Αιφνίδια εμφάνιση διαβήτη μετά τα 50: Ποια σοβαρή νόσο μπορεί να υποκρύπτει

*Γράφουν οι Δρ. Αλέξανδρος Γιακουστίδης MD PhD FRCS,  Γενικός Χειρουργός με εξειδίκευση στη χειρουργική ογκολογία ήπατος, παγκρέατος, γαστρεντερικού και στη λαπαροσκοπική/ρομποτική χειρουργική και ο Άγγελος Κλείτσας, ειδικός παθολόγος-διαβητολόγος

Ο καρκίνος παγκρέατος αποτελεί μία ιδιαίτερα επιθετική μορφή καρκίνου με ιστορικό χαμηλών ποσοστών επιβίωσης. Ερευνητικές ομάδες από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία και ιδρύματα παγκοσμίως, μέσω των ερευνητικών τους πρωτοκόλλων, συνεισφέρουν θετικά νέα όσον αφορά τις θεραπευτικές εξελίξεις και του ουσιαστικού στόχου εν τέλει: της αύξησης της επιβίωσης των ασθενών με διάγνωση παγκρεατικού καρκίνου και βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Η χειρουργική αντιμετώπιση και εξαίρεση του τμήματος του παγκρέατος όπου εντοπίζεται ο όγκος είναι η ιδανική θεραπεία εφόσον υπάρχουν κριτήρια εξαιρεσιμότητας και επίσης χημειοθεραπευτικά σχήματα έχουν οδηγήσει σε αύξηση της επιβίωσης των ασθενών τα τελευταία χρόνια.

Δυστυχώς η διάγνωση σε ασθενείς με παγκρεατικό καρκίνο γίνεται συχνά σε προχωρημένο στάδιο με αποτέλεσμα να περιορίζεται το εύρος της θεραπευτικής αντιμετώπισης της νόσου. Για αυτό το λόγο έχει δοθεί έμφαση ερευνητικά παγκοσμίως σε τρόπους διαγνωστικής πρόληψης του παγκρεατικού καρκίνου, όπως π.χ. συμβαίνει με τον καρκίνο μαστού ή τον καρκίνο παχέος εντέρου. Συγκεκριμένα διερευνάται η πιθανή σύνδεση του παγκρεατικού καρκίνου και του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Στον σακχαρώδη διαβήτη, η ινσουλίνη που είναι παγκρεατική ορμόνη, δεν παράγεται σε αρκετή ποσότητα ή δεν χρησιμοποιείται όπως πρέπει από τον οργανισμό με αποτέλεσμα να υπάρχει διαταραχή στα επίπεδα γλυκόζης. Η παρουσία διαβήτη μπορεί να αποτελέσει πιθανό προδιαθετικό παράγοντα εμφάνισης καρκίνου παγκρέατος αλλά και η γένεση κάποιου όγκου στο πάγκρεας μπορεί να οδηγήσει σε απορρύθμιση των επιπέδων της γλυκόζης και εμφάνιση διαβήτη. Επίσης η χειρουργική εξαίρεση του τμήματος παγκρέατος που πάσχει μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινή η πιο μόνιμη εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη.

Ο Dr Αλέξανδρος Γιακουστίδης MD PhD FRCS, είναι Γενικός Χειρουργός με εξειδίκευση στη χειρουργική ογκολογία ήπατος, παγκρέατος, γαστρεντερικού και στη λαπαροσκοπική/ρομποτική χειρουργική. Εχει μετεκπαιδευτεί και εργαστεί στο Λονδίνο καθώς και σε ΗΠΑ και Γαλλία. Πλέον εργάζεται στην Ελλάδα και έχει δημιουργήσει το Thessaloniki Surgical Oncology Clinic και το Thessaloniki Gallbladder Clinic στα πρότυπα αντίστοιχων κέντρων του εξωτερικού ενώ συνεχίζει να διατηρεί τη θέση Consultant (Χειρουργού Διευθυντή NHS) στην Αγγλία. Έχει βραβευθεί από πολλούς διεθνείς οργανισμούς όπως η Ευρωπαϊκή Εταιρία Χειρουργικής Ογκολογίας, η Ιαπωνική Εταιρία Χειρουργικής Ήπατος-Παγκρέατος-Χοληφόρων και η LAPResearchUK

Προληπτικός έλεγχος ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη

Αυτό σημαίνει ότι κάθε ασθενής με σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να ελέγχεται συχνά προληπτικά για εμφάνιση παγκρεατικού όγκου;

Όχι, διότι μόνο ένα μικρό ποσοστό ασθενών με διαβήτη έχουν αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης παγκρεατικού καρκίνου αλλά θα ήταν πολύ σημαντικό με έναν αλγόριθμο να εντοπίζονταν οι ασθενείς που θα κρίνονταν σκόπιμο να εντάσσονται σε πρόγραμμα προληπτικής παρακολούθησης. Ερευνητική ομάδα από το MD Anderson της Αμερικής με υπεύθυνο τον καθηγητή Dr Suresh Chari, δημοσίευσε ότι σακχαρώδης διαβήτης που εμφανίζεται ξαφνικά σε ασθενή ιδιαίτερα άνω των 50 ετών, θα μπορούσε να είναι προειδοποιητικό σύμπτωμα εμφάνισης παγκρεατικού καρκίνου σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών- συγκεκριμένα η πιθανότητα είναι 1% που φαίνεται ως πολύ μικρό ποσοστό αλλά είναι 8 φορές μεγαλύτερο από αυτό του γενικού πληθυσμού. Το National Cancer Institute στην Αμερική διενεργεί έρευνα με συμμετοχή 10.000 ατόμων με πρόσφατα διεγνωσμένο ξαφνικά σακχαρώδη διαβήτη σε μια προσπάθεια εύρεσης πιθανών δεικτών που θα χρησίμευαν ως διαγνωστικά τεστ πρόληψης.

Κρίναμε σκόπιμο να φιλοξενήσουμε στο άρθρο τον ειδικό παθολόγο-διαβητολόγο Άγγελο Κλείτσα από το YourDoc για διευκρινιστικές ερωτήσεις-απαντήσεις. Ο Άγγελος Κλείτσας, με εξειδίκευση στο σακχαρώδη διαβήτη, διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης.

Άγγελος Κλείτσας, ειδικός παθολόγος-διαβητολόγος

Α.Γ: Ποια η γνώμη σας για την πιθανή σύνδεση -σε πολύ μικρό ποσοστό- νέας εμφάνισης ξαφνικά σακχαρώδους διαβήτη και παγκρεατικού καρκίνου και πώς θα μπορούσε να διενεργείται πρόληψη χωρίς πανικό και διαγνωστικές υπερβολές;

Α.Κ.: Με δεδομένο ότι τα νησίδια του παγκρέατος ασθενών με παγκρεατικό καρκίνο είναι μειωμένα σε αριθμό, γνωρίζουμε ότι η παραγωγή ινσουλίνης στους ασθενείς αυτούς υπολείπεται. Περίπου 45 – 65 % των ασθενών με παγκρεατικό καρκίνο πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ). Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι το ποσοστό των ασθενών που έρχονται στο γιατρό με νεοδιαγνωσθείσα υπεργλυκαιμία τη στιγμή της διάγνωσης του παγκρεατικού καρκίνου αγγίζει το 80%. Θα έλεγε λοιπόν κανείς ότι η σύνδεση αιφνίδιας εμφάνισης ΣΔ και παγκρεατικού καρκίνου είναι πολύ μεγάλο θέμα συζήτησης ανάμεσα στο γιατρό και τον ασθενή. Αν μπορούσαμε να μιλήσουμε για πρόληψη, ένα τακτικό screening με τις απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις θεωρείται επιβεβλημένο. Ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό νεοπλασιών του πεπτικού αλλά και σακχαρώδη διαβήτη, πρέπει να ελέγχονται για την ύπαρξη ενδεχόμενης υπεργλυκαιμίας νηστείας. Αυτή με τη σειρά της θα οδηγήσει το γιατρό σε διερεύνηση του αιτίου της υπεργλυκαιμίας και θα θέσει σε σωστές βάσεις την αντιμετώπιση της κατάστασης με βάση τα συνολικά ευρήματα. Κρίνεται δε απαραίτητη η συνεργασία του διαβητολόγου με τον χειρουργό για τον καλύτερο σχεδιασμό της θεραπευτικής προσέγγισης.

Α.Γ.: Πόσο συχνά εμφανίζεται απορρύθμισης του σακχάρου στον οργανισμό μετά από χειρουργική εξαίρεση τμήματος του παγκρέατος. Είναι συνήθως παροδική κατάσταση ή μπορεί να εξελιχθεί σε μόνιμη νόσο σακχαρώδους διαβήτη;

Α.Κ.: Είναι ιδιαίτερα συχνή η απορρύθμιση του διαβήτη σε ασθενείς, που υποβάλλονται σε χειρουργική εξαίρεση τμήματος του παγκρέατος για τους λόγους τους εξήγησα παραπάνω. Όλοι ή σχεδόν όλοι οι ασθενείς, που κάνουν ένα τέτοιο χειρουργείο, παρουσιάζουν αυξημένες τιμές τόσο στη γλυκόζη νηστείας όσο και στη μεταγευματική. Καλείται επομένως ο θεράπων διαβητολόγος να τροποποιήσει το θεραπευτικό σχήμα ή ακόμη και να προβεί στην έναρξη νέας θεραπείας εάν ο διαβήτης είναι πρωτοεμφανιζόμενος. Η εμπειρία μας λέει ότι η κατάσταση αυτή είναι σχεδόν πάντα μόνιμη και δεν υποστρέφεται, δεδομένου ότι μέρος του παγκρέατος έχει αφαιρεθεί και έτσι η ινσουλίνη δεν παράγεται επαρκώς.