το περιβάλλον ως έναν καταλυτικό παράγοντα για τη βιώσιμη ισορροπία και τη βελτιστοποίηση της υγείας των ανθρώπων, των ζώων και των οικοσυστημάτων, ενώ παράλληλα υποστηρίζει την ανάγκη για συνολική και συλλογική δράση σε έναν πλανήτη που αλλάζει γρήγορα και επηρεάζεται συνεχώς από την κλιματική αλλαγή.
Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι είναι απολύτως επιβεβλημένες οι πολιτικές προσαρμογής, μαζί φυσικά με εκείνες του μετριασμού των εκπομπών των θερμοκηπικών αερίων, με οφέλη όχι μόνο στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αλλά και στη βελτίωση του τομέα της υγείας λόγω της αναμενόμενης μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Δεδομένης της έκτασης και της έντασης του προβλήματος, η συνεργασία μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων είναι ζωτικής σημασίας για την προστασίας της υγείας σε σχέση με την κλιματική αλλαγή.
Οι κυβερνήσεις, οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί, οι επιχειρήσεις και οι επιστημονικές κοινότητες οφείλουν να συνεργάζονται, να μοιράζονται γνώση και πόρους, και να αναπτύσσουν κοινές στρατηγικές για τη δημιουργία πιο ανθεκτικών στο κλίμα και περιβαλλοντικά βιώσιμων συστημάτων υγείας, που θα παρέχουν καλύτερη προστασία της υγείας από το ευρύ φάσμα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Βασικός παράγοντας στην εφαρμογή όλων αυτών των συνεργασιών και διεθνών συμφωνιών είναι η βελτίωση των επιπέδων γνώσης και παιδείας στον πληθυσμό ολόκληρου του πλανήτη. Η καλύτερη γνώση θα βελτιώσει την προσαρμογή μας όχι μόνο στα ακραία φαινόμενα αλλά και στις μη αντιστρεπτές μεταβολές στην υγεία που μας περιμένουν.
*Ο κ. Χρήστος Σ. Ζερεφός είναι Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή, Επόπτης του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών.
*Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία της Ενιαίας Υγείας για τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος και τη διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.
