Είναι τα κατοικίδια ζώα συντροφιάς ενσώματα πράγματα/αντικείμενα; Ναι, στην περίπτωση που διαλυθεί ένας γάμος, είναι. Έτσι αντιμετωπίζει ο Αστικός Κώδικας τα ζώα: ως «ενσώματα κινητά πράγματα».
Αλλά ο σκύλος ως έμβιο ον δεν μπορεί να θεωρηθεί ως πράγμα που έχει υλική υπόσταση. Είναι ένα πλάσμα με συναισθήματα. Νοιώθει και αισθάνεται.
Γι΄αυτό, την ώρα που ένα ανδρόγυνο αποφασίζει να βάλει τέλος στην κοινή του ζωή, θα πρέπει να σκεφτεί το καλύτερο για τον σκύλο του, ο οποίος βιώνει κι αυτός το διαζύγιο από την πρώτη στιγμή που αρχίζουν οι συγκρούσεις.
Είτε το διαζύγιο είναι συναινετικό είτε όχι, οι ιδιοκτήτες του σκύλου οφείλουν να αποφασίσουν με ποιον θα έχει καλύτερη ζωή ο τετράποδος φίλος τους.
Ο Νίκος Ασημακόπουλος, δικηγόρος στον Άρειο Πάγο, εξειδικευμένος σε θέματα οικογενειακού δικαίου, παρατηρεί ότι ο Αστικός Κώδικας δεν περιλαμβάνει καμία ειδική πρόβλεψη για τα ζώα συντροφιάς, σε περίπτωση διαζυγίου. Και ο διπλωματούχος εκπαιδευτής σκύλων – σύμβουλος συμπεριφοράς, Γιώργος Κωστόπουλος, μας συμβουλεύει πώς να συμπεριφερθούμε στον σκύλο, αλλά και ποιος θα ήταν σωστό να τον αναλάβει.
Ο δικηγόρος κ. Νίκος Ασημακόπουλος
Το νομικό πλαίσιο
«Από το πλέγμα των διατάξεων του Αστικού μας Κώδικα καθίσταται σαφές ότι ο νόμος αντιμετωπίζει τα ζώα ως ενσώματα κινητά πράγματα. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ειδικότερη διάταξη που να προβλέπει όρους και προϋποθέσεις για το ποιος από τους συζύγους αναλαμβάνει το κατοικίδιο μετά τη λύση του γάμου, θα εφαρμοστούν υποχρεωτικά οι διατάξεις του Οικογενειακού Δικαίου που αφορούν την «Κατανομή των κινητών». Ειδικότερα, το άρθρο 1394 παρ. 1 του Α.Κ. προβλέπει ότι σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης, ο καθένας από τους συζύγους δικαιούται να παραλάβει τα κινητά που του ανήκουν, ακόμη και αν τα χρησιμοποιούσαν και οι δύο ή και μόνον ο άλλος σύζυγος. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε, ότι στη χώρα μας βρίσκεται σε εφαρμογή ο νόμος 4039/2012 που αφορά τα δεσποζόμενα και αδέσποτα ζώα συντροφιάς (όπως τροποποιήθηκε με τους Ν. 4235/2014 και 4509/2017), ο οποίος στο άρθρο 5 προβλέπει ότι o ιδιοκτήτης του δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς υποχρεούται, μεταξύ άλλων, να μεριμνά για τη σήμανση και την καταγραφή του ζώου του, καθώς και για την έκδοση βιβλιαρίου υγείας. Στον ίδιο νόμο προβλέπεται (άρθρο 4) ότι στη Διεύθυνση Πληροφορικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων δημιουργείται Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους. Περαιτέρω προβλέπεται (άρθρο 4 παρ. 7) ότι ο ιδιοκτήτης κάθε ζώου συντροφιάς υποχρεούται να ενημερώνει τον κτηνίατρο, που έχει πιστοποιηθεί, για τη μεταβολή των στοιχείων που έχουν καταχωριστεί στη βάση δεδομένων και αφορούν, είτε τον ίδιο (όπως ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνο, αριθμό ταυτότητας ή διαβατηρίου ή άλλου ισοδύναμου εγγράφου), είτε το ζώο συντροφιάς που έχει δηλώσει στο όνομά του (όπως θάνατος, παράδοση σε άλλον ιδιοκτήτη), το αργότερο εντός 15 ημερών από τη μεταβολή, με σκοπό να επικαιροποιούνται οι πληροφορίες της Διαδικτυακής Ηλεκτρονικής Βάσης. Έτσι, λοιπόν, όποιος εκ των συζύγων έχει μεριμνήσει και έχει προχωρήσει στη σήμανση του κατοικίδιου, θεωρείται και κύριός του – άρα έχει δικαίωμα να το αναλάβει μετά τη λύση της έγγαμης συμβίωσης. Στην περίπτωση που το κατοικίδιο δεν έχει καταγραφεί σύμφωνα με τα ανωτέρω, θα το αναλάβει ο σύζυγος που θα καταφέρει να αποδείξει ότι είναι κύριός του».
Η εκπαιδευτική άποψη
Έρευνες έχουν δείξει ότι ο σκύλος αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα και τις διαθέσεις του ανθρώπου. Άρα, ο σκύλος που ζει σε ένα περιβάλλον με καυγάδες, εντάσεις και διαπληκτισμούς «εισπράττει την αρνητική ενέργεια και καταβάλλεται από άγχος, στρες και έντονη ανησυχία. Στο μεσοδιάστημα, λοιπόν, πριν από τον χωρισμό ενός ζευγαριού, και την εγκατάλειψη της συζυγικής στέγης του ενός εκ των συζύγων, υπάρχει το ενδεχόμενο, στο σπίτι να εκδηλώνονται έντονες φραστικές αντιπαραθέσεις. Καλό θα ήταν, πριν από τους διαπληκτισμούς, το ζευγάρι να βγάζει τον σκύλο στο μπαλκόνι ή στον κήπο», επισημαίνει ο Γιώργος Κωστόπουλος.
Ο εκπαιδευτής κ. Γιώργος Κωστόπουλος
Όταν επέλθει ο χωρισμός και αρχίσουν οι διαδικασίες διαχωρισμού των «κινητών», ο σκύλος δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως αντικείμενο, γιατί εκείνη τη στιγμή «χάνει το ένα από τα αγαπημένα του πρόσωπα. Βιώνει μια τραυματική κατάσταση. Οι δύο άνθρωποι, λοιπόν, πρέπει να αποφύγουν εγωισμούς του είδους «τον σκύλο θα τον πάρω εγώ», μόνο και μόνο για να εκδικηθούν τον άλλον, χωρίς να σκεφτούν αν μπορούν να αντεπεξέλθουν στην φροντίδα του. Πρέπει να σκεφτούν ώριμα και όχι ανταγωνιστικά. Να σκεφτούν τι είναι καλύτερο για το ζώο. Θα ήταν καλύτερο, λοιπόν, να μην αλλάξει χώρο και τον κρατήσει εκείνος που θα παραμείνει στο σπίτι, εάν μείνει κάποιος, γιατί ο σκύλος χρειάζεται ένα σταθερό περιβάλλον. Εννοείται ότι θα πρέπει να έχει τον χρόνο και τη θέληση να τον φροντίζει», τονίζει ο κ. Κωστόπουλος.
Εάν το σκυλί πρέπει να αλλάξει περιβάλλον, «παίρνουμε μαζί μας τα πράγματά του: κρεβάτι, παιχνίδια, μπολ, έτσι ώστε να διευκολύνουμε την προσαρμογή του στο νέο του σπίτι και κρατάμε σταθερή συμπεριφορά, έτσι ώστε να ξαναβρεί τη ρουτίνα του. Τις πρώτες μέρες του αφιερώνουμε περισσότερες ώρες, παίζοντας μαζί του και πηγαίνοντάς τον μεγαλύτερες βόλτες. Φροντίζουμε να μη μένει μόνος και, εάν δεν έχουμε το χρόνο να παραμείνουμε μαζί του, ζητάμε από τους κοντινούς μας ανθρώπους να του κάνουν παρέα. Γενικώς, μετά το διαζύγιο προσπαθούμε να διατηρήσουμε τη ρουτίνα, που είχε προηγουμένως. Να τρώει και να πηγαίνει βόλτα τις ίδιες ώρες, να κοιμάται στον ίδιο χώρο, π.χ. στο υπνοδωμάτιο. Είναι μεγάλη η αλλαγή για τον σκύλο. Η απώλεια του ενός από τα δύο πρόσωπα που αγαπά, είναι τραυματική. Αλλάζει η σύνθεση της οικογένειάς του», διευκρινίζει ο κ. Κωστόπουλος.
Στην ερώτηση, εάν μπορεί να επισκέπτεται τον σκύλο ή να μένει μαζί του για κάποιο χρονικό διάστημα ο δεύτερος κηδεμόνας του, ο κ. Κωστόπουλος απαντά πως «δεν συνιστάται. Μπορεί σε μας να προσφέρει ψυχική ικανοποίηση, όμως για τον σκύλο είναι μια προσωρινή χαρά, την οποία ακολουθούν η αναστάτωση και η θλίψη».
