Για το θέμα μιλά η ψυχολόγος Εύη Νεοφώτιστου
Η Generation Z (όσοι έχουν γεννηθεί μεταξύ 1996 και 2012) απασχολεί τακτικά την κοινή γνώμη, κυρίως επειδή γίνεται αντιληπτή ως η γενιά που έχει έρθει να ανατρέψει αρκετά απ’ όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για τη ζωή και τον κόσμο. Συχνά περιγράφεται ως η τελευταία «πραγματική» γενιά. Εξελικτικά, οι γενιές X και Υ (όσοι έχουν γεννηθεί μεταξύ 1965-1980 και μεταξύ 1981-1996 αντίστοιχα) δεν παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Αντιθέτως, η γενιά Z χαρακτηρίζεται από ευελιξία και προσαρμοστικότητα, ενώ απορρίπτει πολλές από τις «συνταγές» και τις κοινωνικές επιταγές που διδάχθηκε από τους γονείς της.
Αντ’ αυτών, δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα, που της ταιριάζει περισσότερο. Μέσα σε αυτό το «κύμα» αλλαγών, οι σχέσεις δεν αποτελούν εξαίρεση, αντίθετα πρωταγωνιστούν. Ερευνες δείχνουν ότι η στάση της Gen Z απέναντι στον έρωτα και τις σχέσεις είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη των προηγούμενων γενεών. «Η Gen Z υιοθετεί μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση για την αγάπη και το σεξ, αμφισβητώντας την αξία των αφοσιωμένων ρομαντικών σχέσεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι απαθής απέναντι σε αξίες όπως ο ρομαντισμός και η οικειότητα, αλλά ότι έχει βρει τον τρόπο να τις προσεγγίζει μέσα από διαφορετικά μονοπάτια», εξηγεί η κυρία Νεοφώτιστου.
Μέσα σε αυτό το μεταβαλλόμενο τοπίο, άνθισε το «situationship» (situation= κατάσταση και relationship= σχέση), ένας όρος που περιγράφει την «γκρίζα» ζώνη ανάμεσα στη φιλία και τη σχέση· κάτι περισσότερο από μια απλή φιλία και κάτι λιγότερο από μια αφοσιωμένη, ρομαντική σχέση. Το τι ακριβώς συμβαίνει μεταξύ δύο ανθρώπων δεν ξεκαθαρίζεται. Μοιράζονται μια ρομαντική σχέση που στερείται δέσμευσης, κανόνων και προσδοκιών. Οι σύντροφοι δεν αισθάνονται την ανάγκη να την προσδιορίσουν, να της βάλουν μια ταμπέλα και να κάνουν κοινά σχέδια για το μέλλον. Ζουν το παρόν, χωρίς να δεσμεύονται από την αγωνία για το τι τους επιφυλάσσει το μετά.
Η γκρίζα περιοχή
Η Elizabeth Armstrong, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, υποστηρίζει ότι το situationship επιλύει την ανάγκη για σεξουαλική σύνδεση, οικειότητα και συντροφικότητα, όντας ταυτόχρονα απαλλαγμένο από την «υποχρεωτικότητα» ενός μακροπρόθεσμου χρονικού ορίζοντα. Δεν στερείται συναισθηματικής και σωματικής σύνδεσης, αλλά λειτουργεί έξω από τη συμβατική ιδέα μιας αποκλειστικής, μονογαμικής και αφοσιωμένης σχέσης, ενός μοντέλου που, αν δεν εξαφανίζεται, σίγουρα υποχωρεί. Αμφισβητεί την τυπική σχέση, που προορίζεται να έχει μια γραμμική πορεία, με στόχο την επίτευξη συμβατικών ορόσημων, όπως η συμβίωση, ο αρραβώνας και ο γάμος και καταρρίπτει την αντίληψη πως το να είσαι με κάποιον χωρίς προοπτικές είναι χάσιμο χρόνου.
Τα άτομα επιλέγουν πρόθυμα την γκρίζα περιοχή μιας απροσδιόριστης σχέσης, νιώθοντας πως αρκεί που λειτουργεί στο παρόν, χωρίς να ανησυχούν για το μέλλον. «Η Gen Z ενδιαφέρεται λιγότερο για τις ετικέτες και όσα τις συνοδεύουν και εστιάζει στη δημιουργία σχέσεων που μπορούν να προσθέσουν στη ζωή τους με ουσιαστικό τρόπο», εξηγεί η Leyla Guilany-Lyard, αντιπρόεδρος και επικεφαλής Επικοινωνίας στο Tinder. Ερευνα της πλατφόρμας σε χρήστες ηλικίας 18-24 ετών αποκάλυψε ότι το κύριο όφελος του situationship είναι η ευκαιρία ανάπτυξης σχέσεων με λιγότερη πίεση. Μερικά από τα επιχειρήματα των υποστηρικτών του situationship:
- «Κανείς δεν χρειάζεται να λογοδοτεί στον άλλο».
- «Μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις χωρίς να ανησυχείς μήπως στεναχωρήσεις τον/τη σύντροφό σου».
- «Εστιάζεις στη δική σου ικανοποίηση και όχι στην εκπλήρωση των αναγκών ενός/μιας συντρόφου».
Οι υποστηρικτές αυτοί συνθέτουν μια διαρκώς αυξανόμενη ομάδα: Από το 2020, ο όρος ξεκίνησε να κερδίζει αξιοσημείωτη δημοτικότητα, ενώ σήμερα σημειώνει την υψηλότερη επισκεψιμότητα στην Google.
Τέρμα η ζήλια και η κτητικότητα
Το ερώτημα που προκύπτει είναι εάν δημιουργούνται συναισθήματα ζήλιας, κτητικότητας και αποκλειστικότητας, που τυπικά παρατηρούνται σε σχέσεις προηγούμενων γενεών. Η απάντηση έχει ενδιαφέρον: Οι άνθρωποι βιώνουν συναισθήματα συμπόνιας – κατανόησης δηλαδή στις ανάγκες του συντρόφου. Εδώ μπαίνει στη συζήτηση ο όρος polyamory (από το λατινικό «amor» και το ελληνικό «πολύ»), δηλαδή η συναινετική μη μονογαμία. Η ιδέα αναπτύχθηκε τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, όταν διάφορα κινήματα άρχισαν να αμφισβητούν την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και να διεκδικούν περισσότερα δικαιώματα και ελευθερίες στο πλαίσιο των σχέσεων. Το 1990 εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο όρος. Η έννοια παρέμεινε για αρκετά χρόνια στην αφάνεια, μέχρι που, τελικώς, το 2023 καθιερώθηκε και εορτάστηκε στις 15 Ιουλίου ως η Ημέρα Ορατότητας για τη Μη Μονογαμία.
Συχνά, συγχέεται με την έννοια της «ανοιχτής» σχέσης (open relationship), ωστόσο οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται ακριβώς. Το polyamory εμπεριέχει τις έννοιες της αγάπης και του έρωτα και δεν υποβαθμίζει την αξία των συναισθημάτων.
«Δεν αποτελεί τρόπο ενίσχυσης της σεξουαλικής ζωής, αλλά έναν διαφορετικό δρόμο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων που προσπαθούν να αποφύγουν την πλήξη που συχνά χαρακτηρίζει τις μακροχρόνιες, συμβατικές σχέσεις», τονίζει η κυρία Νεοφώτιστου και συνεχίζει: «Η πολυσυντροφικότητα απορρίπτει την ιδέα της “ιδιοκτησίας” πάνω σε έναν άνθρωπο και εστιάζει στην αναγνώριση της αυτοκυριαρχίας του άλλου. Καθαιρεί, επίσης, την άποψη ότι η σεξουαλική και σχεσιακή αποκλειστικότητα είναι απαραίτητες για βαθιά αφοσιωμένες σχέσεις».
Οι πολυσυντροφικές σχέσεις έχουν ποικίλες μορφές, αντανακλώντας τις επιλογές των ατόμων, αλλά με σταθερά χαρακτηριστικά ή αξίες, όπως η αγάπη, η ισότητα και η επικοινωνία. Οι άνθρωποι είναι ανοιχτοί και ειλικρινείς σχετικά με την ύπαρξη άλλων συντρόφων. Η επιτυχία της σχέσης εξαρτάται από την ειλικρίνεια, την ακεραιότητα και την επικοινωνία. Οι σύντροφοι ορίζουν εξαρχής τι επιτρέπεται και τι όχι, διαμορφώνοντας τους «κανόνες» που λειτουργούν καλύτερα γι’ αυτούς.
Η Gen Z έχει να αντιμετωπίσει μια σημαντική πρόκληση: Να καταστήσει αυτούς τους νέους «κανόνες» των σχέσεων ευρέως αποδεκτούς. Αγνωστο αν και πότε θα τα καταφέρει, αλλά σίγουρα το μέλλον των σχέσεων παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον.
Το θέμα δημοσιεύθηκε στο τεύχος ν.11 του ygeiamou που κυκλοφόρησε με ΤΟ ΘΕΜΑ στις 26/5
Εφηβεία: Τι προκαλούν οι φλογερές σχέσεις μετέπειτα στην καρδιά και την… πίεση!
Έρωτας και σχέσεις στην ψηφιακή εποχή: Πόσο μεγαλύτερη είναι η digital απόλαυση
