Η φράση «τοξική αρρενωπότητα» («Τoxic Masculinity») χρησιμοποιείται στις κοινωνικές επιστήμες για να περιγράψει ανδρικά μοτίβα συμπεριφοράς που έχουν αρνητικές κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις. Τέτοια τοξικά μοτίβα είναι η τάση για κυριαρχία, η υποτίμηση των γυναικών, η ακραία αυτοπεποίθηση, η καταπίεση των συναισθημάτων, η χρήση σωματικής και λεκτικής βίας, ο μισογυνισμός, η ομοφοβία, τα οποία πλήττουν και τους ίδιους και τους γύρω τους. Η συζήτηση περί τοξικής αρρενωπότητας έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια και έχει πάρει και πολιτικές διαστάσεις, συνθέτοντας ένα κίνημα εναντίον καθενός σεξιστή φαλλοκράτη που θα τολμήσει να αρθρώσει ορισμένες ενστάσεις ή επιφυλάξεις για το θέμα.
Η τοξικότητα είναι γένος θηλυκού
Και ενώ κανείς δεν μπορεί να μην παραδεχτεί ότι η τοξική αρρενωπότητα είναι πανταχού παρούσα στον πλανήτη μας -ιδιαίτερα σε υποανάπτυκτες, πνευματικά, χώρες-, κανείς δεν μιλάει για την «τοξική θηλυκότητα» («Toxic Femininity»). Αν, βέβαια, υφίσταται. Το φυσιολογικό, πάντως, είναι ότι όπως υπάρχει τοξική αρρενωπότητα, να υπάρχει και τοξική θηλυκότητα.
Υπάρχει άλλωστε και ένας από τους πιο θεμελιώδεις νόμους της Φυσικής, αυτός της δράσης – αντίδρασης, που διατύπωσε ο Νεύτωνας και υποστηρίζει ότι κάθε δράση φέρνει μια αντίδραση, ακόμη και όταν εκείνη δεν φαίνεται.
Κάποιοι, λοιπόν, υποστηρίζουν δειλά ότι ιδίως στις ανεπτυγμένες πνευματικά και οικονομικά χώρες η τοξική θηλυκότητα ζει και βασιλεύει. Είναι εξίσου επιβλαβής, αλλά επειδή τα θηλυκά χαρακτηριστικά τείνουν να είναι πιο παθητικά στην έκφρασή τους σε σχέση με τα αρσενικά χαρακτηριστικά, συχνά τα αποτελέσματα αυτής της τοξικότητας δεν είναι και τόσο προφανή.
Μορφές τοξικής θηλυκότητας είναι η χρήση της ομορφιάς ή της σωματικής αδυναμίας για την αποκόμιση οφέλους, η ετσιθελική κατάργηση της οικονομικής ισότητας όταν πρόκειται για έξοδο με το έτερον ήμισυ (ο άνδρας πληρώνει), η υποδαύλιση παθών και το μανιπουλάρισμα με έμμεσους τρόπους, και πολλές στερεοτυπικές αντιλήψεις σε σχέση με το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται μια γυναίκα. Από το πώς κάθεται στην καρέκλα, μέχρι το ότι πρέπει να φαίνεται πάντα χαριτωμένη, κομψή, αλλά και εύθραυστη και σαγηνευτική, σε πλήρη αντιστοιχία με τον άνδρα που πρέπει να φαίνεται δυναμικός, ευφυής, αποφασιστικός, ανεξάρτητος.
Εξάλλου, σε ένα πρώτο επίπεδο η τοξική θηλυκότητα ενθαρρύνει τη σιωπηρή αποδοχή της βίας και της κυριαρχίας, προκειμένου να επιβιώσει σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο. Στο επόμενο στάδιο, αυτή η θηλυκότητα χρησιμοποιείται εσκεμμένα για τον ίδιο λόγο. Για την επικράτηση επί του εχθρού με τη χρήση των δικών του μέσων και μεθόδων. Αν και μόνο εμπειρικά μπορεί κάποιος να αποφανθεί για το βαθμό που συμβαίνει αυτό, σίγουρα συμβαίνει.
Οι προεκτάσεις ενός φαινομένου
Στο πεδίο του κοινωνικού σχολιασμού θα μπορούσε να πει κάποιος ότι όλο αυτό υποδηλώνει μια τεράστια υποκρισία και αδικία, καθώς ο άνδρας κατηγορείται δικαίως για την τοξική αρρενωπότητα του, ενώ την ίδια στιγμή η γυναίκα επιβραβεύεται για τη δική της. Τέλος πάντων, το ζήτημα έχει πολλές προεκτάσεις και ψυχολογικές και φιλοσοφικές. Για τις δεύτερες, η άποψη του κοινωνικού ψυχολόγου Devon Price προτείνει ανακωχή στον πόλεμο των φύλων και θεωρεί αιτία όλων των κακών το ότι συνεχώς σκεφτόμαστε στη δυαδική βάση του «εσύ είσαι άντρας, εγώ είμαι γυναίκα». «Το να εστιάζεις μόνο στο κακό που έχει προκαλέσει η αρρενωπότητα αγνοείς την πλήρη φύση του ‘’κτήνους’’. Το πρόβλημα δεν ήταν ποτέ μόνο η αρρενωπότητα. Ήταν και είναι οι άκαμπτοι ρόλοι κάθε φύλου, ανδρών και γυναικών. Όλοι οι άνθρωποι έχουν και αρσενικά και θηλυκά χαρακτηριστικά», ισχυρίζεται.
Στο πεδίο της ψυχολογίας, τέλος, οι ισχυρισμοί ότι μια τέτοια συμπεριφορά είναι επιζήμια για το άτομο και την ψυχολογική του υγεία, αλλά και για τους άλλους που σχετίζονται μαζί του, είναι συνήθεις και σίγουρα δεν μπορεί να απορριφθούν. Για κάποιους, όπως τον καθηγητή ψυχολογίας του Cornell, Ritch Savin-Williams, η τοξική θηλυκότητα υποδαυλίζει και τον μισογυνισμό και δημιουργεί μια εκατέρωθεν δυσπιστία υποκινώντας σε υστερόβουλες συμπεριφορές και σε παιχνίδια τακτικής που οδηγούν στη μοναξιά και τον χωρισμό.
