*Γράφει ο Αργύρης Παγαρτάνης, Επιμέλεια: Φώτης Τσιμέλας
«Η διατήρηση της νεότητας στην προχωρημένη ηλικία δεν είναι προσποίηση, είναι τέχνη». Ο μεγάλος Γερμανός λογοτέχνης, Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, γεννημένος το 1749, έφυγε από τη ζωή στα 83 του χρόνια, το 1832. Για τις συνθήκες και το προσδόκιμο ζωής του 19ου αιώνα, ήταν σαν να έζησε 100 χρόνια και βάλε. Ήταν ο πρώτος που τόνισε την αξία του όχι μόνο να φτάνεις σε μεγάλη ηλικία, αλλά και να είσαι σε τέτοια κατάσταση ώστε να χαίρεσαι τη ζωή, να είσαι ακμαίος και δραστήριος, να αισθάνεσαι χρήσιμος στο περιβάλλον σου.
Σήμερα οι 80χρονοι στην Ελλάδα δείχνουν να έχουν κατανοήσει πλήρως τι έλεγε ο Γκαίτε πριν από δύο αιώνες και εξασκούν ακόμα περισσότερο την τέχνη της διατήρησης της νεότητας. Σκέφτονται πολύ περισσότερο τη διατήρηση της καλής υγείας, της άσκησης και της ενασχόλησης με πράγματα που τους ενδιαφέρουν. Αν αυτά έχουν να κάνουν με τη δουλειά που έκαναν νεότεροι, ακόμα καλύτερα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, οι Έλληνες που διανύουν την ένατη δεκαετία της ζωής τους (80-89) υπολογίζονται σε 870.116.
Οι γυναίκες είναι σαφώς περισσότερες, 509.883 έναντι 367.303 ανδρών. Ούτως ή άλλως το επίσημο προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα, όπως το υπολογίζουν οι ειδικές υπηρεσίες του ΟΗΕ, είναι 85,5 χρόνια για τις γυναίκες και 79,6 χρόνια για τους άνδρες. Παραμένει από τα υψηλότερα στην Ευρώπη και υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (84 χρόνια για τις γυναίκες και 79 χρόνια για τους άνδρες).
«Σούπερ ηλικία» αντί «τρίτης ηλικίας»
Είναι, λοιπόν, τα 80 τα νέα… 60; Στις ΗΠΑ χαρακτηρισμοί όπως «τρίτη ηλικία» (third age) ή «υπερήλικας» (overaged) έχουν αντικατασταθεί από το «σούπερ ηλικία» (super age). Είναι κι αυτό ενδεικτικό της αισιοδοξίας που επιχειρείται να καλλιεργηθεί, διότι η καλή ψυχολογία θεωρείται ένας από τους πιο κομβικούς παράγοντες για να συνεχίσει το ηλικιωμένο άτομο να απολαμβάνει τη ζωή.
Στην Ελλάδα τα μηνύματα άμεσου ενδιαφέροντος για τους ηλικιωμένους έρχονται και από τους γιατρούς, με τους οποίους είναι δεδομένο ότι οι ηλικιωμένοι έχουν πολύ αναπτυγμένες σχέσεις και πολλές φορές αυτές οι σχέσεις εξελίσσονται σε διαπροσωπικές, ακόμα και φιλικές.
Έννοιες όπως «γεροντολογία» και «γηριατρική», εντελώς άγνωστες στη χώρα μας (έστω κι αν το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα πάντα ξεπερνούσε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο), άρχισαν να μπαίνουν στη ζωή των ηλικιωμένων. Η γεροντολογία είναι η μελέτη των κοινωνικών, πολιτιστικών, ψυχολογικών, γνωστικών και βιολογικών πτυχών της γήρανσης.
Η γηριατρική είναι ο κλάδος της ιατρικής που ειδικεύεται στη θεραπεία υπάρχουσας νόσου σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία ιδρύθηκε μεν το 1977, ωστόσο τα τελευταία χρόνια βλέπει το ενδιαφέρον στις δραστηριότητές της από τους επαγγελματίες της υγείας να αυξάνεται κατακόρυφα.
Βασικός πυλώνας η άσκηση
Πέρα, λοιπόν, από αυτό που οι γιατροί αποκαλούν «σωστή γενετική βάση» και ο λαός «γερά κόκαλα», οι συνήθειες των 80άρηδων στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να πλησιάζουν τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές. Βέβαια, στους Έλληνες υπερήλικες δεν καταγράφεται έντονα η επιθυμία των διεθνών ταξιδιών, όπως γίνεται κατά κόρον στη Δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Στην Ελλάδα οι 80χρονοι αστοί, αν πρέπει οπωσδήποτε να μετακινηθούν κάπου, θα προτιμήσουν την πολύμηνη παραμονή τους σ’ ένα σπίτι που διατηρούν στην επαρχία, ενδεχομένως το πατρικό τους, στο οποίο θα περιμένουν την επίσκεψη παιδιών και εγγονιών όποτε τους δίνεται η ευκαιρία.
Καλή σωματική υγεία σε αυτές τις ηλικίες ισοδυναμεί με κίνηση και άσκηση. Αρκεί μια βόλτα σε τέτοιους χώρους (από πάρκα μέχρι δρόμους κεντρικούς, αλλά με φαρδιά πεζοδρόμια) για να δει ότι ολοένα περισσότεροι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι το ακολουθούν. Επιπλέον, υπάρχει μια αυξανόμενη τάση των οργανωμένων γυμναστηρίων να προσφέρουν προγράμματα με ασκήσεις κίνησης, ήπιους παραδοσιακούς χορούς, αεροβική γυμναστική, αλλά και συνεδρίες μυϊκής ενδυνάμωσης.
Κοινωνικότητα, οικογένεια και… τηλεόραση
Πέρα από τη σωματική υγεία, οι ειδικοί επιμένουν ότι πρέπει να καταπολεμηθούν η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά, που με τα χρόνια εξελίσσεται σε πραγματική ασθένεια. Το παραδοσιακό καφενείο για τον 80άρη άνδρα δεν έχει εκλείψει ως συνήθεια. Ειδικά, στην επαρχία είναι πολύ πιο διαδεδομένη συνήθεια. Οι κοινωνικές σχέσεις του καφενείου δεν είναι όπως παλαιότερα, όταν σύχναζαν επίσης νεότεροι ή και εργαζόμενοι, ωστόσο διατηρούνται ακόμα.
Όσα παραδοσιακά καφενεία διατηρούνται ακόμα σε κάθε πόλη, συντηρούνται από αυτή την πελατεία.
Αντίθετα με παλαιότερα, που είτε από οικογενειακούς δεσμούς, είτε από οικονομική ανάγκη, το πιο συνηθισμένο ήταν η κοινή ζωή των ηλικιωμένων ζευγαριών στα σπίτια των παιδιών τους, από τη δεκαετία του 1990 και μετά ο κανόνας είναι οι 80άρηδες να ζουν μόνοι τους.
Αυτό προϋποθέτει, βέβαια, το να είναι ακμαίοι να διεκπεραιώσουν όλες τις καθημερινές τους ανάγκες, από τα ψώνια μέχρι την πληρωμή λογαριασμών.
Η επαφή με τα παιδιά και τα εγγόνια από θέμα καθημερινότητας εξελίσσεται πλέον σε ζήτημα, ακόμα και σε περιπτώσεις που οι αποστάσεις δεν είναι απαγορευτικές για μια επίσκεψη ή συχνότερη επαφή, δεδομένου ότι οι μαθητές έχουν πολλές πια υποχρεώσεις.
Ο ρόλος της τηλεόρασης ως καθημερινής παρέας είναι επίσης κομβικός. Η ετήσια έρευνα της εταιρείας μετρήσεων Nielsen για το 2021 έδειξε ότι οι γυναίκες και οι άνδρες άνω των 65 ετών παρακολουθούν τηλεόραση κατά μέσο όρο πάνω από 7,5 ώρες την ημέρα, σχεδόν τον μισό ωφέλιμο χρόνο του 24ώρου, και μάλιστα το ποσοστό αυξάνεται τις απογευματινές και νυχτερινές ώρες.
Υπάρχουν, όμως, και οι 80άρηδες που αισθάνονται τόσο ακμαίοι, ώστε συνεχίζουν να εργάζονται σε πόστα που απαιτούν διοικητικές ικανότητες και διαχειριστική εμπειρία. Από το να κρατήσουν ένα συνοικιακό μαγαζί στο πόστο του παιδιού ή του εγγονιού τους μέχρι να έχουν συχνή (ενίοτε και καθημερινή) παρουσία στην εταιρεία που οι ίδιοι ίδρυσαν και ανέπτυξαν. Αυτοί είναι οι ασταμάτητοι. Οι οποίοι δεν θα σταματούν πλέον να αυξάνονται.
Μακροζωία: Τέσσερις απλοί τρόποι να μείνετε για πάντα νέοι
Η «άγνωστη» βιταμίνη που χαρίζει μακροζωία – 10 τροφές που την περιέχουν
Μακροζωία: Κερδίζουν 7,5 χρόνια ζωής όσοι σκέφτονται με αυτό τον τρόπο
