Ασπαρτάμη: Έλληνες επιστήμονες είχαν εντοπίσει την πιθανότητα να είναι καρκινογενής από το 1998

Η ένταξη -και επισήμως- της γλυκαντικής ουσίας ασπαρτάμης στη λίστα με τα πιθανώς καρκινογόνα τρόφιμα από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ήταν μάλλον το αναμενόμενο επεισόδιο σε ένα σήριαλ που κρατά δεκαετίες. Κυριολεκτικά, καθώς, όπως αποκαλύπτει το protothema.gr, σήμερα, υπάρχουν σχετικά δεδομένα από τη δεκαετία του ‘90, όταν ελληνική επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (Πα.Δ.Α) Γεώργιο- Αλβέρτο Καρίκα, συμπέραινε πως η ασπαρτάμη επιδρά στο DNA, αυξάνοντας τις πιθανότητες καρκινογένεσης. Δυόμισι δεκαετίες μετά, η δικαίωση για τη μελέτη αυτή, έρχεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Όπως είχε προαναγγελθεί, η IARC, επικαλούμενη “περιορισμένα στοιχεία” για καρκινογένεση στον άνθρωπο από τη χρήση ασπαρτάμης, την ενέταξε στην Ομάδα 2Β (πιθανώς καρκινογόνα για τον άνθρωπο), με την Κοινή Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για τα Πρόσθετα Τροφίμων (JECFA) του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) να επιβεβαιώνει την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη των 40 mg/kg σωματικού βάρους.

Όμως το “σήριαλ” για το αν και πόσο καρκινογόνο είναι το γλυκαντικό που χρησιμοποιείται ευρέως σε περισσότερα από 6.000 προϊόντα, μεταξύ των οποίων διάσημα αναψυκτικά, τρόφιμα και ποτά, τσίχλες, παγωτά, γιαούρτια, δημητριακά, οδοντόκρεμες, βιταμίνες, μέχρι και φάρμακα όπως οι σταγόνες για τον βήχα) δεν τελειώνει εδώ. Ούτε βεβαίως και αρχίζει. Τα λόγια του διευθυντή του Τμήματος Διατροφής και Ασφάλειας Τροφίμων του ΠΟΥ, Δρος Φραντσέσκο Μπράνκα, είναι χαρακτηριστικά: “Οι αξιολογήσεις της ασπαρτάμης έχουν δείξει ότι, ενώ η ασφάλεια δεν αποτελεί μείζονα ανησυχία στις δόσεις που χρησιμοποιούνται συνήθως, έχουν περιγραφεί πιθανές επιπτώσεις που πρέπει να διερευνηθούν με περισσότερες και καλύτερες μελέτες”.

Μελέτες όμως… υπάρχουν. Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, η ασπαρτάμη πρωταγωνιστεί στις επιστημονικές μελέτες οι οποίες προσπαθούν να εντοπίσουν και αποκωδικοποιήσουν τις τυχόν επιπτώσεις της στην υγεία. Αρχής γενομένης από το 1977, όταν σε έρευνα της αμερικανικής Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), 98 από τα 196 βρέφη ποντίκια που χρησιμοποιήθηκαν ως πειραματόζωα, πέθαναν.

Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν σε ένα έγγραφο γνωστό ως Bressler Report, αποκάλυψαν αυτά τα ευρήματα του FDA καθώς και πολλά άλλα ανησυχητικά δεδομένα που υποβλήθηκαν στον FDA από τον κύριο παραγωγό ασπαρτάμης, G. D. Searle & Company. Ο οργανισμός πάντως, δεν έκρινε τα στοιχεία αυτά ως ανησυχητικά και, μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα, έκρινε την ασπαρτάμη για ανθρώπινη κατανάλωση σε ξηρά τρόφιμα. Δύο χρόνια μετά ενέκρινε τη χρήση της σε ανθρακούχα ποτά.

Μετά και την έγκρισή της από τον FDA, ακαδημαϊκά περιοδικά ανέλυσαν διεξοδικά το περιεχόμενο και τη χημική σύνθεση της ουσίας και ολοκληρώθηκαν πολυάριθμες μελέτες που καταγράφουν τις επιδράσεις της ασπαρτάμης στα ζώα. Για παράδειγμα, το 1993, ο Δρ Morando Soffritti διεξήγαγε τη μελέτη Ramazzini. Σε αυτή, χρησιμοποιώντας 1.800 αρουραίους σε μια περίοδο 36 μηνών, παρακολούθησε τα τρωκτικά για τρία χρόνια αντί για δύο, με σκοπό να προσομοιώσει καλύτερα την αντίστοιχη ηλικία που αναπτύσσει ο καρκίνος στους περισσότερους ανθρώπους.

Τα ευρήματά του ήταν συγκλονιστικά: περιελάμβαναν πολλές περιπτώσεις λευχαιμίας, λεμφώματος και καρκίνου των νεφρών, υπογραμμίζοντας έτσι περαιτέρω τους πιθανούς κινδύνους της ασπαρτάμης.

Η ελληνική μελέτη

Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αναφορές ότι τα τεχνητά γλυκαντικά (AS) είναι ασφαλή, η σχέση τους με τον καρκίνο συνέχισε να παραμένει αμφιλεγόμενη. Εξ ου και τα τελευταία δεδομένα από τον ΠΟΥ.

Μια από τις μελέτες που συσχέτισε την ασπαρτάμη με την καρκινογένεση, ήταν η εργασία των Ελλήνων επιστημόνων που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό Clinical Biochemistry, (Vol. 31, No. 5, 405–407, 1998). Οι συντάκτες της έκθεσης, Γεώργιος- Αλβέρτος Καρίκας, Κλεοπάτρα Σούλπη, Γεώργιος Ρεκλός και Γεώργιος Κόκοτος, εντόπισαν για πρώτη φορά μοριακή σύνδεση της ασπαρτάμης με το DNA, που θα μπορούσε να εξηγήσει τη πιθανότητα καρκινογενέσεων!

Ο ομότιμος σήμερα καθηγητής του τμήματος Βιοιατρικών Επιστημών του Πα.Δ.Α Γεώργιος – Αλβέρτος Καρίκας, έχει ένα μάλλον εντυπωσιακό και σίγουρα πολύ “βαρύ” βιογραφικό. Μέλος πολλών συντακτικών επιτροπών, Μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Νέας Υόρκης από το 1997, με παρουσία στα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, με μνεία στους leading scientists του πλανήτη το 2006, έχει συντάξει μια σειρά βιοχημικών και φαρμακολογικών ερευνών, με κάποιες από αυτές να έχουν βραβευθεί, το 1996, το 2004, το 2010, το 2011 και το 2012.

Ο κ. Καρίκας, αισθάνεται, με την τελευταία ανακοίνωση του ΠΟΥ, δικαιωμένος σε έναν βαθμό. Εξηγεί στο protothema.gr ότι με βάση τις ενδείξεις για σύνδεση της ασπαρτάμης με επιπλοκές στην υγεία, “προσπαθήσαμε πριν 25 χρόνια να αξιοποιήσουμε, μια μέθοδο υγρής χρωματογραφίας υψηλής πίεσης, που αναπτύξαμε και που θα μπορούσε να μετρήσει στοιχειομετρικά την πιθανή χημική σύνδεση του μορίου της ασπαρτάμης με το DNA, ως μια πρώτη απόπειρα εξήγησης του μηχανισμού καρκινογένεσης, από την ασπαρτάμη. Το τελευταίο όπως είναι γνωστό συνδέεται καθοριστικά τόσο με την καρκινογένεση, όσο και με τη δράση των κυτταροστατικών φαρμάκων.

Όπως είναι γνωστό -πια- η ασπαρτάμη (ASP) μεταβολίζεται σε ασπαρτικό οξύ (Asp), μεθανόλη και φαινυλαλανίνη (Phe). Το τελευταίο αμινοξύ, έχει σημαντικό κλινικό ενδιαφέρον: “Αύξηση των επίπεδων φαυνυλαλανίνης στον ορό είναι το διαγνωστικό εργαλείο για τη φαινυλκετονουρία ένα σπάνιο μεταβολικό νόσημα, που πρέπει άμεσα (με τη γέννηση) να αντιμετωπιστεί με άμεση διακοπή λήψης φαινυλαλανίνης από τη τροφή, διαφορετικά θα οδηγήσει πέραν των άλλων σε βαριά πνευματική καθυστέρηση.”, λέει ο κ. Καρίκας και συνεχίζει:

“Ετσι η ασπαρτάμη θεωρήθηκε ένας πολλά υποσχόμενος περιβαλλοντικός παράγοντας για να εξηγήσει πιθανόν και την αύξηση των περιστατικών και το βαθμό κακοήθειας των όγκων του εγκεφάλου.

Με αυτά τα δεδομένα έγινε προσπάθεια επανεκτίμησης/επιβεβαίωσης με πειράματα in vitro της πιθανής καρκινογένεσης της ασπαρτάμης μετρώντας στο εργαστήριο την άμεση μοριακή του αλληλεπίδραση της με το DNA χρησιμοποιώντας τη μέθοδο υγρής χρωματογραφίας η οποία είχε δείξει από προηγούμενες μελέτες μας καλή συσχέτιση με τις δοκιμασίες brine shrimp toxicity, και αναστολής όγκων. Με τον ίδιο τρόπο ελέγχθηκαν και οι μεταβολίτες της ασπαρτάμης με μάρτυρα σύνδεσης DNA με το γνωστό κυτταροστατικό φάρμακο δοξορουμπικίνη (Doxo)).

Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, αφού βρέθηκε μια μετρήσιμη μοριακή αλληλεπίδραση DNA-ασπαρτάμης, με αποκλεισμό της κορυφής του DNA κατά 40% . Ελαφρώς μικρότερη, έδωσαν και οι μεταβολίτες της ασπαρτάμης, ενώ το φάρμακο Doxo έδωσε πλήρη μοριακό αποκλεισμό του DNA (100%) στην ίδια συγκέντρωση.

Ισως φαίνονται λίγο περίπλοκα όλα αυτά, όμως, τα παραπάνω εργαστηριακά ευρήματα αποτελούν τις πρώτες εν Ελλάδι μετρήσεις της αλληλεπίδρασης του γλυκαντικού με το τόσο σημαντικό μόριο για τη ζωή μας, που ενίσχυσαν τη πιθανότητα καρκινογένεσης από την ασπαρτάμη και τους μεταβολίτες της. Ο κ. Καρίκας λέει ότι “σήμερα, η απόφαση του ΠΟΥ να χαρακτηρίσει την ασπαρτάμη ως πιθανή καρκινογόνο ουσία, έρχεται να δικαιώσει σ ένα βαθμό τα ευρήματα και της ομάδας μας”…