Στο λεξικό Merriam-Webster, το λήμμα «λευκά Χριστούγεννα» (white Crhistmas) περιγράφει τα Χριστούγεννα με στρωμένο χιόνι ή χιονόπτωση. Στην περίπτωση της Ελλάδας και το ανοιξιάτικο σκηνικό καθ’ όλη τη διάρκεια των γιορτών, ο όρος θα μπορούσε να μάλλον να αποτυπώσει το «πάρτι» που έκανε η κοκαΐνη τις προηγούμενες εβδομάδες, με χρήση διπλάσια σχεδόν από τη συνηθισμένη ή ένα κιλό την ημέρα, σύμφωνα με σχόλια του καθηγητή Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ, Νίκου Θωμαΐδη, για τα ευρήματα από την ανάλυση των λυμάτων της Αττικής.
Το ναρκωτικό που εξύμνησε ως «θαυματουργό φάρμακο» ο Sigmund Freud -και για του οποίου την ελλιπή έρευνα μετάνιωσε στην πορεία της ζωής του-, κερδίζει ολοένα έδαφος, φτάνοντας σήμερα να αποτελεί τη δεύτερη σε δημοτικότητα παράνομη ναρκωτική ουσία στην Ευρώπη μετά την κάνναβη και με αξία στην ευρωπαϊκή αγορά περί τα 10,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, η οποία κυκλοφορεί κυρίως υπό μορφή σκόνης (εισπνεόμενη) και σπανιότερα κρακ -μια μορφή της ουσίας (ελεύθερη βάση) που καπνίζεται-, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, EMCDDA).
Έρευνες αναφορικά με τη χρήση της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δείχνουν ότι σχεδόν 2,3 εκατομμύρια άτομα ηλικίας 15 έως 34 ετών (2,3 % αυτής της ηλικιακής ομάδας) έκαναν χρήση κοκαΐνης το 2022.
@ygeiamou.gr Μεγάλη αύξηση στη χρήση κοκαΐνης αποτυπώνουν οι εκθέσεις επίσημων οργάνων και φορέων για την παρακολούθηση των ναρκωτικών κατά την εορταστική περίοδο #ygeia #health #ygeiamou #wellbeing #greektiktok #tiktokgr ♬ πρωτότυπος ήχος – Ygeiamou.gr
Σύνηθες φαινόμενο των γιορτών
Η αναζήτηση της εφορίας που προκαλεί το ναρκωτικό με τη συμπαθομιμητική δράση είναι σύνηθες φαινόμενο σε περιόδους χαλάρωσης όπως οι ημέρες των γιορτών, αναφέρει στο ygeiamou ο Μάριος Ατζέμης, Συντονιστής Δράσεων Μείωσης Βλάβης στη «Θετική Φωνή», ο οποίος συμμετέχει από το 2019 στο επίσημο συμβουλευτικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κοινωνία των Πολιτών και τις Πολιτικές για τα Ναρκωτικά “Civil Society Forum on Drugs” εκπροσωπώντας το European AIDS Treatment Group, τον μεγαλύτερο μη κερδοσκοπικό οργανισμό για το HIV/AIDS στην Ευρώπη, καθώς και στα διοικητικά συμβούλια σημαντικών οργανώσεων (“AIDS Action Europe”, “Drug Policy Network of South East Europe”).
H κοκαΐνη, ένα φυσικό προϊόν που εξάγεται από τα φύλλα του φυτού ερυθρόξυλο κόκα (Erythroxylon coca), αποτελεί ένα ισχυρό διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος το οποίο αυξάνει τα επίπεδα ντοπαμίνης στα εγκεφαλικά κέντρα που εμπλέκονται στη ρύθμιση της ευχαρίστησης. Προκαλεί ευφορία, ταχυκαρδία, υπέρταση και καταστολή της όρεξης.
«Σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), κατά τους μήνες Δεκέμβριο και Ιανουάριο κάθε έτους, εντοπίζεται αύξηση των περιστατικών κατάχρησης αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών» αναφέρει η Ζωή Σιούτη, M.Sc. & M.Ed., Κλινική και Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Παιδοψυχολόγος, και Θεραπεύτρια CBT, ACT και EMDRΤ, κατά την οποία η αυξημένη χρήση την περίοδο των Χριστούγεννων μπορεί να σχετίζεται με:
- το αυξημένο στρες των γιορτών
- πάρτι και κοινωνικές εκδηλώσεις όπου υπάρχουν διαθέσιμα ναρκωτικά, οπότε κάποιος μη συστηματικός χρήστης ενδέχεται να νιώσει πειρασμό να κάνει χρήση
- αναμνήσεις από γιορτές παλαιότερων ετών
- υψηλές προσδοκίες που γεννούν συναισθήματα ματαίωσης, απογοήτευσης και θλίψης.
- δυσάρεστες οικογενειακές καταστάσεις και αναβίωση παλαιότερων τραυματικών εμπειριών
- την απομόνωση και τα δυσάρεστα συναισθήματα που προκαλούνται από τη μοναξιά και τη διάρκεια των γιορτών
- το αίσθημα της απελευθέρωσης και την ανάγκη βίωσης εμπειριών στο «έπακρο», κάνοντας χρήση ουσιών και νιώθοντας ευχάριστα συναισθήματα.
Σύμφωνα με την κ. Σιούτη, επιρρεπείς στη χρήση ναρκωτικών ουσιών κατά τη διάρκεια των γιορτών είναι τα πρόσωπα που έχουν κάνει χρήση κατά το παρελθόν και αναζητούν την ευχαρίστηση (ανταμοιβή) που είχαν νιώσει, άτομα με κάποια μορφή ψυχοπαθολογίας (π.χ. εξαρτητικά στοιχεία προσωπικότητας, οριακή διαταραχή, κ.α.), όσοι βιώνουν έντονο άγχος όπως κοινωνικό άγχος, στρες ή εν γένει δυσφορικά συναισθήματα (μοναξιά, θλίψη), τα άτομα νεαρής ηλικίας που νιώθουν περιέργεια αλλά και άνδρες κυρίως στις σεξουαλικές επαφές τους με εφαρμογή κοκαΐνης στα γεννητικά όργανα για την εξασφάλιση μεγαλύτερης αντοχής και εντονότερων κορυφώσεων κατά την ερωτική πράξη, επιδιώκοντας την παρουσίαση της εικόνας του τέλειου ερωτικού συντρόφου και τη μείωση του άγχους επίδοσης.
Κίνδυνοι από τη χρήση της
Στην Ετήσια Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2022 του Συντονιστικού Οργάνου Δίωξης Ναρκωτικών – Εθνικής Μονάδας Πληροφοριών (ΣΟΔΝ-ΕΜΠ), αναφέρεται ότι η κοκαΐνη έχει ισχυρή ενισχυτική δράση, προκαλώντας ταχεία ψυχολογική εξάρτηση, με επίδραση ακόμη πιο έντονη σε όσους κάνουν χρήση βάσης κοκαΐνης. Ο χρόνος ημιζωής της στο πλάσμα του αίματος είναι 0,7–1,5 ώρες, βάσει πάντα της δόσης.
Στις άμεσες επιδράσεις περιλαμβάνεται η απώλεια της όρεξης, η ταχύπνοια και η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος και του καρδιακού παλμού, ενώ οι χρήστες μπορεί να συμπεριφερθούν παράξενα, απρόβλεπτα και, μερικές φορές, βίαια, σημειώνει το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες από τη συστηματική χρήση της περιλαμβάνουν βλάβες στον βλεννογόνο της μύτης, αναπνευστικά προβλήματα εφόσον καπνίζεται, ενώ μελέτες τη συσχετίζουν με αυξημένο κίνδυνο για κολπική μαρμαρυγή.
Ένα ή περισσότερα ψυχιατρικά συμπτώματα, ιδίως άγχος, υπερδιέγερση και παράνοια, αίσθημα αδιαθεσίας και αδυναμίας με επιπλέον συμπτώματα όπως ταχυπαλμία, πόνος στο στήθος και δύσπνοια, πονοκέφαλο, έμετο και κοιλιακό πόνο ή τραυματισμούς (κυρίως ακούσια) που προκλήθηκαν από βίαιη συμπεριφορά ή από τροχαίο ατύχημα, είναι η τυπική εικόνα μη εξαρτημένου χρήστη 30 περίπου ετών στα επείγοντα, 12 ώρες μετά τη χρήση κοκαΐνης συνδυαστικά με άλλες ουσίες, κυρίως αλκοόλ και κάνναβη, σύμφωνα με το EMCDDA.
Η υπερβολική δόση μπορεί να οδηγήσει σε σπασμούς, κρίσεις, εγκεφαλικό επεισόδιο, εγκεφαλική αιμορραγία και καρδιακή ανεπάρκεια. Η εκτιμώμενη ελάχιστη θανατηφόρα δόση υπολογίζεται στα 1,2 γραμμάρια, έχουν καταγραφεί ωστόσο θάνατοι σε ευαίσθητα άτομα μετά από εφαρμογή 30 μόλις μιλιγκράμ στους βλεννογόνους. Εξαρτημένα άτομα μπορεί να ανεχθούν έως και 5 γραμμάρια ημερησίως.
Αύξηση σε χρήστες που αναζητούν θεραπεία
Εντούτοις, παρά τη συνηθισμένη έντονη χρήση κοκαΐνης σε περιόδους διακοπών, οι ανοδικές τάσεις της σε προβληματικούς χρήστες –άτομα δηλαδή με πρόβλημα εξάρτησης- προκαλούν ανησυχία. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η κοκαΐνη αποτελεί το δεύτερο πιο συχνά αναφερόμενο ναρκωτικό σε νεοεισερχόμενους σε προγράμματα απεξάρτησης όσο και σε εκθέσεις οξείας τοξικότητας από ναρκωτικές ουσίες στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων.
Στη χώρα μας ειδικότερα, τα τελευταία τέσσερα χρόνια 500 περίπου άτομα εισέρχονται ετησίως στη θεραπεία για προβλήματα από (κυρίως) την κοκαΐνη, με τους μισούς να αναφέρουν δευτερευόντως και χρήση ηρωίνης. Πρόκειται για στοιχεία «ενδεικτικά μιας διαφαινόμενης αλλαγής στον τομέα των προτύπων της χρήσης αλλά και της κίνησης των αγορών των ναρκωτικών ουσιών στη χώρα» αναφέρει η Ετήσια Έκθεση 2022 για την Κατάσταση των Ναρκωτικών και των Οινοπνευματωδών στην Ελλάδα από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ).
Τα στοιχεία από το ΚΕΘΕΑ για το 2022 επιβεβαιώνουν τη στροφή προς την κάνναβη και την κοκαΐνη που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μεταξύ όσων ζητούν θεραπεία. «Ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 2000 οι 9 στους 10 που προσέγγιζαν το ΚΕΘΕΑ ανέφεραν ως κύριες ουσίες χρήσης την ηρωίνη και τα οπιοειδή, σήμερα η αναλογία είναι μόλις 1 στους 3. Έτσι, το 2022 η κάνναβη και τα συνθετικά κανναβινοειδή αναφέρονται ως κύρια ουσία χρήσης από 37,5%, η ηρωίνη και τα οπιοειδή από το 31,5% και οι κοκαΐνη και τα αμφεταμινούχα ναρκωτικά από το 27%» αναφέρει σε σχετική δημοσίευση.
Η πανδημία και ο ρόλος της αγοράς
«Φαίνεται ότι από το 2016 και μετά υπάρχουν ανοδικές τάσεις. Από την πανδημία του κορωνοϊού μάλιστα δείχνει να εκτινάσσεται» σχολιάζει ο κ. Ατζέμης σε σύμπνοια με τις δηλώσεις του κ. Θωμαΐδη για το αποτύπωμα της πανδημίας και της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης που έρχεται από το παρελθόν στα λύματα, ότι «η αύξηση χρήσης ψυχοφαρμάκων αλλά και διεγερτικών είναι αποτέλεσμα μιας παρατεταμένης πίεσης στον κόσμο». Όπως διευκρινίζει ο κ. Ατζέμης, τα στοιχεία δεν προσφέρονται για σενάρια τρόμου αλλά ακολουθούν μια πανευρωπαϊκή τάση.
Ο κ. Θωμαΐδης έκανε λόγο για περίπου 120.000 χρήστες κοκαΐνης στην Αττική, οι περισσότεροι από τους οποίους το πιθανότερο την έκαναν για ψυχαγωγικούς λόγους. Πόσοι κινδυνεύουν να οδηγηθούν στην προβληματική χρήση; «Υπό κάποιες συνθήκες υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος» απαντά ο κ. Ατζέμης. «Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες το πόσοι θα γίνουν προβληματικοί χρήστες, πόσοι θα βιώσουν εξάρτηση, τα προβλήματα που δημιουργούνται στις σχέσεις, την οικογένεια, τη δουλειά…» επισημαίνει στο ygeiamou η Ιουλία Μπάφη, Ψυχολόγος, MSc και Επιστημονικά Υπεύθυνη του ΕΚΤΕΠΝ και υπογραμμίζει ότι, σήμερα, ουσίες όπως η κοκαΐνη είναι πιο διαδεδομένες, «δεν αφορούν πια μόνο περιθωριοποιημένες ομάδες».
Πέρα από την πολυπλοκότητά του ως πολυπαραγοντικό φαινόμενο, εμπόδια στήνει και η ελλιπής έρευνα. «Δεν έχουμε στοιχεία για τον γενικό πληθυσμό. Στην Ελλάδα έχει να γίνει έρευνα για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών από το 2004» εξηγεί η κ. Μπάφη, προσθέτοντας ότι η εικόνα διαμορφώνεται μέσα από τα στοιχεία που δίνουν τα αστικά λύματα, τα αιτήματα για θεραπεία και οι κατασχέσεις.
«Οι σημαντικά υψηλές κατασχέσεις κοκαΐνης αποτελούν ένδειξη της ευρείας διαθεσιμότητάς της και εγείρουν ανησυχίες ότι ενδεχομένως να συμβάλει αυτό στην αύξηση των επιπέδων κατανάλωσης και των συναφών βλαβών» σημειώνει το EMCDDA και υπενθυμίζει ότι τους 303 τόνους κοκαΐνης που κατασχέθηκαν το 2021 στα κράτη μέλη της ΕΕ, ένας αριθμός-ρεκόρ. «Ιστορικά, οι υψηλές κατασχέσεις δείχνουν συνήθως πτώση στις τιμές» προσθέτει ο κ. Ατζέμης. Σύμφωνα με την κ. Μπάφη, η άνοδος της κοκαΐνης σχετίζεται με την αγορά και ζήτηση, με το ποιες είναι οι ουσίες που κυκλοφορούν. Ακόμα και οι προβληματισμοί χρήστες «αν επί παραδείγματι κάνουν ηρωίνη και βρουν και κοκαΐνη, θα κάνουν κι από αυτήν».
Στα 899,688 κιλά ανέρχεται η κοκαΐνη που κατασχέθηκε το 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΟΔΝ-ΕΜΠ, μειωμένη κατά 17,14%, σε σχέση με το έτος 2021, σε ποσότητες όμως που «παρέμειναν για τέταρτη συνεχή χρονιά σε υψηλά για την Ελλάδα επίπεδα» σχολιάζει η έκθεση. Παράλληλα, μειώθηκε και η τιμή της στην παράνομη αγορά της Ελλάδας σε επίπεδο χονδρικής, η οποία κυμάνθηκε από 50 μέχρι 120 ευρώ ανά γραμμάριο και από 30.000 ευρώ μέχρι 42.000 ευρώ ανά κιλό (στοιχεία της υποδιεύθυνσης Δίωξης Ναρκωτικών της διεύθυνσης Ασφαλείας Αττικής).
Το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος (UNODC) αναγράφει σε αναφορά του για το 2023 ότι «η χρήση κοκαΐνης αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο αριθμός των ατόμων που κάνουν χρήση κοκαΐνης αυξάνεται με ταχύτερο ρυθμό από την αύξηση του πληθυσμού». Όπως υπογραμμίζουν οι σχετικές εκθέσεις, η διαθεσιμότητα της κοκαΐνης στην Ευρώπη είναι πιθανώς στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών και το ναρκωτικό είναι πιο προσιτό από ποτέ. Από τα 3,5 εκατομμύρια Ευρωπαίων που έκαναν χρήση κοκαΐνης το 2022, τα 2,3 εκατομμύρια ήταν νέοι μεταξύ 15 και 34 ετών, 18-34 στην Ελλάδα.
Διαβάστε επίσης:
ECDC: Έξι παρεμβάσεις για πρόληψη λοιμωδών νοσημάτων σε χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών
Ποιοι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς σε χρήση ουσιών
Λοίμωξη HIV: «Ο ιός δεν μπορεί να σκοτώσει, το στίγμα όμως μπορεί» – Μια αποκαλυπτική μαρτυρία
