Μια μητέρα τριών παιδιών και επιτυχημένη τραπεζίτης, η Simone, πέρασε το κατώφλι της ψυχιάτρου Δρ. Ashwini Padhi, θεωρώντας ότι η εξάντληση που νιώθει ήταν αποτέλεσμα των πολλαπλών ρόλων που καλείται να παίξει καθημερινά. «Όμως, καθώς εμβαθύναμε περισσότερο, ήταν προφανές ότι η Simone ήταν πάντα σε εγρήγορση, παρότι στους συναδέλφους και τους φίλους της φαινόταν ήρεμη. Το μυαλό της δε σταματούσε να σκέφτεται τα χειρότερα σενάρια ή την αποτυχία. Ήταν τελειομανής στη δουλειά και στο σπίτι, όχι επειδή αγωνιζόταν αποκλειστικά για την επιτυχία, αλλά επειδή φοβόταν μήπως κάνει λάθη και αποτύχει ως εργαζόμενη στην επιχείρηση και ως μητέρα» εξηγεί η Δρ Padhi, από το κέντρο θεραπείας South Pacific Private.
Τελικά, η διάγνωση της Δρος Padhi είναι μια κατάσταση που συχνά δεν εντοπίζεται από τα ραντάρ των ειδικών ψυχικής υγείας: το άγχος υψηλής λειτουργικότητας. Όπως διευκρινίζει η ίδια, «ένας από τους λόγους που το άγχος υψηλής λειτουργικότητας είναι τόσο δύσκολο να εντοπιστεί είναι επειδή συχνά παρουσιάζεται ως ένα σύνολο θετικών χαρακτηριστικών. Οι άνθρωποι με αυτή τη μορφή άγχους μπορεί να είναι ιδιαίτερα δραστήριοι, οργανωμένοι και προσανατολισμένοι στη λεπτομέρεια. Συχνά διαπρέπουν στη σταδιοδρομία τους, είναι αξιόπιστοι φίλοι και υπεύθυνοι. Αλλά κάτω από αυτή την καλογυαλισμένη εικόνα κρύβεται μια πολύ διαφορετική ιστορία, όπως αυτή της Simone».
Πώς ορίζεται το άγχος υψηλής λειτουργικότητας
Σύμφωνα με την Δρα Linda Hubbard, ψυχολόγο και εγκεκριμένη θεραπεύτρια γάμου της κλινικής Mayo, το άγχος υψηλής λειτουργικότητας δεν αναγνωρίζεται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών. Εντούτοις, συνήθως διαγιγνώσκεται ως γενικευμένη αγχώδη διαταραχή. Ο όρος «άγχος υψηλής λειτουργικότητας» αντιπροσωπεύει άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα άγχους, διατηρώντας παράλληλα ένα υψηλό επίπεδο λειτουργικότητας σε διάφορες πτυχές της ζωής τους. Συχνά είναι επιτυχημένοι στη σταδιοδρομία ή σε άλλους ρόλους, αλλά εσωτερικά παλεύουν με επίμονα συναισθήματα άγχους, αυτοαμφισβήτησης, φόβου, ανεπάρκειας και απώλειας ελέγχου. Αισθάνονται εξαιρετικά άβολα μέσα τους και παλεύουν με σημαντική αυτοκριτική.
Πολλά από αυτά τα συμπτώματα αλληλοκαλύπτονται από αυτά της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής, με ορισμένα είναι πιο εμφανή. Σωματικά, εκδηλώνονται με υπερβολική εφίδρωση, πονοκέφαλο ή ημικρανίες, αίσθημα ζαλάδας, εντερικές ενοχλήσεις, μυϊκή ένταση, γρήγορο καρδιακό ρυθμό, διαταραχές ύπνου και μούδιασμα στα δάχτυλα των ποδιών ή των χεριών. Η ένταση αυτών των συμπτωμάτων ποικίλλει ανάλογα με το επίπεδο λειτουργικότητας του ατόμου.
Οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες, καθώς έχουν υπερδιπλάσιες πιθανότητες από τους άνδρες να προσβληθούν από γενικευμένη αγχώδη διαταραχή κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Αυτό μπορεί να οφείλεται στις κοινωνικές πιέσεις, τους ρόλους των φύλων και τις ανησυχίες για τις σχέσεις.
Πώς επηρεάζει την καθημερινή ζωή
Όπως σημειώνει η ειδικός της κλινικής Mayo, τα άτομα με άγχος υψηλής λειτουργικότητας δεν υπερλειτουργούν μόνο στη σκέψη τους, αλλά και στην εργασία τους, αναλαμβάνοντας παραπάνω αρμοδιότητες εθελοντικά. Αναζητούν ενδείξεις για το πώς η κοινωνία ορίζει την επιτυχία και πιέζουν τον εαυτό τους να επιτύχουν ή να ξεπεράσουν αυτές τις συχνά μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Αυτή η έντονη πίεση μπορεί να οδηγήσει σε επαγγελματική εξουθένωση εξαιτίας της συνεχούς προσπάθειάς τους να υπερβάλλουν και του φόβου τους να αποτύχουν.
Εστιάζοντας, όμως, πολύ σε τέτοιους τομείς, πολλά άτομα διακινδυνεύουν τις προσωπικές τους σχέσεις. Επιπλέον, ενδεχομένως να αντιδρούν υπερβολικά σε οποιαδήποτε κριτική και να την εσωτερικεύουν με σκληρό τρόπο. Μπορεί επίσης να παραμελήσουν την αυτοφροντίδα, όπως ο ύπνος, η άσκηση και η διατροφή, και να αντιμετωπίσουν προβλήματα σωματικής υγείας που σχετίζονται με το χρόνιο άγχος.
Η διαχείριση του άγχους
Σύμφωνα με τη Δρα Hubbard, οι αγχώδεις άνθρωποι θα πρέπει να πιστέψουν στον εαυτό τους και να αναπτύξουν εργαλεία για να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αποδοχή του εαυτού τους. «Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία λειτουργεί βοηθώντας τους ανθρώπους να μάθουν να αναδιαμορφώνουν τις σκέψεις τους για τη ζωή και να μετασχηματίζουν συμπεριφορές που μπορεί να τροφοδοτούν το άγχος τους» σημειώνει η ειδικός. Αυτό που διδάσκεται το άτομο μέσα από τις συνεδρίες είναι «να μη φοβάται τα αγχώδη συναισθήματα, να διδαχθεί να τα αγκαλιάζει και να λέει: “Έχω άγχος και αυτό είναι εντάξει. Το άγχος μου δεν με κάνει κακό άνθρωπο. Είναι απλώς ο τρόπος με τον οποίο το σώμα και το μυαλό μου αντιδρούν σε καταστάσεις και μπορώ να το αντιμετωπίσω”».
Συμπληρωματικά με τη θεραπεία, υπάρχουν και διαφορετικές στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους, όπως η διακοπή των συγκρίσεων, ώστε να διατηρείται η αίσθηση της προσωπικής ικανοποίησης, και την εξεύρεση μιας ισορροπημένης ροής ζωής που ανταποκρίνεται στις ατομικές ανάγκες σε ύπνο, αυτοφροντίδα, άσκηση και εργασία. Ιδιαίτερη σημασία έχει, επίσης, η δημιουργία ενός υποστηρικτικού δικτύου , ενώ ο προσδιορισμός βασικών αξιών βοηθά στην ευθυγράμμιση με προσωπικούς στόχους πέρα από κοινωνικές προσδοκίες. Τέλος, η εξάσκηση της ενσυνειδητότητας ενισχύει την ηρεμία, ενώ η καθιέρωση υγιών ορίων και η αποδοχή της κριτικής προάγουν την αυτογνωσία και την ανάπτυξη.
Η ανακούφιση του άγχους της Simone
«Με τη Simone, εργαστήκαμε στη γνωστική αναδιάρθρωση για να τη βοηθήσουμε να αναδιαμορφώσει τις αρνητικές σκέψεις» αναφέρει η Δρ Padhi. Αυτό περιλάμβανε ένα ημερολόγιο των σκέψεων και των συναισθημάτων της για αρκετές εβδομάδες, το οποίο βοήθησε να καθοδηγήσει τις συζητήσεις σχετικά με τον καθορισμό υγιών ορίων. Η βελτίωση των συνηθειών ύπνου, η εστίαση στην ισορροπημένη διατροφή και η προτεραιότητα στην αυτοφροντίδα συνέβαλαν στη μείωση του άγχους της, το ίδιο και το να λέει περισσότερα «όχι» στην εργασία και σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
Burnout: Ποιες είναι οι πιο επικίνδυνες ηλικίες
Στρες και burn out: Τα 5 tips μιας ψυχολόγου για λιγότερο άγχος και περισσότερη ηρεμία
Κούραση, διάθεση για κλάμα και κακή διάθεση: Ποια βιταμίνη σας λείπει
