Η «Ενιαία Υγεία» (One Health) είναι μια ολιστική προσέγγιση που αναγνωρίζει την αλληλεξάρτηση της υγείας των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος. Ο πλανήτης λειτουργεί ως ένα ενιαίο σύστημα, όπου οι αλλαγές σε έναν τομέα επηρεάζουν τους υπόλοιπους. Αυτή η προσέγγιση είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως οι ζωοανθρωπονόσοι (ασθένειες που μεταδίδονται μεταξύ ζώων και ανθρώπων), οι λοιμώξεις, η μικροβιακή αντοχή και η κλιματική αλλαγή, που επιδεινώνουν την εξάπλωση νέων ή επανεμφανιζόμενων ασθενειών.
Ο κ. Χρήστος Ζαφειρίδης
Η σημασία της Ενιαίας Υγείας για τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος και τη δημόσια υγεία
Ο σύγχρονος κόσμος αντιμετωπίζει σύνθετες προκλήσεις που απειλούν τόσο τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος όσο και τη δημόσια υγεία. Οι ζωοανθρωπονόσοι, που μεταδίδονται από ζώα σε ανθρώπους, αντιπροσωπεύουν περίπου το 60% των νέων μολυσματικών ασθενειών, ενώ η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει την εξάπλωσή τους. Παράλληλα, η μικροβιακή αντοχή (AMR), που προκαλείται από την υπερβολική χρήση αντιβιοτικών σε ανθρώπους και ζώα, δημιουργεί ανθεκτικά βακτήρια, καθιστώντας τις λοιμώξεις πιο δύσκολες στη θεραπεία. Η αντιμετώπιση της AMR απαιτεί παγκόσμια συνεργασία και εφαρμογή της προσέγγισης Ενιαίας Υγείας.
Η Ενιαία Υγεία στην Ελλάδα και την Ευρώπη
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ανάγκη για συνεργασία μεταξύ διαφόρων επιστημονικών και κοινωνικών τομέων είναι επιτακτική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει μέτρα για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής (AMR) με τη βελτίωση των συστημάτων παρακολούθησης και την προώθηση της υπεύθυνης χρήσης αντιμικροβιακών. Παρά ταύτα, υπάρχουν κενά στον κτηνιατρικό τομέα, καθώς οι προσπάθειες μείωσης της κατανάλωσης αντιμικροβιακών στα ζώα δεν επαρκούν.
Η Ελλάδα, ως μέλος της ΕΕ, βρίσκεται σε αρχικά στάδια συλλογής δεδομένων για την AMR στα ζώα. Η δημιουργία ενός εθνικού συστήματος παρακολούθησης θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση και διαχείριση της κατάστασης για τη δημόσια υγεία.
Η ανάγκη για ένα Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Παρακολούθησης της Μικροβιακής Αντοχής στην Κτηνιατρική
Η σύσταση ενός πανευρωπαϊκού δικτύου παρακολούθησης της μικροβιακής αντοχής στην κτηνιατρική αποτελεί απαραίτητο βήμα. Αυτό το δίκτυο θα πρέπει να παρακολουθεί την AMR σε επιλεγμένα βακτηριακά παθογόνα των ζώων, να παρέχει συμβουλές στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και να διερευνά την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων.
Σημαντική είναι επίσης η προώθηση της συνετής χρήσης αντιμικροβιακών και η αξιολόγηση των κινδύνων μετάδοσης της AMR από τα ζώα στους ανθρώπους. Αυτό το δίκτυο δεν θα λειτουργήσει μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά θα πρέπει να προσαρμοστεί και σε εθνικά συστήματα, όπως της Ελλάδας. Η ανάπτυξη ενός εθνικού συστήματος παρακολούθησης θα επιτρέψει στη χώρα να κατηγοριοποιήσει τα ζώα παραγωγής τροφίμων, να διενεργήσει δειγματοληψίες και να προσδιορίσει τα βακτηριακά είδη που θα μελετηθούν. Η καταγραφή των δεδομένων αυτών είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της υγείας των ζώων και των ανθρώπων.
Πλεονεκτήματα και προκλήσεις για την εφαρμογή του συστήματος στην Ελλάδα
Η εφαρμογή ενός εθνικού συστήματος παρακολούθησης στην Ελλάδα θα προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα. Πρώτον, θα συμβάλει στη μείωση της κατανάλωσης αντιμικροβιακών στα ζώα και στη βελτίωση της δημόσιας υγείας. Δεύτερον, θα επιτρέψει στις αρχές να λάβουν στοχευμένα μέτρα για τη μείωση των κινδύνων από ανθεκτικά παθογόνα. Τέλος, θα βοηθήσει τη χώρα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ΕΕ και να συμμετάσχει ενεργά στις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της AMR.
Ωστόσο, υπάρχουν και προκλήσεις. Η έλλειψη επαρκών δεδομένων, η αδυναμία εναρμόνισης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και οι περιορισμοί στις υποδομές είναι μερικά από τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης απαιτεί οικονομικούς πόρους, τεχνογνωσία και συνεργασία μεταξύ διαφορετικών φορέων.
Μέτρα για τη διασφάλιση της Ενιαίας Υγείας
Για να διασφαλιστεί η Ενιαία Υγεία, απαιτούνται συγκεκριμένα μέτρα τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Κατ’ αρχάς, πρέπει να ενισχυθεί η διεπιστημονική συνεργασία μεταξύ γιατρών, κτηνιάτρων, περιβαλλοντολόγων και άλλων ειδικών. Οι κυβερνήσεις πρέπει να επενδύσουν σε εθνικά συστήματα παρακολούθησης και να προωθήσουν την εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στη συνετή χρήση αντιμικροβιακών.
Παράλληλα, η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι ζωτικής σημασίας. Οι πολίτες πρέπει να κατανοήσουν ότι η υγεία τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υγεία των ζώων και του περιβάλλοντος. Η ορθή χρήση των φαρμάκων, η προστασία του περιβάλλοντος και η προώθηση της βιώσιμης κτηνοτροφίας είναι μερικά από τα βήματα που θα συμβάλουν στη διασφάλιση της Ενιαίας Υγείας.
Η Ενιαία Υγεία δεν είναι απλώς μια θεωρητική έννοια, αλλά αναγκαιότητα για την προστασία της υγείας των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος. Ελλάδα, Ευρώπη και ο υπόλοιπος κόσμος πρέπει να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν προκλήσεις όπως η μικροβιακή αντοχή και οι ζωοανθρωπονόσοι. Η δημιουργία ενός δικτύου παρακολούθησης και η εφαρμογή των αρχών της Ενιαίας Υγείας θα συμβάλουν στη διασφάλιση ενός πιο ασφαλούς και βιώσιμου μέλλοντος.
*Ο Χρήστος Ζαφειρίδης είναι Αποσπασμένος Εθνικός Εμπειρογνώμονας, Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων, Διεύθυνση Διαχείρισης Κρίσεων σε Τρόφιμα, Ζώα και Φυτά – Τμήμα Επισήμων Ελέγχων, Εκπρόσωπος ΕΕ – Ομάδα Συνδέσμου Βόρειας Ιρλανδίας (Ηνωμένο Βασίλειο) και Επίσημος Κτηνίατρος Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων (Γενική Διεύθυνση Κτηνιατρικής).
**Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία της Ενιαίας Υγείας για τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος και τη διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας. H φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.
