Η επιληψία είναι μια από τις πιο συνήθεις νευρολογικές διαταραχές. Παρά την εξάπλωσή της, οι επιστήμονες έχουν αγωνιστεί για πολλά χρόνια να κατανοήσουν τους γενετικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Μια καινούρια έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο Nature Neuroscience, προσφέρει νέες πληροφορίες σχετικά με τη γενετική βάση της επιληψίας, αναδεικνύοντας τις δυνατότητες για νέες θεραπείες και εξατομικευμένη ιατρική.
Η έρευνα προέρχεται από την Epi25 Collaborative, μια ομάδα που περιλαμβάνει πάνω από 200 ερευνητές από όλο τον κόσμο, οι οποίοι συνεργάζονται για να αποκαλύψουν τα γενετικά αίτια της επιληψίας. Στην τελευταία μελέτη, οι επιστήμονες ανέλυσαν δεδομένα από περισσότερους από 54.000 συμμετέχοντες – σχεδόν διπλάσιους από προηγούμενες μελέτες. Χρησιμοποιώντας μια τεχνική γνωστή ως αλληλούχιση όλων των εξωνίων του γονιδιώματος (whole exome sequencing), οι ερευνητές εξέτασαν όλα τα γονίδια που κωδικοποιούν πρωτεΐνες, εστιάζοντας σε εξαιρετικά σπάνιες παραλλαγές (ultra-rare variants – URVs).
Από το 2014, το Epi25 έχει συλλέξει πληροφορίες από ασθενείς με πολλαπλούς τύπους επιληψίας, συμπεριλαμβανομένης μιας σοβαρής ομάδας επιληψιών που είναι γνωστές ως αναπτυξιακές και επιληπτικές εγκεφαλοπάθειες, καθώς και πιο συχνές και ηπιότερες μορφές, που ονομάζονται γενικευμένη επιληψία και εστιακή επιληψία (NAFE).
Για να βρουν γονίδια που συμβάλλουν σημαντικά σε αυτούς τους υποτύπους, οι συγγραφείς έψαξαν στα εξώματα των συμμετεχόντων για «εξαιρετικά σπάνιες» παραλλαγές ή URVs – μεταλλάξεις που βρέθηκαν λιγότερο από μία φορά ανά 10.000 συμμετέχοντες. Εάν αυτές οι παραλλαγές εντοπίζονται συχνότερα σε άτομα με επιληψία απ’ ό,τι σε άτομα χωρίς επιληψία ή σε έναν τύπο επιληψίας απ’ ό,τι σε έναν άλλο, είναι πιο πιθανό να παίζουν ρόλο στη νόσο.
Δεδομένης της σπανιότητας αυτών των παραλλαγών και του ότι οι επιστήμονες ήθελαν να κατανοήσουν πολλούς διαφορετικούς τύπους επιληψίας, οι ερευνητές ανέλυσαν DNA από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο για να καταλήξουν σε ασφαλή συμπεράσματα. Οι 54.000 συμμετέχοντες της μελέτης περιλάμβαναν περίπου 21.000 ασθενείς με επιληψία και 33.000 άτομα ελέγχου.
Τα εξώματα αποκάλυψαν συνδέσεις μεταξύ του κινδύνου εμφάνισης της νόσου και διαφόρων γονιδίων που εμπλέκονται στη μετάδοση των σημάτων μεταξύ των νευρώνων. Ειδικότερα, τα γονίδια που κωδικοποιούν σύμπλοκα πρωτεϊνικών διαύλων ιόντων, όπως οι υποδοχείς του νευροδιαβιβαστή GABAA, παίζουν σημαντικό ρόλο στον κίνδυνο επιληψίας σε όλους τους υποτύπους. Ενώ η τάση αυτή ήταν παρούσα σε όλους τους υπότυπους, οι συγκεκριμένες παραλλαγές που συμβάλλουν στις μεταλλάξεις των πρωτεϊνών διαύλων ιόντων ποικίλλουν όταν εξετάζεται κάθε υπότυπος ξεχωριστά.
Για να βελτιώσουν την ικανότητά τους να εστιάζουν σε συγκεκριμένα κυτταρικά μονοπάτια, οι ερευνητές συγκέντρωσαν δεδομένα από γονίδια με παρόμοιες λειτουργίες ή που κωδικοποιούν τμήματα του ίδιου πρωτεϊνικού συμπλέγματος. Για παράδειγμα, τα δεδομένα από ασθενείς με NAFE έδειξαν ένα ισχυρό σήμα για το γονίδιο DEPDC5, το οποίο κωδικοποιεί ένα μέρος ενός πρωτεϊνικού συμπλόκου που ονομάζεται GATOR1 και είναι σημαντικό για τη λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων. Συνδυάζοντάς το με τα δύο γονίδια που κωδικοποιούν το υπόλοιπο σύμπλεγμα GATOR1, το σήμα έγινε ακόμη ισχυρότερο, υποδεικνύοντας ότι το GATOR1 μπορεί να εμπλέκεται σε μεγάλο βαθμό σε έναν μηχανισμό που συμβάλλει στη NAFE.
Στο μέλλον, τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους γιατρούς να προσαρμόσουν τις στρατηγικές θεραπείας με βάση τον γονότυπο ενός ασθενούς ή να κατατάξουν τους ασθενείς με βάση τις βιολογικές επιδράσεις συγκεκριμένων παραλλαγών. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι τα ευρήματα θα μπορούσαν επίσης να βελτιώσουν τις γενετικές εξετάσεις για την επιληψία και να δώσουν μια σαφέστερη αίσθηση του τρόπου με τον οποίο η γενετική παραλλαγή οδηγεί στη νόσο. «Αυτές οι γενετικές γνώσεις παρέχουν αφετηρίες με βάση τα δεδομένα για την αποκάλυψη της βιολογίας των επιληψιών», δήλωσε ο Neale, «η οποία με τη σειρά της θα πρέπει να βοηθήσει στην προώθηση μελλοντικών, προσαρμοσμένων σε υποτύπους εξελίξεων στη διάγνωση και τη θεραπεία».
Επιληψία: Εγκεφαλικό εμφύτευμα μείωσε κατά 80% τις κρίσεις σε 13χρονο ασθενή
Επιληψία ή επιληπτική κρίση; Τι αλλάζει στις καλύψεις του ασφαλιστηρίου
Επιληψία: Οι φοβίες που κυριαρχούν στους πάσχοντες
