Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή των σχέσεων (Relationship OCD) είναι μια μορφή ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD) που χαρακτηρίζεται από επίμονες, παρεμβατικές αμφιβολίες και ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές που σχετίζονται με τις ρομαντικές σχέσεις. Αν και όλες οι σχέσεις βιώνουν κάποιες στιγμές αμφιβολίας, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή των σχέσεων οδηγεί σε αυτές σε ακραίο βαθμό. Το αποτέλεσμα; Η δημιουργία ενός φαύλου κύκλου άγχους και αναζήτησης επιβεβαίωσης.
Η Dr. Sophie Mort, Κλινική Ψυχολόγος, εξηγεί ότι «η ROCD συνήθως περιλαμβάνει μία εμμονή σχετικά με το αν κάποιος αγαπάει πραγματικά τον σύντροφό του, αν είναι με το ‘σωστό’ άτομο ή αν η σχέση έχει θεμελιώδη ελαττώματα. Αυτές οι ενοχλητικές σκέψεις συχνά οδηγούν σε καταναγκασμούς, όπως η υπερανάλυση των συναισθημάτων ή η συνεχής αναζήτηση επιβεβαίωσης. Τέτοιες συμπεριφορές, ενώ ανακουφίζουν προσωρινά το άγχος, τελικά ενισχύουν τον κύκλο της δυσφορίας, αφήνοντας το άτομο παγιδευμένο σε έναν βρόχο αβεβαιότητας».
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Αν και η ROCD εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους, ορισμένα κοινά μοτίβα μπορούν να βοηθήσουν στην αναγνώρισή της. Τα άτομα βιώνουν εμμονές εστιασμένες στη σχέση, όπως το να αμφισβητούν αν αγαπούν πραγματικά τον σύντροφό τους ή αν η σχέση είναι όπως θα έπρεπε να είναι. «Αυτές οι αμφιβολίες συχνά συνοδεύονται από μια ψυχαναγκαστική ανάγκη για νοητική ανάλυση και βεβαιότητα που δεν έρχεται ποτέ. Οι εμμονές είναι ανεπιθύμητες, παρεμβατικές σκέψεις που δημιουργούν συντριπτικό άγχος και αβεβαιότητα. Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες νοητικές ή σωματικές συμπεριφορές που εκτελούνται για να μειώσουν αυτό το άγχος -αλλά το μόνο που καταφέρνουν είναι να τροφοδοτούν τον κύκλο», εξηγεί η Sol Curland, Θεραπεύτρια OCD και άγχους που ειδικεύεται στις σχέσεις.
Οι εμμονές που επικεντρώνονται στον σύντροφο περιλαμβάνουν αμφιβολίες για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του, όπως η προσωπικότητα, η εμφάνιση, οι αξίες ή η ηθική του. Αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε υπερβολική σύγκριση, νοητική σάρωση της συμπεριφοράς του συντρόφου και συνεχή ανάγκη αξιολόγησης της αξίας της σχέσης.
Οι εμμονές συχνά συνδυάζονται και με ψυχικούς καταναγκασμούς, οι οποίοι μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Υπερβολική ανάλυση των συνομιλιών, αλληλεπιδράσεων ή συναισθημάτων
- Δημιουργία φανταστικών μελλοντικών σεναρίων και εμμονή με τα πιθανά αποτελέσματα αυτών
- Σύγκριση του συντρόφου με προηγούμενες σχέσεις ή την εξιδανικευμένη ιδέα της αγάπης
- Υπέρμετρη επιφυλακή, ελέγχοντας τα λόγια και τις πράξεις του συντρόφου για ενδείξεις ικανοποίησης της σχέσης
Επίσης, μπορεί να εμφανιστούν φυσικοί καταναγκασμοί, όπως:
- Επανειλημμένη απαίτηση από τον σύντροφο ή τους φίλους για επιβεβαίωση της σχέσης
- Αποφυγή της οικειότητας ή της δέσμευσης για να μην πυροδοτηθούν οι αμφιβολίες
- Κριτική της συμπεριφοράς του συντρόφου σε μια προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων και ελέγχου της αβεβαιότητας
Οι συνέπειες
Η διαβίωση με τη συγκεκριμένη μορφή διαταραχής ενδέχεται να είναι συναισθηματικά εξαντλητική και να οδηγήσει σε αυξημένο άγχος, στρες και δυσαρέσκεια. Η Dr. Mort σημειώνει ότι η υπερβολική αναζήτηση επιβεβαίωσης συχνά επιβαρύνει τη σχέση, σπρώχνοντας ενδεχομένως τον σύντροφο μακριά. Με την πάροδο του χρόνου, τα άτομα με ROCD μπορεί να βρεθούν να αποσύρονται κοινωνικά ή να βιώνουν κατάθλιψη λόγω της συνεχούς πίεσης των σκέψεών τους.
Αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση, επειδή η ψυχαναγκαστική φύση της είναι σε μεγάλο βαθμό εσωτερική, καθιστώντας την αόρατη στους άλλους. Πολλοί άνθρωποι με ROCD λειτουργούν εξαιρετικά στην καθημερινή τους ζωή αλλά εξακολουθούν να παλεύουν με τον αδυσώπητο θόρυβο στο παρασκήνιο των εμμονικών αμφιβολιών. Αυτή η εσωτερική μάχη διαβρώνει την αυτοπεποίθηση και παρεμποδίζει την ικανότητα του ατόμου να συμμετέχει πλήρως στις σχέσεις -και στη ζωή -γενικότερα.
Τι πυροδοτεί την εμμονή;
Ενώ η ROCD μπορεί να εμφανιστεί σε τοξικές ή ασταθείς σχέσεις, συχνά αναδύεται σε υγιείς, μακροχρόνιες σχέσεις. Αυτό μπορεί να φαίνεται μεν αντιφατικό αλλά η δυσφορία που μπορεί να προκύψει από την αληθινή οικειότητα -που απαιτεί από τους συντρόφους να είναι ευάλωτοι -πυροδοτεί την ROCD. Στις λιγότερο λειτουργικές σχέσεις, το συναισθηματικό χάος συχνά αποσπά την προσοχή από την υπερανάλυση. Στις σταθερές σχέσεις, όμως, τα διακυβεύματα μοιάζουν υψηλότερα, τροφοδοτώντας την αβεβαιότητα.
Επιπλέον, οι προηγούμενες εμπειρίες σε σχέσεις -είτε οικογενειακές είτε ρομαντικές -μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη της διαταραχής. Εάν ήταν ασταθείς ή υπό δυσμενείς όρους, η υγιής αγάπη μπορεί να μοιάζει άγνωστη, προκαλώντας άγχος για την εγκυρότητά της.
Πως «σπάει» ο φαύλος κύκλος;
Χωρίς θεραπεία, η ROCD μπορεί να διαβρώσει την αυτοεκτίμηση του ατόμου, την ικανότητα λήψης αποφάσεων και την αίσθηση σταθερότητας. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί τρόποι αντιμετώπισης.
- Η Πρόληψη Έκθεσης και Απόκρισης (Exposure and Response Prevention), μια μορφή γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT), αποτελεί το χρυσό πρότυπο θεραπείας της. Η ERP επικεντρώνεται στο να σπάσει ο κύκλος της ROCD, μειώνοντας τους καταναγκασμούς, επιτρέποντας στον εγκέφαλο να ανέχεται την αβεβαιότητα και αφήνοντας τις αμφιβολίες να υπάρχουν χωρίς την ανάγκη επίλυσής τους.
- Οι τεχνικές ενσυνειδητότητας και αποδοχής αποδεικνύονται επίσης χρήσιμες. Η Dr. Mort τονίζει ότι «η ενσυνειδητότητα βοηθά τα άτομα να αναγνωρίζουν και να παρατηρούν τις ενοχλητικές σκέψεις χωρίς να αντιδρούν σε αυτές. Μέσω της εξάσκησης, τα άτομα μπορούν να αρχίσουν να ξεφεύγουν από τον κύκλο της αμφιβολίας».
- Η ψυχοθεραπεία ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίσει τους βαθύτερους φόβους που τροφοδοτούν την ROCD, όπως η τελειομανία, η ανασφάλεια ή τα ζητήματα προσκόλλησης. «Η κατανόηση του γεγονότος ότι αυτές οι αμφιβολίες συχνά προέρχονται από εσωτερικούς φόβους –και όχι από τα ελαττώματα του συντρόφου -μπορεί να διευκολύνει στην απελευθέρωση των καταναγκαστικών συμπεριφορών που συντηρούν τη ROCD» καταλήγει η Sol Curland.
Ενώ η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή των σχέσεων μπορεί να είναι ανησυχητική, είναι θεραπεύσιμη με τις σωστές στρατηγικές. Όσοι αγωνίζονται θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι δεν είναι μόνοι τους. Η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας είναι ένα κρίσιμο βήμα προς την ανάκτηση της αίσθησης ελέγχου και ευεξίας, τόσο στις σχέσεις όσο και στην προσωπική ζωή.
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Είναι οι εμμονές «μόνο στο μυαλό» του πάσχοντα; Η ειδικός εξηγεί
Σχέσεις: «Σκοτώνει» τον έρωτα η ειλικρίνεια; Νέα μελέτη απαντά στο αιώνιο ερώτημα
Ξεκινά το μεγαλύτερο «πείραμα» για την ευτυχία – Με 30.000 εθελοντές και 1.020 ειδικούς από 72 χώρες
