Μια πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) αποκαλύπτει αύξηση του αριθμού των αντιβακτηριακών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των αντιβιοτικών, από 80 το 2021 σε 97 το 2023. Παρά την αύξηση αυτή, ο ΠΟΥ υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για νέους, καινοτόμους τρόπους καταπολέμησης των σοβαρών λοιμώξεων και την αντικατάσταση εκείνων που χάνουν την αποτελεσματικότητά τους λόγω ευρείας χρήσης.
Τι έχει οδηγήσει, όμως, στη μικροβιακή αντοχή, που απειλεί την ανθρωπότητα; Ο καθηγητή μικροβιολογίας, James P. O’ Gara απαντά στο The Conversation μέσα από δέκα ερωτήσεις, δίνοντας σημαντικές πληροφορίες και διευκρινίσεις:
- Είναι υπερβολική η εκτίμηση ότι στο μέλλον θα πεθαίνουμε από τη μόλυνση που προκαλεί μια μικρή γρατζουνιά; Οι περισσότεροι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με κοψίματα και γρατζουνιές, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χρειάζονται αντιβιοτικά
Οι περισσότερες μικρές πληγές δεν προκαλούν απειλητικές για τη ζωή λοιμώξεις. Πολλές από αυτές περνούν μόνες τους, αν και είναι βέβαιο ότι τα αντιβιοτικά μπορούν να επιταχύνουν τη διαδικασία ανάρρωσης. Ωστόσο, για τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, οι λοιμώξεις μπορεί να είναι πιο σοβαρές, καθιστώντας τα αντιβιοτικά ζωτικής σημασίας. Οι πρόγονοί μας, που δεν είχαν στη διάθεσή τους αντιβιοτικά, ανησυχούσαν πολύ για τις λοιμώξεις. Σήμερα, η αυξανόμενη αντίσταση στα αντιβιοτικά εγείρει φόβους ότι αυτά τα φάρμακα που σώζουν ζωές μπορεί τελικά να καταστούν αναποτελεσματικά.
- Πόσο έχει χειροτερέψει η κατάσταση σήμερα; Πόσοι άνθρωποι πεθαίνουν από βακτηριακές λοιμώξεις;
Μια μελέτη της βρετανικής κυβέρνησης του 2014 εκτιμά ότι 700.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο παγκοσμίως από ανθεκτικές λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένης της ελονοσίας και του HIV. Πρόσφατη μελέτη αναφέρει ότι μόνο η βακτηριακή αντοχή προκάλεσε 1,27 εκατομμύρια θανάτους το 2019, γεγονός που υποδηλώνει ότι το πρόβλημα επιδεινώνεται. Αυτό ευθυγραμμίζεται με την αυξημένη χρήση αντιβιοτικών από το 2000 έως το 2018.
- Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι ένοχοι για την υπερβολική χρήση αντιβιοτικών;
Περισσότερα από τα μισά αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται στη γεωργία, κυρίως για την αύξηση του βάρους και την πρόληψη των λοιμώξεων και όχι για τη θεραπεία των άρρωστων ζώων.
- Πόσα λεγόμενα «υπερβακτήρια» υπάρχουν και πού εμφανίζονται κυρίως αυτές τις λοιμώξεις;
Ο ΠΟΥ προσδιορίζει 15 ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια στον κατάλογο προτεραιότητάς του, με 6 από αυτά να ταξινομούνται ως υπερβακτήρια ανθεκτικά σε πολλαπλά αντιβιοτικά. Οι λοιμώξεις αυτές εμφανίζονται κυρίως στα νοσοκομεία, αλλά μπορούν επίσης να βρεθούν σε διάφορες τοπικές κοινότητες.
- Είναι η ανάπτυξη αντιβιοτικών φαρμάκων μια κούρσα εξοπλισμών χωρίς τέλος; Όποιο νέο φάρμακο κι αν αναπτυχθεί, θα ενισχύσει απλώς τα θανατηφόρα μικρόβια;
Ανθεκτικότητα έχει παρουσιαστεί σε όλα τα αντιβιοτικά που έχουν λάβει άδεια μέχρι σήμερα, γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένης της αξιοσημείωτης αντοχής των μικροοργανισμών επί δισεκατομμύρια χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να συνεχίσουμε να αναζητούμε καλύτερους τρόπους για την πρόληψη και τη θεραπεία των λοιμώξεων.
- Πόσο αναγκαίο είναι πραγματικά να ακολουθεί ένας ασθενής μια θεραπεία με αντιβιοτικά μέχρι τέλους;
Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι πιο σύντομες θεραπείες μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικές, ωστόσο οι ασθενείς δεν πρέπει να λαμβάνουν αυτές τις αποφάσεις μόνοι τους. Η επαρκής δοσολογία και η διάρκεια της θεραπείας είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των λοιμώξεων.
- Γιατί οι γενικοί ιατροί δεν λένε απλώς «όχι» όταν οι ασθενείς ζητούν αντιβιοτικά;
Οι περισσότερες λοιμώξεις είναι ιογενείς και τα αντιβιοτικά είναι αναποτελεσματικά εναντίον τους. Οι γενικοί ιατροί έχουν την ευθύνη να συνταγογραφούν αντιβιοτικά μόνο όταν είναι απαραίτητο και οι ασθενείς πρέπει να εμπιστεύονται την κρίση του γενικού ιατρού τους.
- Εάν η μικροβιακή αντοχή συνιστά πραγματικά απειλή για το μέλλον της ανθρωπότητας, γιατί οι κυβερνήσεις δεν χρηματοδοτούν εργαστήρια για την ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών;
Οι κυβερνήσεις αναγνωρίζουν το πρόβλημα και οι φαρμακευτικές εταιρείες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο. Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ χρησιμοποιούν διάφορους μηχανισμούς για να δώσουν οικονομικά κίνητρα για την ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών. Ωστόσο, ο ΠΟΥ προειδοποιεί ότι δεν αναπτύσσονται αρκετά νέα αντιβιοτικά. Το Wellcome Trust αναφέρει ότι μόνο 1 στα 70 νέα αντιβιοτικά φτάνει στην αγορά. Η υποστήριξη της έρευνας στα πανεπιστήμια και τη βιομηχανία είναι ζωτικής σημασίας.
- Οι εμβολιολόγοι εργάζονται για καθολικά εμβόλια; Υπάρχει παρόμοια ιδέα στην ανάπτυξη αντιβιοτικών;
Οι επιστήμονες αναζητούν αμετάβλητους φαρμακευτικούς στόχους στην ανάπτυξη αντιβιοτικών – στόχους που δεν μπορούν να μεταλλαχθούν για να προκαλέσουν ανθεκτικότητα, χωρίς να επηρεάσουν την επιβίωση των βακτηρίων.
- Σε τι μπορεί να ελπίζει η ανθρωπότητα για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανθεκτικότητας;
Η προστασία των υφιστάμενων αντιβιοτικών ταυτόχρονα με τη διερεύνηση νέων λύσεων είναι ζωτικής σημασίας. Οι επιστήμονες αναπτύσσουν νέα εμβόλια και νέα αντιβιοτικά. Απαιτούνται, όμως, καινοτόμες μέθοδοι καλλιέργειας μικροβίων. Χρειάζονται, επιπλέον, φάρμακα που περιορίζουν τις βακτηριακές βλάβες, νέοι συνδυασμοί αντιβιοτικών και βοηθητικά που ενισχύουν την αποτελεσματικότητα παλαιότερων αντιβιοτικών και υπόσχονται την καταπολέμηση της ανθεκτικότητας. Ο στόχος αυτός απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση, που περιλαμβάνει την ανάπτυξη νέων φαρμάκων, την υπεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών και την καινοτόμο έρευνα.
Στο πλαίσιο αυτής της συνεχιζόμενης πρόκλησης, η συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, φαρμακευτικών εταιρειών και ερευνητών είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί το μέλλον ενάντια στην απειλή των ανθεκτικών λοιμώξεων.
ECDC: Ανησυχητική ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά της σαλμονέλλας και του καμπυλοβακτηριδίου
Νοσοκομειακές λοιμώξεις: Τι δρομολογεί το υπουργείο Υγείας για τον περιορισμό τους
Mικροβιακή αντοχή: Αυξανόμενη απειλή για την ανθρώπινη υγεία
