Στις αρχές του Μαρτίου, ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ, Vivek Murthy, τόνισε ότι η κοινωνική απομόνωση είναι απειλητική για τη ζωή όσο το κάπνισμα 15 τσιγάρων την ημέρα. Μπορεί όμως η μοναξιά να είναι το ίδιο θανατηφόρα με μια συνήθεια που ευθύνεται για πάνω από 8 εκατομμύρια απώλειες τον χρόνο;
Το παραπάνω ερώτημα αποτέλεσε αιτία προβληματισμού για τρεις επιστήμονες από το Κέντρο Μελετών Μοναξιάς του Πανεπιστημίου Sheffield Hallam, τη διευθύντρια και καθηγήτρια Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας και Πολιτικής Andrea Wigfield, την ερευνήτρια Jan Gurung και την υποψήφια διδάκτωρ Laura Makey, όχι μόνο για την ακρίβεια της σύγκρισης αλλά, κυρίως, για τον αρνητικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει στα άτομα που βιώνουν τη μοναξιά και το στίγμα που τα συνοδεύει.
Η ιστορία γυρίζει πίσω στο 2010, οπότε δημοσιεύτηκε στο PLOS Medicine μια μετα-ανάλυση δεδομένων από 148 μελέτες με 300.000 περίπου συμμετέχοντες σχετικά με τις κοινωνικές σχέσεις και τις επιπτώσεις τους στην υγεία και τη θνησιμότητα. Σύμφωνα με τα ευρήματα από την 7,5 ετών παρακολούθηση -στα οποία αναφέρθηκε και ο Δρ Murthy- οι μοναχικοί άνθρωποι διατρέχουν 50% μεγαλύτερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου από ό,τι οι άνθρωποι με ισχυρό κοινωνικό κύκλο.
Έπειτα, προχώρησαν στη χρήση του μοντέλου τυχαίων επιδράσεων, ένα στατιστικό εργαλείο που θα τους επέτρεπε να υπολογίσουν κατά πόσο η επίδραση των κοινωνικών σχέσεων στις πιθανότητες θανάτου μπορεί να συγκριθεί με καθιερωμένους παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα. Σύμφωνα με τις αρθρογράφους, αν και η μεθοδολογία που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές ήταν ορθή -και η μοναξιά είναι πράγματι επιβλαβής για την υγεία– η σύγκρισή της με το κάπνισμα 15 τσιγάρων καθημερινά είναι μάλλον εντυπωσιοθηρική.
Η ανασκόπηση του 2010 δεν περιορίστηκε στον καπνό αλλά έδειξε επιπλέον ότι η μοναξιά ενέχει κινδύνους για την υγεία παρόμοιους με την κατανάλωση αλκοόλ (πάνω από έξι ποτά την ημέρα) ή και μεγαλύτερους από άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες όπως η σωματική αδράνεια και η παχυσαρκία. «Ωστόσο, αυτές οι συγκρίσεις σπάνια αναφέρονται στα μέσα ενημέρωσης ή στις κεντρικές ομιλίες, καθώς δεν έχουν τον ίδιο αντίκτυπο με το κάπνισμα» σχολιάζουν στο άρθρο.
Το πραγματικό αποτύπωμα στην υγεία
Σωρεία εμπεριστατωμένων ερευνών έχουν αναδείξει κινδύνους της μοναξιάς, λιγότερο ίσως εντυπωσιακούς κατά τις συγγραφείς, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο διαβήτης τύπου 2, η άνοια, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο καρκίνος ή η αρνητική επίδραση στην έκβαση μιας χειρουργικής επέμβασης. Οι συνέπειες επεκτείνονται και στην ψυχική υγεία, με τη μοναξιά να πυροδοτεί αισθήματα απελπισίας και κατάθλιψη, προβλήματα στον ύπνο, κατάχρηση αλκοόλ, και ψυχιατρικές διαταραχές.
Επιστημονικές θεωρίες ερμηνεύουν τη μοναξιά ως μια κατάσταση που συνδέεται με την εξελικτική διαδικασία, όπως η πείνα δηλαδή ή η δίψα δίνει το σήμα στους ανθρώπους να αλλάξουν τον τρόπο ζωής και τις κοινωνικές τους σχέσεις. Ωστόσο, όταν η μοναξιά γίνεται χρόνια, η διαφυγή από αυτήν και η υπέρβαση των αρνητικών συναισθημάτων μπορεί να είναι δυσκολότερα.
Ποιο είναι τελικά το αποτύπωμα της στην υγεία; Αφού επεσήμαναν τη μεγέθυνση της μοναξιάς ως κοινωνικό φαινόμενο και τις αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις που επέφερε η πανδημία, οι συγγραφείς κατέληξαν ότι «ενώ ο Δρ Murthy έχει δίκιο -η μοναξιά μπορεί να βλάψει την υγεία σας όσο το κάπνισμα- υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι εκτίμησης των επιβλαβών συνεπειών της».
