*Γράφει η Ελευθερία Βασιλειάδη
Χωρίς να αποτελούν πανάκεια, διαθέτουν καινούριες μελέτες που τεκμηριώνουν τα οφέλη τους, εμφανίζουν βάσιμες ενδείξεις θετικής δράσης και ίσως να αξίζουν την προσοχή μας.
Ορισμένα συμπληρώματα διατροφής (κατηγορία στην οποία τυπικά ανήκουν) κυκλοφορούν αρκετά χρόνια στην αγορά χωρίς ωστόσο να έχουν γίνει γνωστά στο ευρύ κοινό. Κάποια άλλα τώρα μελετώνται επισταμένα, ενώ η βιομηχανία του είδους είναι από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες και συνεχώς αναζητεί το επόμενο big thing. Όπως έχει άλλωστε δείξει η εμπειρία του παρελθόντος, η «έκρηξη» ουσιών στην αγορά είναι απλώς ζήτημα χρόνου και καλού μάρκετινγκ και παραδείγματα όπως της εχινάκειας, του panax ginseng ή της σπιρουλίνας είναι τρανές αποδείξεις.
Η κερσετίνη (quercetin) είναι ουσία που υπάγεται στα φλαβονοειδή και τη βρίσκουμε σε φρούτα και λαχανικά αλλά σε μεγαλύτερο ποσοστό στο κρεμμύδι, στο πράσινο μήλο ή σε φρούτα με έντονο κόκκινο ή πράσινο χρώμα. Οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί αφορούν τον ρόλο της για τον έλεγχο των φλεγμονών και ειδικότερα εκείνων που εμπλέκονται στις αλλεργικές αντιδράσεις. Όπως όλα τα βιοφλαβονοειδή, έχει αντιοξειδωτικές, αντιαθηρογόνες και αντικαρκινικές ιδιότητες σύμφωνα με αποτελέσματα in vitro (σε δοκιμαστικό σωλήνα) ερευνών, τα οποία ωστόσο χρήζουν πολλών περαιτέρω in vivo (σε ζωντανούς οργανισμούς) ερευνών για να επιβεβαιωθούν αφού στον άνθρωπο ή στα ζώα τα ευρήματα δεν είναι τόσο εντυπωσιακά. Αυτό μπορεί να οφείλεται στη χαμηλή βιοδιαθεσιμότητά της ή στον τύπο της κερσετίνης (quercetin aglycone) που χρησιμοποιήθηκε στις in vitro μελέτες, ο οποίος δεν έχει βρεθεί στο αίμα ποτέ γιατί αλλάζει μορφή στο συκώτι. Αρκετές μελέτες επισημαίνουν σημαντικές διαφορές των αποτελεσμάτων που παρατηρούνται σε άτομα που έχουν λάβει την ίδια ποσότητα κερσετίνης, κάτι που είναι ενδεικτικό των πολυάριθμων παραγόντων που καθορίζουν την ξεχωριστή αντίδραση κάθε οργανισμού. Δεν έχουν επισημανθεί, ωστόσο, παρενέργειες σε δόσεις 1,2-2,2 γραμμαρίων ημερησίως.
Στην κατηγορία των βιοφλαβονοειδών υπάγεται και η μυρικετίνη (myricetin) στην οποία έχουν εστιάσει έρευνες για την υγεία των οστών και τα αποτελέσματα τη συγκαταλέγουν στις ουσίες που δρουν κατασταλτικά στην εμφάνιση της οστεοπόρωσης ή περιορίζουν την επιδείνωσή της. Την εντοπίζουμε σε υψηλή συγκέντρωση σε τροφές όπως σπόρους τσία, εκχύλισμα σπόρων σταφυλιού, πορτοκάλια, σταυρανθή λαχανικά, όπως το μπρόκολο και το λάχανο, πιπεριές τσίλι, σκόρδο κ.ά. In vitro έρευνες επίσης εξέτασαν με θετικά αποτελέσματα την προληπτική δράση της στην εμφάνιση διαβήτη. Σημειώνεται ότι παρόλο που τα φλαβονοειδή είναι μια κατηγορία ουσιών που έχουν πληθώρα ευεργετικών ιδιοτήτων, δεν έχει διευκρινιστεί αν οι ιδιότητες αυτές είναι αποτέλεσμα συνεργικής ή αυτόνομης δράσης.
Μία ακόμα ουσία που αξίζει την προσοχή μας είναι η απιγενίνη (apigenin), φλαβονοειδές με αγχολυτική δράση όταν καταναλωθεί σε υψηλές ποσότητες, που βρίσκουμε σε πολλά βότανα και μυρωδικά όπως χαμομήλι, σέλινο, κόλιανδρο, γλυκόριζα, ρίγανη, μαϊντανό, αλλά και κόκκινο κρασί και σάλτσα ντομάτας. Η συγκεκριμένη ουσία θεωρείται επίσης ότι ίσως βοηθά στην πρόληψη διάφορων μορφών καρκίνου όπως η λευχαιμία, ωστόσο παλαιότερες έρευνες έδειξαν ότι δημιουργεί αντίσταση στη χημειοθεραπεία και δεν πρέπει να καταναλώνεται από ασθενείς που υποβάλλονται ήδη σε θεραπεία. Οπότε προσοχή! Εκτός από τη μείωση του οξειδωτικού στρες, μπορεί να ενισχύσει την ηπατική αποτοξίνωση ενώ λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό και ως αντιφλεγμονώδες.
Για την προσαρμογόνο δράση της φημίζεται και η ροδιόλα (rhodiola rosea), βότανο που ενίοτε αποκαλούν και «χρυσή ρίζα» εξαίροντας με αυτό τον τρόπο την ιδιότητα να βοηθά το σώμα να ανταποκρίνεται στο στρες και τα επακόλουθά του. Θεωρείται από τα πιο αξιόπιστα μέσα για τη μείωση συμπτωμάτων όπως η αϋπνία, η ευερεθιστότητα, η χρόνια κόπωση και η εξάντληση, που προκαλούνται από στρεσογόνες καταστάσεις, και το λεγόμενο «σύνδρομο burnout», ενώ σε πρώιμο στάδιο βρίσκονται έρευνες που εστιάζουν στο αν δρα και ως νευροπροστατευτικός παράγοντας. Αποδείξεις που επιβεβαιώνουν ότι βελτιώνει την απόδοση στη φυσική δραστηριότητα υπάρχουν, αλλά είναι περιορισμένες. Επίσης, η ροδιόλα μπορεί να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία σε άτομα που νιώθουν κόπωση, χωρίς να έχουν πραγματοποιηθεί επαρκείς μελέτες σε περιπτώσεις ατόμων που αντιμετωπίζουν σοβαρή επιδείνωση της γνωστικής λειτουργίας. Ακόμη, αυξάνει τη σεροτονίνη και μειώνει τα κορτικοστεροειδή, ενώ θεωρείται ήπιο διεγερτικό χωρίς ωστόσο το αποτέλεσμα να είναι συγκρίσιμο με εκείνο της καφεΐνης.
Η L-σιτρουλίνη (L-Citrulline), ένα αμινοξύ που μετατρέπεται σε L-αργινίνη (L-arginine) στα νεφρά όταν χορηγηθεί ως συμπλήρωμα, είναι ουσία που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Ωστόσο, αυτή η ιδιότητά της πιθανόν να τη φέρει προσεχώς στο προσκήνιο, ειδικά στον χώρο του αθλητισμού. Σημειώνεται ότι η L-αργινίνη συμβάλλει στην παραγωγή ενέργειας στους μυς, όπως επίσης στην ανάπτυξη και επιδιόρθωσή τους, κάτι που σημαίνει ότι η χορήγηση L-σιτρουλίνης ως συμπληρώματος για όσους έχουν έντονη φυσική δραστηριότητα λειτουργεί πιο αποτελεσματικά από την L-αργινίνη. Αποτελέσματα περιορισμένου αριθμού ερευνών έδειξαν ότι η χορήγηση L-σιτρουλίνης μειώνει το αίσθημα της κόπωσης και βελτιώνει την απόδοση όσων αθλούνται. Δεν υπάρχουν ωστόσο αρκετές αποδείξεις ότι τα συμπληρώματα L-σιτρουλίνης ενισχύουν την παραγωγή ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης. Καλύτερη πηγή L-σιτρουλίνης θεωρείται το καρπούζι, αλλά επειδή τα τρόφιμα που περιέχουν υψηλά ποσοστά είναι ελάχιστα, είναι προτιμότερη η λήψη της ως συμπλήρωμα.
Στα νοοτροπικά συμπληρώματα, η Centrophenoxine, με δράση στο χολινεργικό σύστημα, είναι από τις ουσίες-διαβιβαστές DMAE στον εγκέφαλο που απορροφούνται πιο εύκολα από τον οργανισμό. Θεωρείται αποτελεσματική στην αναστροφή ορισμένων ενδείξεων γήρανσης του εγκεφάλου όταν λαμβάνεται για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (υψηλές δόσεις για ένα μήνα), ενώ η συστηματική λήψη σε μικρότερες δόσεις προστατεύει και ενισχύει το νευρικό σύστημα.
Ενέσιμα «κοκτέιλ» βιταμινών
Μία από τις πιο πρόσφατες τάσεις στον χώρο των συμπληρωμάτων διατροφής είναι τα ενέσιμα μείγματα βιταμινών. Για τη δημιουργία τους προστίθενται βιταμίνες σε διάλυμα με την ίδια συγκέντρωση αλατιού του αίματος για να ενισχυθεί η ενδοφλέβια απορρόφησή τους, η οποία διαρκεί 20-30 λεπτά. Η διαδικασία, όπως περιγράφεται από όσους την έχουν δοκιμάσει, είναι ανώδυνη και το «μενού» των επιλογών περιλαμβάνει σειρά διαφορετικών συνδυασμών ουσιών ανάλογα με τον λόγο λήψης τους: ενίσχυση του ανοσοποιητικού, ανάρρωση από το hangover, βελτίωση σεξουαλικής απόδοσης, καύση λίπους, ελάττωση του άγχους, κατευνασμό των συμπτωμάτων του τζετ λαγκ κ.ά. Η εν λόγω μέθοδος βέβαια δεν θεωρείται οικονομική, οπότε ποια είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που μπορούν να την καταστήσουν μελλοντική κλασική επιλογή αναπλήρωσης πιθανών ελλείψεων διατροφικών στοιχείων; Η απάντηση προς το παρόν δεν είναι σαφής αφού δεν υπάρχουν αρκετές εμπεριστατωμένες επιστημονικές αναφορές για το όφελος, την ασφάλεια και την ταχύτητα απόδοσης του ενέσιμου μείγματος. Οι ειδικοί εστιάζουν στο ότι τα ενέσιμα σκευάσματα απορροφούνται ταχύτερα επειδή «προσπερνούν» το γαστρεντερικό σύστημα και αντίστοιχες ποσότητες, χορηγούμενες διά στόματος, πιθανόν να προκαλούσαν γαστρεντερικά προβλήματα. Αυτή η παράκαμψη ωστόσο ενδεχομένως να θέσει τον οργανισμό σε κίνδυνο. Καθώς όταν οι ουσίες που λαμβάνει ο οργανισμός είναι σε ενέσιμη μορφή δεν υφίσταται η άμυνα που προσφέρει η γαστρεντερική περιοχή, στην οποία φιλτράρονται επιβλαβή μόρια που πιθανόν να προκαλέσουν λ.χ. αλλεργικές αντιδράσεις. Ακόμα είναι επίφοβο η διαδικασία να γίνεται κατ’ οίκον λόγω κινδύνου μόλυνσης, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ανάλογος ιατρικός εξοπλισμός και εξειδικευμένα άτομα ώστε να διατηρηθούν οι απαραίτητες συνθήκες υγιεινής.
Προσοχή
Οι καταναλωτές πρέπει να γνωρίζουν ότι κάποιες από τις μελέτες που επικαλείται το φυλλάδιο ενός συμπληρώματος έχουν διεξαχθεί in vitro και όχι in vivo, όπως και το ότι η ευεργετική δράση κάθε ουσίας εξαρτάται από ένα σύνολο μεταβλητών παραγόντων. Αυτό δημιουργεί αρκετά ζητήματα για το πώς τελικά πρέπει να αντιλαμβανόμαστε τη δράση οποιασδήποτε συμπληρωματικής ουσίας στον οργανισμό μας. Η συμβουλή και η συνταγογράφηση από ειδικό πρέπει να θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση λήψης.
