Με την ταχεία ανάπτυξη της παγκοσμιοποίησης και της αστικοποίησης, οι προκλήσεις στον τομέα της υγείας γίνονται περισσότερο σύνθετες και πολυδιάστατες. Η αλληλεξάρτηση μεταξύ ανθρώπου-ζώων-περιβάλλοντος φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για μια συστημική προσέγγιση. Ως εκ τούτου, τα τελευταία χρόνια, η προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας αποτελεί βασικό εργαλείο στην αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων όπως η αντιμικροβιακή αντοχή (AMR) και η κλιματική αλλαγή.
Η Ενιαία Υγεία είναι μια ολοκληρωμένη, ενοποιητική προσέγγιση που στοχεύει στη βιώσιμη ισορροπία και τη βελτιστοποίηση της υγείας των ανθρώπων, των ζώων, των φυτών και των οικοσυστημάτων. Η προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας βασίζεται στην διατομεακή συνεργασία μεταξύ διαφόρων φορέων και κοινοτήτων με σκοπό την επίτευξη κοινών στόχων, όπως η παροχή καθαρού νερού, ασφαλών τροφίμων και η βιώσιμη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.
Ο Δρ João Breda
Ενιαία Υγεία και παγκόσμιες προτεραιότητες
Η αυξανόμενη ανάγκη για μια παγκόσμια, κοινή απάντηση στις αλληλένδετες προκλήσεις στον τομέα της υγείας οδήγησε στη δημιουργία μιας Τετραμερούς Συμμαχίας. Αυτή η συνεργατική προσπάθεια φέρνει σε επαφή βασικούς οργανισμούς του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένου του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων (WOAH), με σκοπό τον συντονισμό δράσεων που βελτιώνουν τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, ενισχύουν τις μεθόδους εκτίμησης κινδύνου και διαχείρισης απειλών όσον αφορά στη σχέση ανθρώπου-ζώων-περιβάλλοντος.
Η Τετραμερής Συμμαχία έχει αναπτύξει ένα Κοινό Σχέδιο Δράσης Ενιαίας Υγείας 2022-26, το οποίο βασίζεται σε έξι αλληλεξαρτώμενους τομείς δράσης:
1. Ενίσχυση της Ενιαίας Υγείας για τη βελτίωση των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης.
2. Μείωση των κινδύνων από αναδυόμενες και επανεμφανιζόμενες ζωονόσους που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επιδημίες και πανδημίες.
3. Έλεγχος και εξάλειψη ενδημικών ζωονόσων, τροπικών ασθενειών και νοσημάτων που μεταδίδονται μέσω διαβιβαστών, ιδίως εκείνων που πλήττουν ευάλωτους πληθυσμούς.
4. Ενίσχυση της ασφάλειας των τροφίμων με τη βελτίωση της αξιολόγησης, της διαχείρισης και της επικοινωνίας των κινδύνων που σχετίζονται με τα τρόφιμα.
5. Καταπολέμηση της αντιμικροβιακής αντοχής με την προώθηση της παγκόσμιας διακυβέρνησης, της υπεύθυνης χρήσης αντιμικροβιακών φαρμάκων και της διατήρησης της αποτελεσματικότητάς τους.
6. Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής υγείας στην προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας μέσω της αντιμετώπισης της υποβάθμισης των οικοσυστημάτων και της διατήρησης της βιοποικιλότητας.
Η πρόληψη πανδημιών και η ετοιμότητα αποτελούν κορυφαίες προτεραιότητες. Η ενίσχυση των παγκόσμιων μηχανισμών, η ανάπτυξη νέων μέσων για την αντιμετώπιση πανδημιών και η εξασφάλιση χρηματοδότησης είναι απαραίτητες ενέργειες για τον μετριασμό μελλοντικών κρίσεων στον τομέα της υγείας. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο οι χώρες να υιοθετήσουν ολοκληρωμένες πολιτικές για τη Ενιαία Υγεία, με εθνικά σχέδια δράσης για τη βελτίωση του συντονισμού και τη διασφάλιση ισχυρότερης τοπικής δράσης.
Ευρωπαϊκές προτεραιότητες όσον αφορά την Ενιαία Υγεία
Στην Ευρώπη, βασικές προκλήσεις στον τομέα της υγείας, όπως η κατάχρηση των αντιμικροβιακών, η εξάπλωση των νοσημάτων που μεταδίδονται μέσω διαβιβαστών, ο γηράσκων πληθυσμός και η υψηλή διασυνοριακή κινητικότητα, περιπλέκουν τις προσπάθειες πρόληψης και αντιμετώπισης. Ενώ οι χώρες έχουν αρχίσει να ενσωματώνουν την προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας στις πολιτικές και την έρευνα, η πρακτική εφαρμογή παραμένει σε πρώιμο στάδιο και απαιτεί σημαντική διατομεακή συνεργασία και επενδύσεις.
Ένα σημαντικό βήμα είναι η δρομολόγηση του διακρατικού πλαισίου δράσης της Ομάδας Δράσης για τη Ενιαία Υγεία (2024-2026), το οποίο ενώνει οργανισμούς όπως το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων (ECHA). Το πλαίσιο αυτό καθορίζει στρατηγικές προτεραιότητες με βάση την ατζέντα της Ενιαίας Υγείας και τη διασφάλιση μιας ολοκληρωμένης αντιμετώπισης όσον αφορά στις πολύπλοκες προκλήσεις στον τομέα της υγείας.
Η στοχευμένη δράση του ΠΟΥ/Ευρώπης
Παρόλο που η Ενιαία Υγεία είναι μια παγκόσμια έννοια, η προσέγγιση του ΠΟΥ/Ευρώπης επικεντρώνεται στο τοπικό επίπεδο, προσαρμοσμένη στις ειδικές ανάγκες των χωρών και επιδιώκοντας την οικοδόμηση ισχυρότερων συμμαχιών σε περιφερειακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο.
Αναλυτικότερα, ο ΠΟΥ/Ευρώπης διοργανώνει εργαστήρια με στόχο την ενίσχυση των γνώσεων και των ικανοτήτων στην επιτήρηση και την ανταλλαγή πληροφοριών, την ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών φορέων και τομέων, καθώς και την προετοιμασία των χωρών για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση κρουσμάτων ζωονόσων.
Παράλληλα, ο ΠΟΥ/Ευρώπης υποστηρίζει τις χώρες της Περιφέρειας στην ανάπτυξη εθνικών σχεδίων δράσης για την καταπολέμηση της αντιμικροβιακής αντοχής, καθώς και για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση έκτακτων υγειονομικών κρίσεων. Ταυτόχρονα, αναπτύσσει έναν οδικό χάρτη για την καταπολέμηση της αντιμικροβιακής αντοχής σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ, με βάση την προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας.
Επόμενα βήματα
Πολλά προβλήματα υγείας, τα οποία θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά μέσω της προσέγγισης της Ενιαίας Υγείας, δεν είναι καινούργια. Ωστόσο, οι παραδοσιακές μέθοδοι δεν επαρκούν για την ουσιαστική και αποτελεσματική διαχείρισή τους. Απαιτείται μια ριζική αναθεώρηση του τρόπου αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων, η οποία περιλαμβάνει την εισαγωγή νέων μηχανισμών ελέγχου, αυξημένες επενδύσεις, εξειδικευμένες ομάδες εργασίας και εξορθολογισμένες διοικητικές δομές.
* Ο Δρ João Breda είναι Επικεφαλής του Γραφείου του ΠΟΥ για την Ποιότητα της Φροντίδας και την Ασφάλεια των Ασθενών στην Αθήνα, Ειδικός Απεσταλμένος του Περιφερειακού Διευθυντή του ΠΟΥ/Ευρώπης και Επικεφαλής του Γραφείου του ΠΟΥ στην Ελλάδα.
** Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία της Ενιαίας Υγείας για τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος και τη διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας. H φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.
