*Το άρθρο συνυπογράφουν η Αναστασία Ραράκου, Ψυχολόγος ΚΗ Υποστήριξης Εργαζομένων Αθηνών και η Μαρία Μακριδάκη, Ψυχολόγος και Αναπληρώτρια Επιστημονική Υπεύθυνη ΚΗ Υποστήριξης Εργαζομένων Αθηνών
Η βία και η παρενόχληση στο χώρο της εργασίας μπορεί να έχει έρθει τα τελευταία χρόνια στο δημόσιο διάλογο, παρ’ όλα αυτά δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί ένα διαχρονικό κοινωνικό πρόβλημα με βαθιές ρίζες και αποτελεί όχι μόνο παραβίαση των δικαιωμάτων του κάθε εργαζόμενου, αλλά και απειλή για την αξιοπρεπή εργασία στο σύνολό της.
Ως βία και παρενόχληση μπορούν να οριστούν οι συμπεριφορές ή πράξεις οι οποίες έχουν ως πρόθεση την πρόκληση βλάβης. Αυτές, μεταξύ άλλων, περιέχουν παρενόχληση λόγω φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού, καθώς επίσης και τη σεξουαλική παρενόχληση, που περιλαμβάνει ανεπιθύμητες λεκτικές ή σωματικές συμπεριφορές σεξουαλικού χαρακτήρα. Επίσης, μία άλλη μορφή βίας που συναντάμε στην εργασία είναι ο εκφοβισμός ή ηθική παρενόχληση (mobbing).
Με τον όρο mobbing (από το αγγλικό ρήμα «mob» που σημαίνει επιτίθεμαι, περικυκλώνω, ενοχλώ) αναφερόμαστε σε κάθε καταχρηστική συμπεριφορά που μπορεί να εκδηλωθεί με λόγια, πράξεις, γραπτά μηνύματα και μπορεί να ζημιώσει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια και τη σωματική ή ψυχική ακεραιότητα του ατόμου, να θέσει σε κίνδυνο την εργασία του ή να διαταράξει το εργασιακό κλίμα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας 2022, που αποτέλεσε μια πρώτη απόπειρα για να δούμε συγκεντρωτικά και παγκόσμια τις εμπειρίες των εργαζομένων σχετικά με τη βία και την παρενόχληση στην εργασία, φάνηκε ότι περισσότερα από 1 στα 5 άτομα που εργάζονται έχουν βιώσει τουλάχιστον μία μορφή βίας και παρενόχλησης στην εργασία κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής. Μεταξύ των ανθρώπων που είχαν βιώσει βία και παρενόχληση στην εργασία, περίπου το 1/3 είπε ότι είχε βιώσει περισσότερες από μία μορφές, με το 6,3% να έχει αντιμετωπίσει και τις τρεις μορφές στην επαγγελματική του ζωή.
Επίσης, σχεδόν 1 στους 10 ανέφεραν ότι έχουν υποστεί σωματική βία και παρενόχληση κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής. Φάνηκε ότι οι άντρες είναι πιο πιθανό από τις γυναίκες να αναφέρουν ότι βίωσαν σωματική βία και παρενόχληση. Η ψυχολογική βία και η παρενόχληση στην εργασία ήταν η πιο κοινή μορφή βίας και παρενόχλησης που αναφέρθηκε τόσο από άνδρες, όσο και από γυναίκες, με σχεδόν 1 στους 5 να το βιώνουν στην επαγγελματική τους ζωή. Ένας στους 15 ανέφεραν ότι έχουν βιώσει σεξουαλική βία και παρενόχληση στην εργασία κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής. Οι γυναίκες ήταν ιδιαίτερα εκτεθειμένες στη σεξουαλική βία και την παρενόχληση στην εργασία. Τα δεδομένα σχετικά με τη σεξουαλική βία και την παρενόχληση καταδεικνύουν τη μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των φύλων (8,2% των γυναικών σε σύγκριση με το 5,0% των ανδρών) μεταξύ των τριών μορφών βίας και παρενόχλησης.
Η έκθεση σε βία ή/και παρενόχληση στην εργασία είναι ικανή να επιδράσει ως ένας ισχυρός στρεσογόνος παράγοντας στα άτομα που έχουν υποστεί καταστάσεις στην εργασία τους που περιλαμβάνουν τις παραπάνω συμπεριφορές. Ένας μεγάλος αριθμός θυμάτων μετά από περιστατικά βίας ή παρενόχλησης στην εργασία εμφανίζει εξαιρετικά αυξημένο άγχος, αισθήματα ταχυπαλμίας, μυοσκελετικά προβλήματα, ακόμη και σύνδρομο μετατραυματικού στρες και κατάθλιψη. Η χρόνια έκθεση σε παρενόχληση και εκφοβισμό στην εργασία, έχει αποδειχτεί πως επιφέρει σημαντικές μακροπρόθεσμες επιδράσεις στο άτομο. Φαίνεται να συνδέεται άμεσα με την ύπαρξη αισθημάτων απόγνωσης, κοινωνικού αποκλεισμού και δυσκολίας διαχείρισης συναισθηματικών καταστάσεων, εμφάνισης κοινής ψυχικής διαταραχής ακόμη και αυτοκτονικού ιδεασμού, καθώς επίσης και βαριά κατανάλωση αλκοόλ και ουσιών. Η επίδραση της βίας και της παρενόχλησης «τρυπώνει» και στις διαπροσωπικές σχέσεις με το στενό φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον, θέτοντας σε κίνδυνο τις σημαντικές αυτές σχέσεις.
Σύμφωνα με την πρόεδρο του «Θάλπος ψυχική υγεία», κα Αθηνά Πάσσιου, η οποία είναι νομικός με μεταπτυχιακές σπουδές στις ψυχαναλυτικές επιστήμες, «η πρόληψη του φαινομένου, με την επιμόρφωση και ενημέρωση των εργαζομένων και των εργοδοτών, για τους τρόπους αντιμετώπισής του, πρέπει να γίνει κύριο μέλημα όλων των παραγόντων του εργασιακού βίου στην Ελλάδα. Οι επιχειρήσεις, εσωτερικά, πρέπει να δημιουργήσουν διαδικασίες αντιμετώπισής του. Βάσει του νόμου 4808/21, οι επιχειρήσεις οφείλουν να έχουν συγκεκριμένο πρωτόκολλο αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων και κάθε φαινομένου βίας και να επιδεικνύουν μηδενική ανοχή στη βία. Στην πράξη, το θύμα πρέπει καταρχάς να προσπαθήσει να αντιδράσει άμεσα και να λάβει ψυχολογική, αλλά και νομική στήριξη. Το Κέντρο Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Αθηνών του φορέα Θάλπος – Ψυχική Υγεία, μπορεί να υποστηρίξει την προσπάθεια εξυγίανσης του περιβάλλοντος εργασίας. Αυτό είναι εφικτό να συμβεί μέσω προγραμμάτων πρόληψης, που περιλαμβάνουν την ενημέρωση και εκπαίδευση των εταιριών, με σκοπό την αλλαγή της οργανωσιακής κουλτούρας και των σχετικών πολιτικών των εταιριών, αλλά και μέσω της αντιμετώπισης των ψυχολογικών επιπτώσεων του φαινομένου, με την παροχή ψυχολογικής υποστήριξης σε ατομικό επίπεδο και μέσω της συνεργασίας με τους ίδιους τους εργοδότες, με συστάσεις αντιμετώπισης του φαινομένου, σε συλλογικό επίπεδο».
Θεσσαλονίκη: Ηθική παρενόχληση βίωσε η πλειονότητα των εργαζομένων σε δημόσιο νοσοκομείο και στο ΑΠΘ
ΟΗΕ: Βία ή παρενόχληση υφίσταται 1 στους 5 εργαζόμενους παγκοσμίως – Το 55% δεν το έχει καταγγείλει
