Γιατί ένας άνθρωπος επιλέγει να αποφύγει τελείως ένα φάρμακο ή να μην τηρήσει σωστά την αγωγή του, παρότι αποδεδειγμένα προφυλάσσει την υγεία του;
Στο συγκεκριμένο ερώτημα επιχείρησαν να απαντήσουν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ εστιάζοντας στις στατίνες, το πλέον αποτελεσματικό και οικονομικό φάρμακο για τη μείωση της χοληστερόλης που, όπως οτιδήποτε σχεδόν αφορά την υγεία, δεν έχουν γλυτώσει από την παραπληροφόρηση και τους μύθους, με κυρίαρχο παράδειγμα ότι «μειώνουν μεν τη χοληστερόλη στα επιθυμητά επίπεδα, αλλά “πειράζουν” το ήπαρ και τους μυς και μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο». Και, όπως απέδειξε ο αλγόριθμος τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύχθηκε για να μελετήσει σχόλια και αναρτήσεις στο διαδίκτυο, οι συνέπειες είναι ακόμα πιο δραματικές όταν τα μέσα επιτρέπουν την ταχύτερη και ευρύτερη διάδοσή τους.
Βασίλειο παραπληροφόρησης
Οι ερευνητές αναζήτησαν την ευρύτερη εικόνα που έχουν οι ασθενείς για τις στατίνες μέσα από διαδικτυακές συζητήσεις στα social media, εκτιμώντας ότι εκεί εκφράζουν πιο ειλικρινείς απόψεις σε αντίθεση με όσα λένε στους γιατρούς. Κάτι αντίστοιχο είχε επιχειρηθεί και με παλαιότερη μελέτη για τα σχόλια στο Twitter, εν προκειμένω όμως επελέγη η πλατφόρμα Reddit που, λόγω δομής και μεγαλύτερου ορίου χαρακτήρων για τις αναρτήσεις, θα μπορούσε να δώσει καλύτερη εικόνα.
Ο αλγόριθμος ανέλυσε περισσότερες από 10.000 συζητήσεις σχετικά με τις στατίνες και τις κατηγοριοποίησε με βάση την κυρίαρχη στάση απέναντι στο φάρμακο ως θετικές, ουδέτερες ή αρνητικές. Το 67% των συζητήσεων ταξινομήθηκαν ως ουδέτερες, περίπου το 30% ως αρνητικές και ένα χαμηλό 3% ως θετικές. Οι ερευνητές παραδέχθηκαν ότι τα αποτελέσματα αντανακλούν πιθανώς αρνητική προκατάληψη -αναδεικνύεται επιλεκτικά η αρνητική οπτική- επειδή οι αρνητικές εμπειρίες είναι αυτές που μοιραζόμαστε συνήθως, ωστόσο ήταν συνεπή με ευρήματα προηγούμενων ερευνών και με αυτό που πολλοί γιατροί παρατηρούν στην πράξη· ένα 30% με 40% των ασθενών στους οποίους συνταγογραφούνται στατίνες δεν συμμορφώνονται με τις οδηγίες.
Η «ένοχη» δίαιτα και η κόκκινη μαγιά
Συγκεκριμενοποιώντας περαιτέρω το ερευνητικό αντικείμενο, ανέθεσαν στον αλγόριθμο να χωρίσει τις διαδικτυακές συζητήσεις σε θεματικές όπως «κετογονικές δίαιτες», «διαβήτης», «συμπληρώματα» «παρενέργειες», «δισταγμοί προς τις στατίνες» ή «προκατάληψη για τα φάρμακα», με την τελευταία επί παραδείγματι να προκύπτει από συζητήσεις για τα οικονομικά κίνητρα των φαρμακευτικών να ελέγξουν τις κλινικές δοκιμές των στατινών -κάτι για το οποίο δεν υπάρχουν αποδείξεις.
Πέρα από τις συνήθεις αμφιβολίες για τις στατίνες, κάποια αναδυόμενα και ενδιαφέροντα κατά τους ερευνητές θέματα ήταν η κετογονική δίαιτα και η μαγιά από κόκκινο ρύζι.
Η κετογονική δίαιτα, μια διατροφή που βασίζεται στην υψηλή πρόσληψη λιπαρών με ελάχιστη κατανάλωση υδατανθράκων, κερδίζει συνεχώς έδαφος ως ιδανική μέθοδος για την απώλεια βάρους, ενώ αρκετοί την προκρίνουν για τα επιπλέον οφέλη της για την υγεία. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αν και πράγματι μπορεί να συντελέσει στη μείωση βάρους, η υπερκατανάλωση λιπαρών οδηγεί συχνά σε υψηλή χοληστερόλη.
Πολλοί χρήστες της πλατφόρμας ανέφεραν στις συζητήσεις ότι, παρά την εμφάνιση υψηλής χοληστερόλης, είχαν χάσει βάρος και αισθάνονταν πιο υγιείς από ποτέ. Σαν αποτέλεσμα, έφταναν σε σημείο να αμφισβητούν τη σύνδεση της «κακής» χοληστερόλης με καρδιαγγειακές παθήσεις, παρότι είναι άφθονα τα επιστημονικά δεδομένα που την αποδεικνύουν.
Η κόκκινη μαγιά ή μαγιά από κόκκινο ρύζι ήταν μια άλλη εναλλακτική που ανέδειξε ο αλγόριθμος, ιδιαίτερα δημοφιλής στους χρήστες των social media που έχουν πρόβλημα με τη χοληστερόλη τους. Είναι αλήθεια, σημειώνουν οι ερευνητές, ότι το προϊόν ζύμωσης του κοινού ρυζιού με τον ζυμομύκητα Monascus purpureus που έχει αποτελέσει κομμάτι της παραδοσιακής ιατρικής της Κίνας περιέχει ένα είδος φυσικής στατίνης, σε συγκέντρωση εντούτοις τόσο χαμηλή που δεν μπορεί ουσιαστικά να μεταβάλει τα επίπεδα χοληστερόλης, όπως έχει δείξει σειρά τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών.
Ζήτημα δημόσια υγείας
«Η παραπληροφόρηση αποτελεί επείγον περιστατικό για τη δημόσια υγεία» σχολίασε η ερευνητική ομάδα και πρόσθεσε ότι γιατροί και ερευνητές πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν όσα διαμείβονται στα social media και να προσεγγίζουν με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση τους ασθενείς, όχι μόνο στο πεδίο της καρδιολογίας αλλά σε όλο το φάσμα της υγείας.
Η μελέτη παρουσίασε μια ανησυχητική εικόνα απογοήτευσης και δυσπιστίας όχι μόνο απέναντι στα σωτήρια φάρμακα αλλά και σε τεκμηριωμένες αλήθειες της ιατρικής, στην υγειονομική περίθαλψη και τη φαρμακοβιομηχανία εν γένει. Γνωρίζοντας καλύτερα, οι θεράποντες μπορούν να εγκύψουν στις αμφιβολίες και τους φόβους των ασθενών και μαζί να καταπολεμήσουν την παραπληροφόρηση. «Μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος, αλλά σίγουρα αξίζει τον κόπο», καταλήγουν οι ερευνητές.
Διαβάστε επίσης:
Στατίνες και μυικοί πόνοι: Οι κατάλληλες ασκήσεις που βοηθούν
Χοληστερόλη: Το μεγάλο λάθος που κάνουν όσοι ξεκινούν να παίρνουν φάρμακα
Τα δύο λάθη που κάνουν όσοι παίρνουν στατίνες και αντιυπερτασικά
