*Το άρθρο συνυπογράφουν ο Δημήτρης Χαϊδόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Γυναικολογικής Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ (Υπεύθυνος του τμήματος Γυναικολογικής Ογκολογίας) και ο Βασίλης Περγιαλιώτης, Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ (Υπεύθυνος Πρωτοκόλλου Ανοσοδιατροφής)
Η σαρκοπενία αποτελεί μια παθολογική κατάσταση, όπου οι ασθενείς εμφανίζουν προοδευτικά απώλεια μυϊκής μάζας και δύναμης. Συγκεκριμένα, σε ασθενείς που νοσούν από γυναικολογικό καρκίνο, μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους. Η αδυναμία εξασφάλισης της ελάχιστα απαιτούμενης θερμιδικής κάλυψης αποτελεί το κυριότερο αίτιο της σαρκοπενίας και προάγει εξελικτικά τη δημιουργία ενός φαύλου κύκλου, καθώς οδηγεί στη φυσική και λειτουργική επιβάρυνση της νόσου. Η σαρκοπενία επέρχεται σταδιακά, μέσα από τη μειούμενη διατροφή, που αποτελεί απότοκο της εξελικτικής αύξησης του φορτίου της νόσου. Ωστόσο, επηρεάζεται δυσμενώς και μέσα από τις ιατρικές παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένης της χημειοθεραπείας, της ακτινοθεραπείας και του χειρουργείου.
Ένα κρίσιμο ζήτημα είναι ο αντίκτυπος της σαρκοπενίας στη μακροπρόθεσμη επιβίωση και τη συνολική πρόγνωση των ασθενών με γυναικολογικό καρκίνο. Έτσι λοιπόν, πέρα από τις οξείες επιπλοκές που εμφανίζουν οι ασθενείς κατά τη διάρκεια θεραπείας του καρκίνου, η σαρκοπενία οδηγεί εξελικτικά σε αύξηση του κίνδυνου υποτροπής της νόσου, μειωμένη συνολική επιβίωση και μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης άλλων χρόνιων παθήσεων υγείας.
Η αντιμετώπιση της σαρκοπενίας στον καρκίνο απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση, μέσα από πολυεπιστημονικές παρεμβάσεις, στις οποίες καλούνται να συμμετέχουν οι θεράποντες ιατροί, το νοσηλευτικό προσωπικό, οι διαιτολόγοι, καθώς και οι ίδιες οι ασθενείς και το περιβάλλον τους. Οι διατροφικές παρεμβάσεις, τα προγράμματα άσκησης και τα σχήματα φυσικοθεραπείας που στοχεύουν στη διατήρηση και αποκατάσταση της μυϊκής μάζας και δύναμης αποτελούν θεμελιώδη συστατικά της υποστηρικτικής φροντίδας για τις ασθενείς με γυναικολογικό καρκίνο.
Η ανοσοδιατροφή αποτελεί έναν αναδυόμενο τομέα στη διατροφική υποστήριξη των ασθενών αυτών και φαίνεται ότι εστιάζει στην αλληλεπίδραση μεταξύ των θρεπτικών συστατικών και του ανοσοποιητικού συστήματος. Φαίνεται ότι συμβάλλει σημαντικά στην πρόληψη της εκσεσημασμένης απώλειας βάρους, η οποία εξελικτικά οδηγεί στην εγκατάσταση της σαρκοπενίας και, ταυτόχρονα, ένας αυξανόμενος αριθμός επιστημονικών μελετών υποδηλώνει ότι ορισμένα θρεπτικά συστατικά μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, επηρεάζοντας δυνητικά την ικανότητα του σώματος να καταπολεμά τις λοιμώξεις και να διατηρεί τη συνολική υγεία.
Τα βασικά συστατικά της ανοσοδιατροφής περιλαμβάνουν βιταμίνες, μέταλλα και άλλες βιοδραστικές ενώσεις, που παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην υποστήριξη της λειτουργίας του ανοσοποιητικού. Για παράδειγμα, η βιταμίνη C είναι γνωστή για τις αντιοξειδωτικές της ιδιότητες και τον ρόλο της στην υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος. Ομοίως, η βιταμίνη D έχει αποδειχθεί ότι ρυθμίζει την ανοσολογική απόκριση και βοηθά στην προστασία από λοιμώξεις του αναπνευστικού. Ταυτόχρονα, έχει παρατηρηθεί ότι τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα και συγκεκριμένα τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και οι πολυφαινόλες διαθέτουν σημαντικές ανοσοτροποποιητικές δράσεις. Ταυτόχρονα, ουσίες όπως η γλουταμίνη και η αργινίνη οδηγούν σε σημαντικές επιδράσεις, σταθεροποιώντας την κυτταρική λειτουργία και μειώνοντας σημαντικά τον μη επιθυμητό κυτταρικό θάνατο.
Η έννοια της ανοσοδιατροφής είναι ιδιαίτερα σημαντική σε μία πλειάδα νοσημάτων, συμπεριλαμβανομένων των χειρουργικών παθήσεων, των περιπτώσεων καρκίνου, καθώς και των ασθενών που χρειάζονται εντατική θεραπεία. Με δεδομένο ότι οι ασθενείς με γυναικολογικό καρκίνο εμπίπτουν, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, σε όλες αυτές τις κατηγορίες, γίνεται αντιληπτή η ακραιφνής σημασία της ανοσοδιατροφής στην βελτιστοποίηση της περιεγχειρητικής φροντίδας τους.
Καθώς η κατανόησή μας για τη σχέση μεταξύ διατροφής και ανοσοποιητικού συστήματος συνεχίζει να εξελίσσεται, ο τομέας της ανοσοδιατροφής υπόσχεται την ανάπτυξη νέων διατροφικών παρεμβάσεων και στρατηγικών για την υποστήριξη της υγείας του ανοσοποιητικού και τη βελτιστοποίηση της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών. Το τμήμα Γυναικολογικής Ογκολογίας του νοσοκομείου Αλεξάνδρα αποτελεί ένα διεθνώς αναγνωρισμένο κέντρο αντιμετώπισης του γυναικολογικού καρκίνου, καθώς έχει λάβει πιστοποίηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γυναικολογικής Ογκολογίας. Εφαρμόζονται, σε καθημερινή βάση, τα νεότερα πρωτόκολλα περιεγχειρητικής φροντίδας των ασθενών, ενώ ταυτόχρονα, σε διεθνές επίπεδο, αποτελεί μια από τις λιγοστές μονάδες στις οποίες εφαρμόζεται ενεργά, μέσα από ειδικά οργανωμένο πρωτόκολλο, η ανοσοδιατροφή κατά την περιεγχειρητική περίοδο.
Τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων αυτών είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, καθώς φαίνεται ότι οι ασθενείς που έχουν λάβει ανοσοδιατροφή στα πλαίσια κλινικών μελετών του Τμήματος ανακάμπτουν πολύ πιο σύντομα, μέσα από τη σημαντική αυτή διατροφική προσέγγιση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη γρήγορη επάνοδό τους στις καθημερινές δραστηριότητες, οδηγώντας σε σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, ενώ ταυτόχρονα, στις περιπτώσεις που χρειάζεται η χορήγηση περαιτέρω θεραπειών (χημειοθεραπείας, ακτινοθεραπείας), βραχύνεται σημαντικά το διάστημα αποθεραπείας τους. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στην επιβίωση των ασθενών, κυρίως με προχωρημένο καρκίνο, καθώς μειώνεται η πιθανότητα επανεμφάνισης της νόσου μέχρι την έναρξη των επικουρικών αυτών θεραπειών. Το τμήμα Γυναικολογικής Ογκολογίας της Α` Μαιευτικής & Γυναικολογικής κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αποτελώντας κέντρο αναφοράς για ασθενείς με γυναικολογικό καρκίνο, διεξάγει συνεχείς ερευνητικές προσπάθειες στα πλαίσια υποστήριξης των ασθενών με γυναικολογικό καρκίνο και στοχεύει στην περαιτέρω επέκταση αυτών των πρωτοκόλλων μέσα από τη διάδοση της σχετικής γνώσης και στα υπόλοιπα νοσοκομεία της επικράτειας.
Δημήτρης Χαϊδόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Γυναικολογικής Ογκολογίας (Υπεύθυνος του τμήματος Γυναικολογικής Ογκολογίας)
Βασίλης Περγιαλιώτης, Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας (Υπεύθυνος Πρωτοκόλλου Ανοσοδιατροφής)
