«Πρωταθλήτρια» της Ευρώπης στην κατανάλωση αντιβιοτικών είναι η Ελλάδα που αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα μικροβιακής αντοχής και κατ’ επέκταση εξάπλωσης ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων.
Παρά τις προσπάθειες να μειωθεί η άσκοπη συνταγογράφηση και κατανάλωση αντιβιοτικών μέσω εκστρατειών για την ορθή χρήση τους, η μικροβιακή αντοχή (ΜΑ) συνεχίζει να είναι μια σημαντική απειλή. Τελευταία στοιχεία του ΟΟΣΑ, όπως περιγράφονται στην ετήσια έκθεση «Health at a glance 2023», δείχνουν ότι η χώρα μας είναι πρώτη στις συνταγές αντιβιοτικών.
Πιο αναλυτικά, με τα στοιχεία να αφορούν στο 2021 και ανάμεσα σε επιλεγμένες χώρες, οι καθορισμένες ημερήσιες δόσεις ανά 1.000 άτομα πληθυσμού την ημέρα είναι στο 21,7% στην Ελλάδα. Ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ είναι 13,1%, ενώ την Ελλάδα ακολουθούν η Γαλλία (19,3%) και η Ιταλία (15,9%). «Φωτεινά» είναι τα παραδείγματα της Αυστρίας (7,2%) και της Γερμανίας (8,1%).
Ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι οι συνταγραφήσεις αντιβιοτικών έχουν μειωθεί στο 90% των χωρών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, όμως η μικροβιακή αντοχή εξακολουθεί να αποτελεί μείζονα ανησυχία, και προβλέπεται ότι το κόστος της θα αυξηθεί σημαντικά τις επόμενες τρεις δεκαετίες.
Η 18η Νοεμβρίου είναι η Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης κατά των Αντιβιοτικών, με τις ευρωπαϊκές υγειονομικές αρχές να προσπαθούν τέτοια ημέρα κάθε χρόνο να περνούν τα σωστά μηνύματα προς τους πολίτες. Ένα πολύ χαρακτηριστικό εξ αυτών είναι ότι για τους περισσότερους πονόλαιμους δε χρειάζεται η λήψη αντιβιοτικών αφού στην πλειονότητά τους προκαλούνται από ιούς. Τα αντιβιοτικά δεν ενδείκνυνται για καταπολέμηση ιογενών λοιμώξεων. Ακόμη ένα ισχυρό μήνυμα είναι η ανάγκη ιατρικής συνταγής για λήψη αντιβιοτικών. Οι υγειονομικές αρχές τονίζουν ότι δεν πρέπει να καταναλώνουμε αντιβιοτικά που έχουμε σπίτι θεωρώντας ότι θα αισθανθούμε καλύτερα όταν είμαστε άρρωστοι.
35.000 θάνατοι στην Ευρώπη
Εκτιμάται ότι περισσότερα από 35.000 άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης/ Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου ως άμεση συνέπεια λοίμωξης που οφείλεται σε βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο αντίκτυπος της μικροβιακής αντοχής στην υγεία είναι συγκρίσιμος με τον αντίκτυπο που έχουν αθροιστικά η γρίπη, η φυματίωση και το HIV/AIDS. Μάλιστα, τον Ιούλιο του 2022 η Επιτροπή, από κοινού με τα κράτη μέλη, υπέδειξε τη μικροβιακή αντοχή (ΜΑ) ως μία από τις τρεις μεγαλύτερες απειλές προτεραιότητας για την υγεία.
Η μικροβιακή αντοχή έχει σοβαρές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία και σοβαρές οικονομικές συνέπειες για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Καθώς μειώνει την ικανότητα πρόληψης και θεραπείας λοιμωδών νόσων, απειλεί, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα διενέργειας χειρουργικών επεμβάσεων, τη θεραπεία ανοσοκατεσταλμένων ασθενών, τη μεταμόσχευση οργάνων και την αντικαρκινική θεραπεία. Αποτελεί, επίσης, απειλή για την ασφάλεια των τροφίμων και την επισιτιστική ασφάλεια, καθώς έχει αντίκτυπο στην υγεία των ζώων και στα συστήματα παραγωγής.
Οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις στην Ελλάδα
Περίπου το 70 % των περιστατικών λοιμώξεων από ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια ήταν λοιμώξεις σχετιζόμενες με χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. Επιπλέον, ο αντίκτυπος στην υγεία των μυκήτων που είναι ανθεκτικοί στα μυκητοκτόνα έχει γίνει πιο εμφανής με την πάροδο των ετών.
Στοιχεία για τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις στην Ελλάδα δίνει πρόσφατη έρευνα του ΕΟΔΥ που πραγματοποιήθηκε σε δύο περιόδους (Απρίλιο έως Αύγουστο 2022 και Οκτώβριο έως Δεκέμβριο 2022).
Σύμφωνα με αυτή, το 12,1% των νοσηλευόμενων εμφάνισε τουλάχιστον μία λοίμωξη την ημέρα της καταγραφής. Σε κάθε ασθενή με λοίμωξη αντιστοιχούσαν κατά μέσο όρο 1,2 λοιμώξεις. Από το σύνολο των 1.408 λοιμώξεων που καταγράφηκαν στο δείγμα και το χρονικό διάστημα της μελέτης, το 69,6% εμφανίστηκε 48 ώρες μετά την εισαγωγή στο νοσοκομείο, ενώ στο 28,6% των λοιμώξεων ο ασθενής παρουσίαζε τη λοίμωξη κατά την εισαγωγή του στο νοσοκομείο. Οι ήδη εκδηλωμένες λοιμώξεις κατά την εισαγωγή είχαν πιθανή προέλευση το ίδιο νοσοκομείο (επανεισαγωγή ασθενούς) στο 7,5% των περιπτώσεων, άλλο νοσοκομείο στο 8,9%, Μονάδες Χρονίως Πασχόντων στο 2,9% και μη καθορισμένης προέλευσης στο 9,2%. Για το 1,8% των λοιμώξεων η προέλευση δε μπορούσε να καθοριστεί.
Ειδικά σε ό,τι αφορά τον μύκητα Candida Auris, ένα αναδυόμενο παθογόνο που ο ΕΟΔΥ ξεκίνησε να καταγράφει από το 2019, ευθύνεται για 122 θανάτους (Νοέμβριος 2019 – Δεκέμβριος 2022), εκ των οποίων 40 (34,8%) αφορούσαν σε διεισδυτική λοίμωξη. Το ίδιο χρονικό διάστημα έχουν καταγραφεί 429 περιστατικά Candida Auris, από 45 δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία της χώρας, εκ των οποίων 27 (60%) εντός του νομού Αττικής. Από το σύνολο των περιστατικών, 115 (26,8%) αφορούσαν σε διεισδυτικές λοιμώξεις, ενώ τα 314 (73,2%) σε αποικισμό ασθενών.
Πάντως, πρόσφατα ο Οργανισμός Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ) κατέγραψε την πρώτη τάση μείωσης των λοιμώξεων, η οποία αφορά σε δείκτες που σχετίζονται με τον κεντρικό καθετήρα (CLABSI Rates). Επίσης, αποτελέσματα του Προγράμματος GRIPP- SNF δείχνουν σημαντική αύξηση της συμμόρφωσης των επαγγελματιών υγείας στην υγιεινή των χεριών σε ποσοστό άνω του 50%.
