Η Διώνη, ο Άξελ και ο Πόθος είναι τρεις σκύλοι. Πρώην αδέσποτες, πληγωμένες ψυχές.
Σήμερα, έχοντας ξεπεράσει τις τραυματικές τους εμπειρίες, περνούν το κατώφλι των σχολείων ως σκύλοι εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης.
Έχουν αναλάβει έναν πολύ σημαντικό ρόλο: βοηθούν παιδιά που εκδηλώνουν επιθετικές συμπεριφορές, που έχουν ΔΕΠΥ και μαθησιακές δυσκολίες.
Ιδιαίτερες περιπτώσεις, που χρειάζονται λεπτούς χειρισμούς και προσέγγιση. Και ένας εκπαιδευμένος σκύλος είναι ικανός να το κάνει και να έχει το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα.
Δεν είναι μόνον αυτό το έργο τους. Ένας σκύλος μπορεί να διαμορφώσει και τον χαρακτήρα των παιδιών. Να τονώσει την αυτοπεποίθηση και την κοινωνική τους προσφορά, αλλά και να «μιλήσει» στην καρδούλα τους.
«Είμαι ευγνώμων στους σκύλους μου και τους χρωστώ πολλά. Είναι τόσα πολλά, αλήθεια, τα περιστατικά που με έχουν συγκινήσει σε όλη αυτή την πορεία, και θα ήθελα να μοιραστώ τουλάχιστον δύο.
Το πρώτο αφορά ένα κορίτσι 15 ετών με τάσεις αυτοτραυματισμού και πολύ σοβαρές ψυχικές παθήσεις. Σε ένα σχολείο όπου η διευθύντρια, αλλά και σχεδόν όλοι οι συνάδελφοι, ήταν πολύ διστακτικοί με την παρουσία μου εκεί, με έναν από τους σκύλους μου.
Κατάφερα, όμως, να τους πείσω και να με δεχτούν. Λόγω «συναδελφικής αλληλεγγύης», όπως μου είπαν. Μέσα σε δέκα λεπτά, το πολύ, ο Πόθος είχε βρεθεί στην αγκαλιά της πάνω στο αναπηρικό αμαξίδιο.
Η μικρή άρχισε να γελάει με την ψυχή της και όλοι οι καθηγητές της έκλαιγαν. Πρώτη φορά είχε ζητήσει να βγάλει τα γάντια της για να χαϊδέψει έναν σκύλο.
Οι γονείς της μου τηλεφώνησαν για να με ευχαριστήσουν, να μοιραστούν μαζί μου το πόσο καλό έκανε η επαφή της κόρης τους με τον Πόθο, και να αναζητήσουμε τρόπους να ξεκινήσουμε μια σταθερή συνεργασία. Είναι κάτι που δεν θα πάψει, ποτέ, να με συγκινεί.
Κάτι παρόμοιο συνέβη με έναν μαθητή μου στην πρώτη δημοτικού, που παρουσίαζε πολύ σοβαρές τάσεις επιθετικότητας απέναντι στα ζώα και στους συμμαθητές του.
Σε μόλις τρεις μήνες άλλαξε ολοκληρωτικά στάση, μέσα από τη συνεκπαίδευσή του με τους τρεις σκύλους μου στην τάξη.
Είμαι απέραντα ευγνώμων για όλα αυτά τα δώρα, και συνεχίζω για ακόμη περισσότερα», τονίζει η κυρία Κατερίνα Παπαποστόλου, εκπαιδευτικός με εξειδίκευση στην ειδική αγωγή και τη σχολική ψυχολογία, συγγραφέας και πιστοποιημένη ζωοθεραπεύτρια.
Η κυρία Κατερίνα Παπαποστόλου, εκπαιδευτικός με εξειδίκευση στην ειδική αγωγή και τη σχολική ψυχολογία, συγγραφέας και πιστοποιημένη ζωοθεραπεύτρια, μαζί με τον Πόθο
Όπως εξηγεί η κυρία Παπαποστόλου, οι σκύλοι εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης δεν έρχονται στην τάξη ως μέσο ψυχαγωγίας, ούτε ως διακοσμητικά στοιχεία. Αλλά ούτε και ως η λύση σε όλα τα προβλήματα.
Έρχονται ως επικουρική βοήθεια στο έργο του δασκάλου, σε πλαίσιο που θα ορίσει ο ίδιος και θα έχει επικοινωνήσει από πριν σε μαθητές, συναδέλφους και γονείς.
Ένας «σκύλος – δάσκαλος» διαμεσολαβεί ανάμεσα στον δάσκαλο και στον μαθητή, και οδηγεί σε δρόμους που ο εκπαιδευτικός μπορεί να μην είχε, καν, φανταστεί.
Πολύ σημαντικό, όμως, είναι, τους δρόμους αυτούς ο εκπαιδευτικός να ξέρει να τους βαδίσει, ώστε να καθοδηγήσει τους μαθητές και τον σκύλο του.
Υπάρχει μια εξαιρετικά σημαντική ψυχική σύνδεση ανάμεσα στον σκύλο και τον εκπαιδευτικό, που οδηγεί σε μια σχέση με πολλαπλά οφέλη για όλους.
Τον υπόλοιπο χρόνο αυτός ο σκύλος είναι ένα κατοικίδιο, σύντροφος ζωής, που ζει σε μια οικογένεια, την οικογένεια του εκπαιδευτικού, η οποία του παρέχει απέραντη αγάπη και ασφάλεια.
Πολύ σημαντικός και ο ρόλος ενός τέτοιου σκύλου σε παιδιά με επιθετικές συμπεριφορές, ΔΕΠΥ και μαθησιακές δυσκολίες, όπου ο σκύλος λειτουργεί υποστηρικτικά, επανεντάσσοντας, συχνά, αυτούς τους μαθητές και εγκαινιάζοντας, έτσι, ένα σχολείο για όλους!».
Ποια είναι, όμως, η αντίδραση των παιδιών όταν αντικρίζουν έναν σκύλο στην αίθουσα της τάξης τους;
Η Διώνη σε ώρα μαθήματος
«Κάθε φορά συναντώ διαφορετικές συνθήκες σε ό,τι αφορά τη σχέση των παιδιών με τους σκύλους. Αν και ομολογώ ότι σπάνια τούς είναι αδιάφοροι.
Το να τους φοβούνται, όμως, ναι. Είναι πιθανό, αλλά σε ελάχιστες περιπτώσεις. Σε ένα σχολείο με 300 παιδιά μπορεί να υπάρχουν και δέκα που φοβούνται τους σκύλους. Βεβαίως, δεν είναι αμελητέα ποσότητα.
Το να επισκέπτεσαι σχολεία, ή το να δουλεύεις σε τάξη όπου υπάρχουν μαθητές που φοβούνται τους σκύλους και να τους αγνοείς, είναι κάτι πολύ επικίνδυνο για τη μετέπειτα σχέση τους με τα ζώα και δεν το «υπηρέτησα» ποτέ.
Στις τάξεις όπου εφαρμόζω ετήσια προγράμματα, με συχνή παρουσία σκύλου, σχεδόν ποτέ δεν υπήρξε παιδί που να μη θέλησε τον σκύλο μέσα στην αίθουσα λόγω φόβου.
Και αυτό γιατί, πριν φτάσουμε στη μέρα που θα έρθει για πρώτη φορά η Διώνη, ο Άξελ, ή ο Πόθος στην τάξη, προηγούνται πολλά άλλα, που έχουν, ήδη, εξοικειώσει τους μαθητές με αυτόν τον καινοτόμο τρόπο διδασκαλίας.
Άξελ, Πόθος, Διώνη
Γιατί εδώ δεν κάνουμε λόγο για μια απλή μονόωρη επίσκεψη σε ένα σχολείο με έναν καλά εκπαιδευμένο σκύλο. Πρόκειται για κάτι εντελώς άλλο, καθώς ο σκύλος συμμετέχει σε όλη την εκπαιδευτική διαδικασία, για όλο το σχολικό ωράριο, σε συγκεκριμένα πλαίσια που γνωρίζουν, τόσο εκείνος, όσο και οι μαθητές της τάξης.
Δεν βαδίζω στα τυφλά. Έχω ένα όραμα με τρομερά ελπιδοφόρες προοπτικές και γνωρίζω άριστα κάθε μου βήμα. Εδώ δεν ακολουθείς τους δρόμους της καρδιάς, και όπου σε βγάλει. Αν κάνεις ένα τέτοιο τέτοιο λάθος, θα συναντήσεις ένα χάος από το οποίο πολύ δύσκολα θα βγεις», εξηγεί η κυρία Παπαποστόλου.
Η παρουσία ενός σκύλου στο έδρανο του σχολείου «ως ισότιμο μέλος της μαθητικής κοινότητας είναι, θεωρώ, ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να συμβεί σε ένα παιδί στα σχολικά του χρόνια.
Ένας σκύλος εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης παρέχει “μαγικές” θετικές ιδιότητες στα παιδιά: στον ψυχισμό, στη σωματική και στην ψυχική τους υγεία, αλλά και στην ευεξία και τη συναισθηματική πληρότητά τους.
Όπως και στην καλλιέργεια της συντροφικότητας, της συνεργασίας και της υπευθυνότητας. Στην ίδια την κοινωνικοποίησή τους.
Ο Πόθος μαζί με τους μαθητές του
Η παρουσία ενός σκύλου μέσα στην τάξη τονώνει το αίσθημα της κοινωνικής προσφοράς, αφού, πλέον, όλοι ενεργούν με στόχο το καλό όλων.
Ο σκύλος είναι για τα παιδιά ένας σύντροφος που παρέχει κοινωνική στήριξη χωρίς να κρίνει, και αυτό κάνει πολύ χαλαρωτική την παρουσία του, κυρίως για μαθητές με χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Εξ’ άλλου, η σχέση ενός σκύλου με ένα παιδί συμβάλλει συνεχώς στη γνωστική και κοινωνικο–συναισθηματική του ανάπτυξη, καθώς είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος που μπορούν να επικοινωνούν τα παιδιά με έναν σκύλο. Αν και μιλούν εντελώς διαφορετική «γλώσσα», κατανοούν απόλυτα, ο ένας τον άλλον.
Ένας σκύλος εκπαιδευτικής διαμεσολάβησης βοηθά τα παιδιά να μάθουν την έννοια της φιλίας και της άδολης αγάπης, να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και σχέσεις ισχυρής εμπιστοσύνης στη ζωή τους, και τους χαρίζει ένα αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς.
Τους εκπαιδεύει στην υπευθυνότητα και τη συνέπεια, μέσα από την επιτυχή ανάληψη ευθυνών και αρμοδιοτήτων που έχουν σε καθημερινή βάση στο σχολείο, και τους φέρνει σε επαφή με αξίες οικολογικής συνείδησης, ηθικής ευθύνης και αλτρουισμού.
Επίσης, ευνοείται η επινοητικότητα και η φαντασία τους, κάνοντας, π.χ., την ώρα των καλλιτεχνικών ένα παιχνίδι για τον σκύλο.
Μαθητές που έχουν την τύχη να φοιτούν παρέα με έναν σκύλο, μπορούν να ξεφύγουν από τον εγωκεντρικό τρόπο σκέψης και να δουν τα πράγματα από μία εντελώς διαφορετική, ως τότε, οπτική.
Σε κάθε περίπτωση, λοιπόν, μια τέτοια εκπαιδευτική πρακτική διαμορφώνει την προσωπικότητα ενός μαθητή με το πιο σημαντικό δώρο: το παιδί αρχίζει σιγά – σιγά να κατακτά την ικανότητα να συναισθάνεται, αποκτώντας τη λεγόμενη ενσυναίσθηση», τονίζει η κυρία Παπαποστόλου.
Τι είναι η ζωοθεραπεία
Ένας νέος τίτλος που απέκτησε η κυρία Παπαποστόλου, είναι αυτός της ζωοθεραπεύτριας. Από το Γαλλικό Ινστιτούτο Ζωοθεραπείας. Η ίδια εξηγεί το αντικείμενο της ζωοθεραπείας, αλλά και τον ρόλο του ζωοθεραπευτή.
«Ως ζωοθεραπεία ορίζουμε τη διαμεσολάβηση με ζώο που ασκείται σε ένα συγκεκριμένο θεραπευτικό πλαίσιο, με σκοπό να ενθαρρύνει και να κινητοποιήσει το άτομο, καθώς δεν είναι δημιουργική απασχόληση, ούτε απλή επίσκεψη με έναν σκύλο «θεραπείας».
Είναι μια θεραπευτική μορφή προσέγγισης, η οποία πραγματώνεται με τη διαμεσολάβηση ενός ειδικά εκπαιδευμένου και πιστοποιημένου για αυτή τη διαδικασία ζώου.
Απευθύνεται σε διάφορες ηλικιακές ομάδες, και τα άτομα που μπορούν να εκπαιδευτούν σε αυτήν ανήκουν, συνήθως, στο ευρύτερο πεδίο των θετικών και ανθρωπιστικών επιστημών.
Η ζωοθεραπεία, ή η θεραπεία με τη διαμεσολάβηση ενός ζώου, συνδέεται θεωρητικά, αλλά και εφαρμόζεται τεχνικά, με ποικίλες ψυχολογικές θεωρήσεις (βιολογικές, συστημικές, αναλυτικές κ.ά.).
Πρόκειται για μια θεραπεία, χωρίς φάρμακα, που απευθύνεται σε άτομα με δυσκολίες, κάθε ηλικίας: από βρέφη, μέχρι και άτομα που βρίσκονται στη δύση της ζωής τους.
Είναι μια παρέμβαση βασισμένη σε συγκεκριμένους στόχους, όπου το ζώο ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα κριτήρια, και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας.
Βασικά χαρακτηριστικά της ζωοθεραπείας είναι οι συγκεκριμένοι εξατομικευμένοι στόχοι, η αξιολόγηση της πορείας της θεραπείας, καθώς και η ύπαρξη της «θεραπευτικής τριάδας».
Η «θεραπευτική τριάδα», δηλαδή ο θεραπευτής, το ζώο και ο ασθενής, είναι η βάση της ζωοθεραπείας. Και έχει νόημα, γιατί κάθε ασθενής έχει δικό του πρόγραμμα και σχέση με το ζώο, ακόμη και αν ανήκει στην ίδια ψυχοπαθολογία με κάποιον άλλον.
Όμως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ζώο δεν είναι ο θεραπευτής. Ο επαγγελματίας είναι ο θεραπευτής, και το ζώο είναι ο διαμεσολαβητής.
Ένα έμψυχο ον με συναισθήματα και ανάγκες, το οποίο θα βοηθήσει στο να δομηθεί η θεραπευτική σχέση μεταξύ ασθενή και θεραπευτή. Και είναι πολύτιμο, στην τριαδική αυτή σχέση.
Οι αντιλήψεις πολλών επαγγελματιών του χώρου για τα ζώα, η έλλειψη γνώσης και η αρνητική τους στάση στο να εκπαιδευθούν στα νέα δεδομένα, δημιούργησε και, συχνά, δημιουργεί ακόμη σοβαρά εμπόδια σε μια τέτοια τόσο καινοτόμα και αποδοτική πρακτική», υπογραμμίζει η κυρία Παπαποστόλου και προσθέτει ότι: «Το να αλλάξει η εκπαίδευση στα σχολεία και να ενταχθεί το μάθημα της φιλοζωίας σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης, θα είναι ό,τι καλύτερο. Αρκεί να διδάσκεται από κατάλληλους εκπαιδευτικούς, που θα έχουν εκπαιδευτεί άριστα γι’ αυτό.
Και θα είναι, ίσως, η μόνη λύση να έρθουν τα παιδιά σε μια καθημερινή επαφή με τον μαγικό κόσμο των ζώων.
Αν τα παιδιά δεν δουν τη σχέση τους με τα ζώα σε βάθος, οι επισκέψεις μας στα σχολεία, όσο αποδοτικές και αν είναι και όσο και αν πιστεύω στη δύναμή τους, δεν θα καταφέρουν να αλλάξουν την ιδεολογία πολλών.
Πιστεύω πολύ, πάντως, σε αυτό και κάνω αγώνα για να το πετύχω.
Διατηρώ μονάχα ενστάσεις για το αν θα καταφέρουν εκπαιδευτικοί που αντιπαθούν τα ζώα να το διδάξουν, και πόσο «επικίνδυνο» θα είναι αυτό.
Συμπερασματικά, είναι κάτι που απαιτεί ιδιαίτερη και πολύ στοχευόμενη οργάνωση, αλλά και τη στήριξη όλων εκείνων που έχουν δώσει έναν τεράστιο αγώνα, ήδη, μέσα στα σχολεία σχετικά με αυτό.
Σε κάθε περίπτωση, τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο, αν πιστεύεις σε αυτό!».
Τέλος, η κυρία Παπαποστόλου με το συγγραφικό της έργο μεταδίδει μηνύματα φιλοζωίας και περιβαλλοντικής ευαισθησίας. Όπως λέει η ίδια: «Θεωρώ πως όλα τα βιβλία μου είναι οδηγοί φιλοζωίας και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης.
Στην ουσία είναι «γραμμένα» από έναν σκύλο, αφού αφορούν σχεδόν όλα πρωτοπρόσωπη αφήγηση: της Διώνης, του Άξελ και του Πόθου. Και γίνονται η φωνή όλων εκείνων που δεν έχουν, και διεκδικούν μαζί τους, και μαζί μας, τα αυτονόητα: έναν κόσμο αγάπης και ειρήνης, ισότητας και αλληλεγγύης, όπου ζώα και άνθρωποι θα συμβιώνουν αρμονικά.
Δεν είμαστε μόνοι μας στον πλανήτη.
Αυτός ο σκύλος – συγγραφέας μας μιλά για την υπεύθυνη γονεϊκότητα ενός ζώου και για τη σημασία της υιοθεσίας. Μας καλεί να σταματήσουμε την κακοποίηση ζώων, αλλά και την αγορά τους, με την οποία πολύ συχνά στηρίζουμε, είτε άθελα είτε ηθελημένα, την παράνομη εκτροφή. Μια πληγή στη χώρα.
Μας μιλά για τη δύναμη της ενσυναίσθησης που θα σώσει, θεωρώ, τις ψυχές μας και τον κόσμο.
Αν δεν μπούμε στη θέση αυτών των πλασμάτων, που γυρίζουν στους δρόμους έρημα, φοβισμένα, πεινασμένα, διψασμένα και θλιμμένα, τίποτα δεν θα καταφέρουμε να αλλάξει. Γιατί δεν θα έχουμε αντιληφθεί το μέγεθος του πόνου τους…».
Η κυρία Κατερίνα Παπαποστόλου, εκπαιδευτικός με εξειδίκευση στην ειδική αγωγή και τη σχολική ψυχολογία, συγγραφέας και πιστοποιημένη ζωοθεραπεύτρια
