Από το 2000, σύμφωνα με άρθρο που δημοσίευσε προσφάτως το έγκριτο διεθνές περιοδικό βιοιατρικής επιστήμης the Lancet (5 Μαρτίου 2024), η εκπροσώπηση
των γυναικών στα επαγγέλματα υγείας αυξάνεται σταθερά σε όλο τον κόσμο. Η Παθολόγος Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου συνοψίζει τα κύρια σημεία του άρθρου. Το 2019, σχεδόν οι μισοί ιατροί σε χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ήταν γυναίκες. Και τα δεδομένα έρευνας για το εργατικό δυναμικό από 57 χώρες δείχνουν ότι η πλειονότητα των εργαζομένων στον τομέα της υγείας σε επαγγέλματα με υψηλότερους μισθούς, ηλικίας κάτω των 40 ετών, είναι γυναίκες. Αν και η πρόοδος στην εκπροσώπηση των γυναικών αξίζει να γιορταστεί, η αριθμητική ισοτιμία διαψεύδει τις προκλήσεις που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην ιατρική.
Οι γυναίκες ιατροί, όπως και σε άλλα επαγγέλματα, συνεχίζουν να λαμβάνουν μικρότερες και λιγότερες χρηματοδοτήσεις συγκριτικά με τους άνδρες και αντιμετωπίζουν εμπόδια, όπως εχθρικό περιβάλλον εργασίας και διακρίσεις. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν συχνότερα εξωτερικές απαιτήσεις όσον αφορά στον χρόνο που πρέπει να αφιερώσουν στην οικογένεια, είναι πιο πιθανό να εργάζονται με μερική απασχόληση συγκριτικά με τους πατεράδες, είναι πιο πιθανό να βιώσουν εξουθένωση, και είναι πιο πιθανό από τους άνδρες συνομηλίκους να εγκαταλείψουν οριστικά την επαγγελματική τους ιδιότητα. Το μηνιαίο εισόδημα των γυναικών είναι κατά μέσο όρο χαμηλότερο από τους άνδρες συναδέλφους τους και λαμβάνουν λιγότερες ανώτερες διοικητικές θέσεις και θέσεις ευθύνης. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι γυναίκες αποτελούν το 70% του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας, αλλά καταλαμβάνουν μόνο το 25% των παγκόσμιων ηγετικών ρόλων στον τομέα αυτόν.
Η επιμονή αυτών των φραγμών έχει για ολόκληρη την κοινωνία συνέπειες, επειδή ορισμένοι τομείς επιστήμης και έρευνας μπορεί να παραμεληθούν. Οι γυναίκες ερευνήτριες είναι πιο πιθανό να εργαστούν σε μελέτες που σχετίζονται με την υγεία των γυναικών, ωστόσο έχουν λιγότερες ευκαιρίες να κάνουν αυτή τη δουλειά λόγω των περιορισμένων πόρων και των μεγαλύτερων φραγμών στην έρευνα. Η έρευνα δείχνει ότι εάν τα βιοϊατρικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας στις ΗΠΑ, που εφευρέθηκαν μεταξύ 1976 και 2010 είχαν παραχθεί εξίσου από άνδρες και γυναίκες, εκτιμάται ότι θα υπήρχαν 3500-6500 περισσότερες εφευρέσεις με επίκεντρο τις γυναίκες. Όταν τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης αποτυγχάνουν να κρατήσουν γυναίκες ιατρούς, οι ασθενείς μπορεί να έχουν χειρότερα αποτελέσματα. Έρευνα από τις ΗΠΑ δείχνει ότι οι γυναίκες ιατροί αφιερώνουν περισσότερο χρόνο κατά μέσο όρο στους ασθενείς και οι ασθενείς που παρακολουθούνται από παθολόγους γυναίκες έχουν συνήθως χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας και επανεισόδου στο νοσοκομείο. Μια μελέτη πρωτοπαθούς φροντίδας στον Καναδά έδειξε ότι οι γυναίκες ιατροί, επίσης, τείνουν να δίνουν έμφαση στην προληπτική ιατρική περισσότερο από άνδρες, επιτρέποντας την έγκαιρη ανίχνευση και παρέμβαση, με χαμηλότερο κίνδυνο επισκέψεων στα επείγοντα και νοσηλείας. Ωστόσο, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και οι αμοιβές συνήθως δεν ανταμείβουν περισσότερο αυτές τις πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις και να επιταχυνθεί η πρόοδος στην ισότητα των φύλων στην υγεία και την επιστήμη, απαιτούνται διαρθρωτικές παρεμβάσεις που αυξάνουν την πρόσβαση σε πόρους και αντισταθμίζουν τους υπάρχοντες περιοριστικούς κανόνες, πολιτικές και πρακτικές για το φύλο.
Πόροι που είναι κρίσιμοι για την επιστημονική παραγωγικότητα συχνά κατανέμονται με άνισους τρόπους. Το χάσμα πόρων προέρχεται επίσης από την υποεκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις ακαδημαϊκής ευθύνης και ηγεσίας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η προώθηση περισσότερων γυναικών σε ηγετικές θέσεις αυξάνει την οργανωτική παραγωγικότητα και την καινοτομία. Εκπροσώπηση στην ανώτατη διοίκηση, σε σημαντικές επιτροπές και ακαδημαϊκούς συλλόγους σηματοδοτεί επίσης ότι η εξουσία των γυναικών σε όλα τα επίπεδα εκτιμάται. Μια πιθανή παρέμβαση είναι η επένδυση σε προγράμματα χορηγιών για γυναίκες. Η χορηγία είναι ένα βήμα πιο πάνω από την καθοδήγηση, επειδή οι χορηγοί όχι μόνο δίνουν συμβουλές, αλλά αντίθετα επενδύουν στην επιτυχία της σταδιοδρομίας του επιχορηγούμενου επιστήμονα.
Πέρα από αυτές τις στοχευμένες παρεμβάσεις, που σχετίζονται με τους πόρους και την ηγεσία, υπάρχει επίσης ένα ευρύτερο κοινωνικό ζήτημα, διότι μεγάλο μέρος της εξουθένωσης και της επιθυμίας για μερική απασχόληση στον τομέα της εργασίας γενικά (όπως για παράδειγμα της υγειονομικής περίθαλψης) προέρχεται από το δυσανάλογο μερίδιο των γυναικών στην απλήρωτη εργασία στο σπίτι. Αυτό το βάρος ενισχύθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, όταν οι γυναίκες ήταν πιο πιθανό από τους άντρες να αναφέρουν ότι είναι υπεύθυνες για τη φροντίδα των παιδιών και την οικιακή εργασία. Για παράδειγμα, η προώθηση της υποστήριξης γονικής άδειας για επιστήμονες όλων των φύλων μπορούν να διασφαλίσουν ότι οι ευθύνες παιδικής μέριμνας δεν προκαλούν οπισθοδρόμηση σταδιοδρομίας για οποιονδήποτε. Ωστόσο, είναι σημαντικό να εξεταστούν οι δυνατότητες με περαιτέρω σχεδιασμό πρακτικών, που αποσκοπούν στην προώθηση της ισότητας των φύλων στο χώρο εργασίας. Για παράδειγμα, μια πολιτική που αποσκοπεί στη μείωση του αριθμού των ωρών που χρειάζεται μια έγκυος χειρουργός θα πρέπει επίσης να εξετάσει πώς να μετριάσει τον κίνδυνο μείωσης των σχετικών οικονομικών απολαβών. Επίσης, θα μπορούσε να υπάρξει από την Πολιτεία αύξηση της επιχορήγησης σε τομείς, όπως κάλυψη για θεραπείες υπογονιμότητας και κατάψυξη ωαρίων, επιδοτούμενη, συνεχής και έκτακτη παιδική φροντίδα και υπηρεσίες καθαριότητας σπιτιού, καθώς και πολιτικές υποστήριξης για όσους βρίσκονται στην εμμηνόπαυση. Η ανισότητα των φύλων στην υγεία και την επιστήμη είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα. Ενώ οι νομοθετικές και κυβερνητικές λύσεις πολιτικής είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της ανισότητας, δεν υπάρχουν γρήγορες λύσεις. Όμως, είμαστε καλύτερα από το παρελθόν και χρειάζεται συνεχής εγρήγορση για να δημιουργηθεί περιβάλλον συμπεριληπτικό στον χώρο της επιστήμης και της εργασίας, με παρεμβάσεις που θα καταρρίψουν τα εμπόδια και θα δημιουργήσουν ένα εργασιακό και επιστημονικό περιβάλλον χωρίς αποκλεισμούς.
Ο πυρήνας, τελικά, του σημερινού εορτασμού ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, παραμένει ο ίδιος: Ανεξαρτήτως φύλου, η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί πανανθρώπινη επιταγή για τη διασφάλιση των ίσων δικαιωμάτων και στην εργασία, της αξιοπρέπειας και, εν τέλει, της ευημερίας στον πλανήτη μας.
Διαβάστε ακόμη:
Πέντε ξεχωριστές γυναίκες που άφησαν το αποτύπωμά τους στην Επιστήμη
Καλλιόπη Αθανασιάδη: Η χειρουργός θώρακος που δεν το «βάζει ποτέ κάτω»
