Τα εμβόλια αποτελούν το πιο σημαντικό μέτρο πρόληψης και ένας ισχυρός σύμμαχος για την υγεία καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας, τόσο στην παιδική ηλικία, όσο και μετέπειτα στην ενήλικη ζωή.
Στην παιδική ηλικία, τα εμβόλια παρέχουν προστασία από μια σειρά σοβαρών ασθενειών όπως η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκκύτης, η πολιομυελίτιδα, η ερυθρά, η ιλαρά, η παρωτίτιδα, η ηπατίτιδα Β, ο καρκίνος από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων κ.ά.

Οι εμβολιασμοί σε αυτή τη φάση της ζωής μάς βοηθούν να αναπτύξουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα και να δημιουργήσουμε ανοσία έναντι αυτών των ασθενειών.

Ισχυρό τείχος ανοσίας στην κοινότητα

Η υψηλή εμβολιαστική κάλυψη για αυτές τις ασθένειες συμβάλλει στην προστασία των παιδιών, αλλά και στην αποτροπή της εξάπλωσής τους στην κοινότητα, δημιουργώντας ένα φραγμό ανοσίας, γνωστό ως συλλογική ανοσία. Το τείχος ανοσίας έχει τεράστια σημασία γιατί προστατεύει τα ευάλωτα άτομα που είτε δεν μπορούν να εμβολιαστούν, είτε έχουν περιορισμένη ανοσιακή απάντηση και σε κάθε περίπτωση κινδυνεύουν περισσότερο.
Καθώς μεγαλώνουμε, η ανοσοποίηση παραμένει σημαντική. Ορισμένα από τα εμβόλια της παιδικής ηλικίας απαιτούν επαναλαμβανόμενες δόσεις για να διατηρήσουν την αποτελεσματικότητά τους στην ενήλικο ζωή, όπως για παράδειγμα, το εμβόλιο για τη διφθερίτιδα και τον τέτανο που πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 10 χρόνια. Όμως υπάρχουν και εμβόλια με ιδιαίτερη σημασία για τα ηλικιωμένα άτομα όπως είναι τα εμβόλια της γρίπης, του πνευμονιοκόκκου και του έρπητα ζωστήρα.
Τα ηλικιωμένα άτομα όπως και τα ανοκοκατασταλμένα άτομα, αλλά και τα άτομα με χρόνια νοσήματα ανήκουν στις λεγόμενες ευπαθείς ομάδες, με τον εμβολιασμό να καθιστάται εξαιρετικά σημαντικός για τη διατήρηση της υγείας τους. Σε αυτές τις ομάδες πληθυσμού τα εμβόλια προστατεύουν από σοβαρές ασθένειες, που μπορεί να οδηγήσουν σε νοσηλεία και να θέσουν σε κίνδυνο ακόμη και τη ζωή τους.

Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών

Για την καλύτερη και ορθότερη ενημέρωση για τα εμβόλια πρέπει να συμβουλευόμαστε τον γιατρό μας, που θα μας ενημερώσει για το πρόγραμμα εμβολίων που μας αφορά. Οι Γενικοί Οικογενειακοί Ιατροί, μαζί με τους Παιδιάτρους για τα παιδιά και τους Παθολόγους για τα ενήλικα άτομα, είναι οι πλέον ενημερωμένοι για το επικαιροποιημένο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ).

Σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση για τα εμβόλια έχουν επίσης οι Επισκέπτες Υγείας που εργάζονται, ως επί το πλείστον, σε δομές Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Πέρα όμως από τους παραπάνω επαγγελματίες υγείας, όλο και περισσότεροι γιατροί διαφορετικών ειδικοτήτων ενημερώνονται από αξιόπιστες πηγές, όπως είναι η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών του Υπουργείου Υγείας, ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), και διεθνείς αναγνωρισμένοι φορείς όπως το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων (ECDC) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) και συμμετέχουν στην ενημέρωση των ασθενών τους.
Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών λαμβάνοντας υπόψη τα τρέχοντα επιδημιολογικά δεδομένα λοιμωδών νοσημάτων, την εμβολιαστική κάλυψη, τις νέες γνώσεις για τη διάρκεια προστασίας των εμβολίων, τα νέα εμβόλια που κυκλοφορούν – την απόσυρση παλαιοτέρων και την αξιολόγηση του κόστους και της ωφέλειας, εκδίδει κάθε χρόνο το ΕΠΕ Παιδιών και Εφήβων και το ΕΠΕ Ενηλίκων.

Τι έγινε μέσα στην πανδημία με τους εμβολιασμούς

Η πανδημία από τον ιό SARS-CoV2 ανέδειξε τη σημασία που παίζουν τα εμβόλια στην προστασία ατόμων και κοινότητας, με ιδιαίτερη αξία στα ευάλωτα άτομα. Σε όλο τον κόσμο παιδιά, έφηβοι και ενήλικες εμβολιάστηκαν σε μια μοναδική για τον πλανήτη κινητοποίηση. Ο εμβολιασμός, αναμφισβήτητα, συνέβαλε στην αποτροπή της σοβαρής νόσου και νοσηλείας και στον περιορισμό απωλειών ανθρώπινων ζωών. Μέσα από την πανδημία αναδείχτηκε ο ιδιαίτερα σημαντικός ρόλος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) στην ενημέρωση των πολιτών για την αξία της ανοσοποίησης και τον εμβολιασμό του πληθυσμού στα Εμβολιαστικά Κέντρα που αναπτύχθηκαν σε όλη τη χώρα, αλλά και κατ’ οίκον για τα άτομα με δυσκολίες μετακίνησης.

Συνέπεια της πανδημίας και της περιορισμένης επισκεψιμότητας των υπηρεσιών υγείας σε όλες τις χώρες του κόσμου όπως και στην Ελλάδα, ήταν να μείνουν πίσω οι εμβολιασμοί παιδιών, εφήβων και ενηλίκων σε ότι αφορά τα Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών, κάτι που παρατηρήθηκε επίσης και στις άλλες προληπτικές εξετάσεις. Είναι λοιπόν παραπάνω από σημαντικό αυτό το φθινόπωρο οι πολίτες να επισκεφθούν τις δομές ΠΦΥ και να συζητήσουν με το γιατρό τους τον τρόπο που θα καλύψουν εμβολιασμούς που ενδεχόμενα δεν έγιναν, αλλά και να οργανώσουν από κοινού το πρόγραμμα εμβολιασμού όλων των μελών της οικογένειας, σύμφωνα με το ΕΠΕ της Ελλάδας.

Ο ρόλος του οικογενειακού γιατρού στον τομέα της πρόληψης

Πολλοί μύθοι έχουν ακουστεί κατά καιρούς που ενοχοποιούν τα εμβόλια και η πανδημία αναζωπύρωσε πολλές από αυτές τις συζητήσεις. Παράλληλα δεν είναι λίγοι όσοι αναφέρουν πως κουράστηκαν από τα εμβόλια έναντι του κορωνοϊού. Απέναντι στους μύθους υπάρχουν αδιάσειστα επιστημονικά δεδομένα που αποδεικνύουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων διαθέσιμα σε αξιόπιστες πηγές. Από την άλλη η κόπωση είναι σε ένα βαθμό δικαιολογημένη. Ο καλύτερος σύμμαχος μας αυτή τη στιγμή στον προγραμματισμό των εμβολίων αλλά και των προληπτικών εξετάσεων, ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και την κατάσταση υγείας μας, χωρίς περιττές ενέργειες, είναι ο οικογενειακός γιατρός.

Παράλληλα, βέβαια, χρειάζονται και στοχευμένες δράσεις δημόσιας υγείας στην προσπάθεια καλύτερης ενημέρωσης. Η καμπάνια «Εγώ Εμβολιάστηκα. Εσύ;» αποτέλεσε μια πολύ ενδιαφέρουσα δράση ενημέρωσης από ομάδα φοιτητών της Ιατρικής ΑΠΘ μέσα στην πανδημία. Ανάλογες ενέργειες μπορούν επίσης να συμβάλουν στην επίτευξη του υψηλού ποσοστού εμβολιαστικής κάλυψης με τα εμβόλια του ΕΠΕ στη χώρα μας.

*Ο κ. Εμμανουήλ Σμυρνάκης είναι Γενικός Οικογενειακός Ιατρός, Αναπληρωτής Καθηγητής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας – Ιατρικής Εκπαίδευσης, Εργαστήριο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Γενικής Ιατρικής και Έρευνας Υπηρεσιών Υγείας – Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ

** Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία του εμβολιασμού. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμιά ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.