Καθώς ο κόσμος επικεντρώνεται στις αναδυόμενες ασθένειες και τους κινδύνους που εγκυμονούν, μια σιωπηλή απειλή μπορεί να… «σιγοβράζει» στην κουζίνα μας. Πολλοί γνωρίζουν τους κινδύνους που συνδέονται με τα υπερ-βακτήρια, ωστόσο αυτό που έχει ενδεχομένως λάβει λιγότερη προσοχή είναι το γεγονός ότι μια σημαντική πηγή μικροβιακής αντοχής είναι τα ζωικά προϊόντα που καταναλώνουμε. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, προειδοποιώντας ότι οι τρέχουσες πρακτικές στην παραγωγή αυτών των προϊόντων μπορεί να θέτουν τις βάσεις για μια παγκόσμια υγειονομική καταστροφή.
Μια ολοκληρωμένη ανασκόπηση, που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Food Science & Technology, αποκαλύπτει ότι τα ζωικά τρόφιμα που καταναλώνουμε θα μπορούσαν να αποτελέσουν την πύλη για μια καταστροφική πανδημία, που θα καθοδηγείται από την αντιμικροβιακή αντοχή (AMR). Αυτή η σιωπηλή απειλή, που αναπτύσσεται κυρίως σε φάρμες της νοτιοανατολικής Ασίας, έχει τη δυνατότητα να καταστήσει τα πιο ισχυρά αντιβιοτικά μας άχρηστα, εξαπολύοντας ένα κύμα μη θεραπεύσιμων λοιμώξεων.
«Υπάρχει μια μεγάλη πανδημία που περιμένει να συμβεί, με τη μορφή της μικροβιακής αντοχής», προειδοποιεί ο καθηγητής Rajaraman Eri, κτηνίατρος και αναπληρωτής πρύτανης Βιοεπιστημών και Τεχνολογίας Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο RMIT. «Θα αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση όπου θα ξεμείνουμε από αντιβιοτικά. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα είμαστε σε θέση να θεραπεύσουμε τις λοιμώξεις».
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπογραμμίζει αυτή τη ζοφερή προοπτική, εκτιμώντας ότι οι ανθεκτικές στα φάρμακα ασθένειες θα μπορούσαν να προκαλέσουν έως και 10 εκατ. θανάτους ετησίως έως το 2050. Αυτή η διαφαινόμενη κρίση δεν περιορίζεται στη νοτιοανατολική Ασία – πρόκειται για μια παγκόσμια απειλή, με εκτεταμένες επιπτώσεις.
Το επίκεντρο της μικροβιακής αντοχής
Η ανασκόπηση του δρος. Eri και της μικροβιολόγου Charmaine Lloyd από το Πανεπιστήμιο RMIT, σε συνεργασία με τον εμπειρογνώμονα δημόσιας πολιτικής, δρα. Pushpanathan Sundram από την Ταϊλάνδη, ρίχνει φως σε δύο αλληλένδετα ζητήματα, που μαστίζουν τη βιομηχανία ζωικών τροφίμων στη νοτιοανατολική Ασία: Τη μικροβιακή αντοχή και τα υπολείμματα φαρμάκων. Η νοτιοανατολική Ασία έχει γίνει «επίκεντρο» της μικροβιακής αντοχής των ζώων. Ο κτηνοτροφικός τομέας της περιοχής, στον οποίο κυριαρχούν οι μικροκαλλιεργητές, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της επισιτιστικής ασφάλειας και της οικονομικής ευημερίας. Αποτελεί, όμως, επίσης ένα δυνητικό έδαφος αναπαραγωγής υπερβακτηρίων.
«Στη φάρμα, η παρουσία αντιβιοτικών στα τρόφιμα, το έδαφος, το νερό και τα ζωικά απόβλητα μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη αυτής της αντοχής», εξηγεί η δρ. Lloyd. Η κατάχρηση των αντιμικροβιακών φαρμάκων έχει επιταχύνει την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας.
Αλλά η αντοχή είναι μόνο ένα μέρος του προβλήματος. Η ανασκόπηση υπογραμμίζει επίσης το ζήτημα των υπολειμμάτων φαρμάκων και χημικών ουσιών που παραμένουν στα ζωικά προϊόντα. Αυτά τα κατάλοιπα συμβάλλουν στο δυνητικό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία. «Τα κατάλοιπα κτηνιατρικών φαρμάκων προκύπτουν συνήθως από την υπερβολική και ακατάλληλη χρήση αντιμικροβιακών και αυξητικών παραγόντων και άλλων κτηνιατρικών φαρμάκων στις πρακτικές εκτροφής ζώων», σημειώνει ο δρ. Eri.
Οι ερευνητές τονίζουν τη σημασία της διάκρισης μεταξύ υπολειμμάτων και ανθεκτικότητας, καθώς το καθένα απαιτεί διαφορετικές στρατηγικές για την αντιμετώπισή του. Υπογραμμίζουν την ανάγκη μιας πολύπλευρης προσέγγισης, που απαιτεί βελτιωμένη επιτήρηση, υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών, καλύτερες γεωργικές πρακτικές, αυστηρότερους κανονισμούς και περιφερειακή συνεργασία. Κυρίαρχο στοιχείο των συστάσεών τους είναι η υιοθέτηση μιας προσέγγισης, η οποία αναγνωρίζει τη διασύνδεση της υγείας του ανθρώπου, των ζώων και του περιβάλλοντος. Αυτή η ολιστική προοπτική είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη αποτελεσματικών λύσεων για την καταπολέμηση τόσο των υπολειμμάτων, όσο και της ανθεκτικότητας.
«Οι προσπάθειες για τη ρύθμιση της χρήσης αντιμικροβιακών ουσιών στην περιοχή βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με την κατανάλωση προϊόντων με υπολείμματα αντιμικροβιακών ουσιών, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν την ανθρώπινη υγεία λόγω της παρουσίας ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μικροβίων και παθογόνων μικροοργανισμών στους ξενιστές», προσθέτει ο δρ. Sundram.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι οι σύγχρονες απειλές για την υγεία δεν γνωρίζουν σύνορα και αυτό που φαίνεται να συμβαίνει στις φάρμες της νοτιοανατολικής Ασίας μπορεί να έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, θέτοντας ενδεχομένως σε κίνδυνο την αποτελεσματικότητα των πιο ζωτικής σημασίας φαρμάκων μας. Οι ειδικοί κάνουν έκκληση προς τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους γεωργούς και άλλους εμπλεκόμενους φορείς να εφαρμόσουν ολοκληρωμένες πολιτικές για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Αντιμετωπίζοντας το διπλό ζήτημα των υπολειμμάτων και της ανθεκτικότητας στα ζωικά τρόφιμα, οι χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας έχουν την ευκαιρία να διαφυλάξουν τη δημόσια υγεία και την επισιτιστική ασφάλεια, συμβάλλοντας στις παγκόσμιες προσπάθειες κατά μιας από τις πιο πιεστικές απειλές για την υγεία σήμερα.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ετοιμότητα είναι το κλειδί. Ζητούν, λοιπόν, την άμεση ανάληψη δράσης, προκειμένου να μη βρεθούμε εν μέσω μιας ακόμη παγκόσμιας κρίσης υγείας που θα μπορούσαμε να είχαμε αποτρέψει.
