Την ανατροπή στο ιατρικό ιστορικό της πιο διάσημης γυναίκας στην ιστορία της Ζωγραφικής κάνει ένας παιδο-ενδοκρινολόγος από το Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Χιούστον (UTHealth).
Το φημισμένο πορτρέτο της Μόνα Λίζα (γνωστή και ως Τζιοκόντα, ή Πορτραίτο της Λίζα Γκεραρντίνι) σχεδιασμένο από τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι την περίοδο 1503-1519, έχει βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όχι μόνο των φιλότεχνων αλλά και της παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας. Εδώ και χρόνια, ερευνητές και κλινικοί γιατροί μελετούν τη δισχρωμία στο δέρμα της Λίζα Γκεραρντίνι, το πάχος στον λαιμό της και το αινιγματικό της χαμόγελο κάνοντας υποθέσεις για την κατάσταση της υγείας της κατά την διάρκεια της Αναγέννησης, που έζησε.
Η πιο πρόσφατη ιατρική θεωρία την θέλει να πάσχει από σοβαρής μορφής υποθυρεοειδισμό με τους καρδιολόγους να τεκμηριώνουν τη διάγνωση αυτή στην κίτρινη απόχρωση του δέρματός της, την διογκωμένη εμφάνιση του θυρεοειδούς αδένα της και την έλλειψη φρυδιών. Επίσης λένε ότι το μυστηριώδες χαμόγελό της είναι ένδειξη ψυχοκινητικής υστέρησης και μυϊκής αδυναμίας.
Αλλά ο Michael Yafi, Παιδοενδοκρινολόγος στο UTHealth και διευθυντής του Τμήματος Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας στην Ιατρική Σχολή McGovern έρχεται να αντικρούσει αυτή τη θεωρία λέγοντας ότι «το θεωρώ προσωπική μου ευθύνη να υπερασπιστώ τη Μόνα Λίζα και το φημισμένο πορτρέτο της. Έχει εμπνεύσει εκατομμύρια ανθρώπους ανά τους αιώνες και δεν θέλω να την σκεφτόμαστε ως κάποια που έπασχε από υποθυρεοειδισμό όταν μου φαίνεται ότι ήταν ευθυρεοειδής, δηλαδή ο θυρεοειδής της ήταν φυσιολογικός. Έτσι, αποφάσισα να της δώσω μια σύγχρονη ιατρική γνωμάτευση του 21ου αιώνα».
Σύμφωνα λοιπόν με την ιατρική γνωμάτευση του Δρ. Yafi που δημοσιεύεται στο Hormones-International Journal of Endocrinology and Metabolism, η τεκμηρίωση της θυρεοειδικής νόσου είναι πολύ γνωστή στην ιστορία της τέχνης και αυτός ο πίνακας δεν ταιριάζει με τις αμέτρητες άλλες απεικονίσεις διογκωμένων θυρεοειδών αδένων.
«Οι καλλιτέχνες συχνά αναπαριστούν αυτό που βλέπουν στο κοινωνικό περιβάλλον. Γλυπτά από τους αρχαίους πολιτισμούς των Άνδεων και της Αιγύπτου αποτυπώνουν ενδημικά οιδήματα στην περιοχή του λαιμού σε περιοχές με έλλειψη ιωδίου, όπως στην περιοχή της Τοσκάνης όπου ζούσε η Λίζα Γκεραρντίνι. Στην αρχαία ελληνική τέχνη επίσης αποτυπώνεται αυτό το σύμπτωμα, όπως και σε πολλά ποιητικά έργα, ακόμη και στη λογοτεχνία του Σαίξπηρ. Εάν η Λίζα Γκεραρντίνι είχε βρογχοκήλη από ανεπάρκεια ιωδίου, θα ήταν σοβαρή και πιο ξεκάθαρα οριοθετημένη στη ζωγραφική, όπως και άλλες τέτοιες ιστορικές αναπαραστάσεις. Ένας ταλαντούχος ζωγράφος όπως ο Ντα Βίντσι δεν θα είχε κανένα πρόβλημα να το εκφράσει», υποστηρίζει ο Δρ. Michael Yafi.
Και προσθέτει ότι και σε άλλα πορτρέτα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι οι γυναίκες δεν έχουν φρύδια, άρα δεν μπορεί κανείς να αποδώσει αυτό το χαρακτηριστικό στην υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.
Λέει ακόμα ότι το κίτρινο χρώμα στο δέρμα μπορεί να προκύψει μόνο μετά από παρατεταμένη νόσηση. Και ένας μακροχρόνιος υποθυρεοειδισμός θα είχε επηρεάσει σοβαρά την γονιμότητα της Μόνα Λίζα, αλλά είναι ήδη γνωστό ότι ήταν μητέρα πέντε παιδιών, με το ένα εξ αυτών να έχει γεννηθεί μόλις λίγους μήνες πριν ο Ντα Βίντσι ξεκινήσει να ζωγραφίζει το πορτρέτο της.
«Ο αποχρωματισμός στο δέρμα θα μπορούσε απλά να αποδοθεί στην ηλικία του έργου τέχνης, καθώς και στο βερνίκι που χρησιμοποίησε ο καλλιτέχνης. Επιπλέον, ο πίνακας είχε κλαπεί και είχε κρυφτεί κάπου για περισσότερα από τρία χρόνια, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε και την απόπειρα βανδαλισμού του με οξύ, σε μια προσπάθεια να καταστραφεί», λέει ο παιδοενδοκρινολόγος.
Σε ότι αφορά δε το μυστηριώδες πολυσυζητημένο χαμόγελό της και τη θεωρία που το θέλει να είναι απόρροια μυικής ατονίας λέει ότι «η διάγνωση του υποθυρεοειδισμού με βάση αδρά και αόριστα χαρακτηριστικά σε ένα παλιό πίνακα είναι επικίνδυνη. Η μυοπάθεια λόγω υποθυρεοειδισμού ή η μυασθένεια εκδηλώνεται στους μυς που είναι πιο κοντά στην κεντρική γραμμή του σώματος, είναι συνήθως σοβαρή, πράγμα που σημαίνει ότι θα εμπόδιζε τη Μόνα Λίζα να κάθεται με ευθεία πλάτη και επιπλέον υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν ασύμμετρο χαμόγελο, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχουν υποθυρεοειδισμό».
