Μια πρωτοποριακή μελέτη αποκάλυψε έναν άγνωστο μέχρι σήμερα μηχανισμό, μέσω του οποίου πρωτεΐνες του εγκεφάλου πυροδοτούν κρίσεις ημικρανίας με τη βοήθεια μιας συγκεκριμένης ομάδας αισθητικών νεύρων.
Ξετυλίγοντας το μυστήριο των ημικρανιών
Σημειώνεται ότι μόνο στη Δανία, όπου και διεξήχθη η μελέτη, περισσότεροι από 800.000 άνθρωποι υποφέρουν από ημικρανίες, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από έντονους πονοκεφάλους, που συνήθως επηρεάζουν τη μία πλευρά του κεφαλιού. Περίπου το 25% των πασχόντων από ημικρανία εμφανίζουν αύρα πριν από την έναρξη του πονοκεφάλου. Πρόκειται για προσωρινές οπτικές ή αισθητηριακές διαταραχές που προηγούνται της κεφαλαλγίας. Η εμφάνιση της αύρας έχει γίνει μερικώς κατανοητή, ωστόσο οι λόγοι πίσω από τις επακόλουθες ημικρανίες παρέμεναν ασαφείς έως τώρα. Τα ευρήματα, που δημοσιεύονται στο Science παρέχουν νέες γνώσεις σχετικά με τα αίτια των ημικρανιών, ιδίως εκείνων που συνοδεύονται από αύρα.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, το Rigshospitalet και το Νοσοκομείο Bispebjerg διεξήγαγαν μια πρωτοποριακή μελέτη σε ποντίκια που ρίχνει φως σε αυτό το μυστήριο, χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές, όπως η φασματομετρία μάζας, για να αναλύσουν τις ουσίες που απελευθερώνονται κατά τη φάση της αύρας μιας κρίσης ημικρανίας. Διαπίστωσαν ότι οι πρωτεΐνες που απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια μιας ημικρανίας με αύρα μεταφέρονται μέσω του εγκεφαλονωτιαίου υγρού στα νεύρα που σηματοδοτούν τον πόνο και είναι υπεύθυνα για τους πονοκεφάλους. Εντόπισαν, ειδικότερα, ότι η συγκέντρωση του 11% των 1.425 πρωτεϊνών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό άλλαζε κατά τη διάρκεια των κρίσεων ημικρανίας. Μεταξύ αυτών, η συγκέντρωση 12 πρωτεϊνών αυξανόταν, δρώντας ως πομποί ικανοί να ενεργοποιήσουν αισθητήρια νεύρα.
Ο δρ. Martin Rasmussen, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Κέντρο Μεταφραστικής Νευροϊατρικής του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, εξηγεί: «Ανακαλύψαμε ότι οι πρωτεΐνες αυτές ενεργοποιούν μια ομάδα αισθητικών νευρικών κυτταρικών σωμάτων στη βάση του κρανίου, γνωστή ως τρίδυμο γάγγλιο. Αυτό το γάγγλιο λειτουργεί ως πύλη προς το περιφερικό αισθητικό νευρικό σύστημα του κρανίου». Το τρίδυμο γάγγλιο δεν διαθέτει φράγμα που συνήθως εμποδίζει την είσοδο ουσιών στα περιφερικά νεύρα, επιτρέποντας έτσι στις πρωτεΐνες του εγκεφαλονωτιαίου υγρού να ενεργοποιούν τα αισθητήρια νεύρα που σηματοδοτούν τον πόνο, με αποτέλεσμα να προκαλούνται πονοκέφαλοι.
Μία από αυτές τις πρωτεΐνες, η CGRP, συνδέεται ήδη με τις ημικρανίες και χρησιμοποιείται στις υπάρχουσες θεραπείες. Ωστόσο, η μελέτη εντόπισε αρκετές άλλες πρωτεΐνες, ανοίγοντας την πόρτα σε νέες θεραπευτικές επιλογές. «Ελπίζουμε ότι οι πρωτεΐνες που εντοπίσαμε, πέραν της CGRP, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη νέων προληπτικών θεραπειών για ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στους σημερινούς ανταγωνιστές της CGRP. Το επόμενο βήμα μας είναι να εντοπίσουμε την πρωτεΐνη με τις μεγαλύτερες δυνατότητες», δήλωσε ο δρ. Rasmussen.
Η μελέτη παρέχει μια νέα εξήγηση για τη μονόπλευρη φύση των ημικρανιών. «Οι περισσότεροι ασθενείς βιώνουν μονόπλευρους πονοκεφάλους και αυτή η οδός σηματοδότησης μπορεί να βοηθήσει να εξηγηθεί το γιατί. Η έρευνά μας δείχνει ότι οι πρωτεΐνες δεν κατανέμονται σε ολόκληρο τον ενδοκρανιακό χώρο, αλλά κατευθύνονται κυρίως στο αισθητηριακό σύστημα της μιας πλευράς, προκαλώντας μονομερείς πονοκεφάλους», αναλύει ο δρ. Rasmussen.
Θέλοντας να τονίσει τη σημασία των ευρημάτων στην αντιμετώπιση της ημικρανίας, αλλά και τις δυνατότητες πέραν αυτής, ο καθηγητής Maiken Nedergaard, κύριος συντάκτης της μελέτης, είπε: «Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι έχουμε εντοπίσει το πρωταρχικό κανάλι επικοινωνίας μεταξύ εγκεφάλου και περιφερικού αισθητικού νευρικού συστήματος. Αυτή η άγνωστη μέχρι σήμερα οδός σηματοδότησης είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της ημικρανίας, ενώ μπορεί επίσης να σχετίζεται με άλλες διαταραχές κεφαλαλγίας».
Το περιφερικό νευρικό σύστημα, που περιλαμβάνει όλες τις νευρικές ίνες που συνδέουν το κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός) με το δέρμα, τα όργανα και τους μύες, παίζει βασικό ρόλο στη μετάδοση αισθητηριακών πληροφοριών όπως η αφή, η φαγούρα και η κεφαλαλγία.
Ο δρ. Rasmussen σημειώνει ότι μία από τις πρωτεΐνες που εντοπίστηκαν παίζει ρόλο στις εμμηνορροϊκές ημικρανίες. Η ερευνητική ομάδα σχεδιάζει να διεξάγει δοκιμές σε ανθρώπους για να διαπιστώσει αν η έκθεση σε αυτές τις πρωτεΐνες μπορεί να προκαλέσει κρίσεις ημικρανίας. «Εάν επιτύχουμε, οι πρωτεΐνες αυτές θα μπορούσαν να γίνουν στόχοι για νέες θεραπείες και στρατηγικές πρόληψης», προσθέτει.
Η ανακάλυψη αυτού του μονοπατιού σηματοδότησης ισοδυναμεί με σημαντική πρόοδο στην κατανόηση των ημικρανιών και θα μπορούσε να οδηγήσει σε βελτιωμένες θεραπευτικές επιλογές, προσφέροντας ανακούφιση σε εκατομμύρια πάσχοντες παγκοσμίως.
Ημικρανία: Τα ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα που αυξάνουν τον κίνδυνο
Ημικρανίες: Ποιες ημέρες ταλαιπωρούν περισσότερο τις γυναίκες
