Η υγειονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία COVID-19 αιφνιδίασε σε κάποιον βαθμό την ΕΕ. Παρότι, τελικά, οι δύο ενωσιακοί οργανισμοί με αρμοδιότητες στον τομέα της υγείας χειρίστηκαν ικανοποιητικά την κατάσταση, η πανδημία ανέδειξε και αδυναμίες και κενά που βρίσκονται στο στόχαστρο των πρόσφατων μέτρων που έλαβε η ΕΕ. Ωστόσο, σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε προχθές, Τετάρτη, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), είναι ακόμη πρόωρο να θεωρήσουμε ότι η ΕΕ είναι πλήρως προετοιμασμένη για να ανταπεξέλθει σε σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας.
Οι δύο οργανισμοί της ΕΕ με αρμοδιότητες στον τομέα της υγείας —το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA)— βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της αντίδρασης στην πανδημία COVID. Το ΕΕΣ επισημαίνει, ωστόσο, ότι το ECDC υποτίμησε αρχικά τη σοβαρότητα της κατάστασης θεωρώντας μικρή την πιθανότητα εξάπλωσης του ιού στην ΕΕ. Αναγνώρισε την ανάγκη ανάληψης άμεσης, στοχευμένης δράσης μόλις στις 12 Μαρτίου 2020, τρεις ημέρες δηλαδή μετά την επιβολή από την Ιταλία του εθνικού μέτρου του περιορισμού της κυκλοφορίας.
«Όπως συνέβη και με πολλούς άλλους φορείς, η ορμή και η ταχύτητα με την οποία εισέβαλε στη ζωή μας η πανδημία COVID-19 υπερέβησαν κατά πολύ τις ικανότητες των οργανισμών της ΕΕ με αρμοδιότητες στον τομέα της υγείας», δήλωσε ο João Leão, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Τέσσερα χρόνια μετά, τα συναχθέντα διδάγματα πρέπει να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη.»
Το ECDC ξεκίνησε όντως να συλλέγει δεδομένα σχετικά με την πανδημία, όμως οι αριθμοί των νέων μολύνσεων που λάμβανε εξαρτιόνταν σε μεγάλο βαθμό από τη στρατηγική κάθε κράτους μέλους σχετικά με τους διαγνωστικούς ελέγχους. Το ίδιο ίσχυε και για τους αριθμούς των θανάτων που αποδίδονταν στη νόσο COVID-19. Το ΕΕΣ τονίζει ότι θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί εκτενέστερα περισσότερο αξιόπιστες τεχνικές, όπως η ανάλυση των συγκεντρώσεων του ιικού φορτίου στα λύματα. Επιπλέον, οι εκτιμήσεις κινδύνου, η καθοδήγηση και οι πληροφορίες του ECDC δημοσιεύθηκαν πολύ αργά σε ορισμένες περιπτώσεις. Λόγου χάριν, η καθοδήγηση σχετικά με τη χρήση προστατευτικών μασκών και την ιχνηλάτηση επαφών δημοσιεύθηκε μόλις τον Απρίλιο-Μάιο του 2020, δηλαδή προς το τέλος του πρώτου κύματος. Το ΕΕΣ υπογραμμίζει επίσης το γεγονός ότι αρκετές χώρες δεν έλαβαν υπόψη τις συμβουλές του ECDC, όπως καταδεικνύει η επιβολή παρατεταμένων ταξιδιωτικών περιορισμών, τους οποίους το ECDC δεν θεωρούσε αποτελεσματικούς.
Όσον αφορά τον ΕΜΑ, το ΕΕΣ επισημαίνει ότι προσαρμόστηκε γρήγορα στην κατάσταση. Κατά τα πρώτα στάδια της πανδημίας, ο οργανισμός προσέγγισε πιθανούς φορείς ανάπτυξης εμβολίων και θεραπειών και έλαβε σειρά άλλων μέτρων για να επιταχύνει τη διαδικασία έγκρισης. Σύμφωνα με τους ελεγκτές και τις ελέγκτριες του ΕΕΣ, ο ΕΜΑ βοήθησε επίσης να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις σε φάρμακα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Το μόνο ουσιαστικό πρόβλημα ήταν ότι δεν κατάφερε να προωθήσει με επιτυχία τις κλινικές δοκιμές σε επίπεδο ΕΕ.
Αξιοποιώντας τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τα πρώτα στάδια της πανδημίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σειρά αποφάσεων και σχεδίων. Οι εντολές του ECDC και του ΕΜΑ αποσαφηνίστηκαν και ενισχύθηκαν, ενώ οι προτάσεις αναθεώρησης της φαρμακευτικής νομοθεσίας αποσκοπούν στην επιτάχυνση της διαδικασίας έγκρισης νέων φαρμάκων. Τα μέτρα αυτά σίγουρα καλύπτουν ορισμένες ελλείψεις στην ικανότητα απόκρισης της ΕΕ σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. Ωστόσο, το ΕΕΣ προειδοποιεί ότι, ως αποτέλεσμα, αυξήθηκε η πολυπλοκότητα του οργανωτικού πλαισίου. Η Αρχή Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Καταστάσεων Έκτακτης Υγειονομικής Ανάγκης (HERA) συστάθηκε το 2021, προκειμένου να επιβλέπει την ανάπτυξη, την παραγωγή και τη διανομή φαρμάκων, εμβολίων και άλλων προϊόντων σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, ορισμένες αρμοδιότητες και εξουσίες της προσομοιάζουν σε εκείνες του ECDC. Ως εκ τούτου, το ΕΕΣ καλεί τις δύο αυτές οντότητες να συνεργάζονται στενά, προς αποφυγή της άσκοπης επανάληψης εργασιών.
«Νόσος Χ» – Επιδημιολόγοι κρούουν τον κώδωνα για νέα θανατηφόρα πανδημία
Κορωνοϊός, Γρίπη, Ιός RSV: Γιατί είναι στο μικροσκόπιο του ΕΟΔΥ αυτό το καλοκαίρι
Γρίπη των πτηνών: Εξάπλωση του Α(Η5Ν1) στην Ελλάδα το 2022 – Τι αναφέρει έκθεση του ECDC
