Περίπου 1 στους 5 ανθρώπους παγκοσμίως ζει με χρόνιο πόνο, ένα σύμπτωμα που φαίνεται να οδηγεί συχνά τους ανθρώπους στο γιατρό. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι 1 στις 5 ιατρικές επισκέψεις στο Ηνωμένο Βασίλειο σχετίζονται με τον χρόνιο πόνο.
Η αυξανόμενη επιφυλακτικότητα αναφορικά με τη συνταγογράφηση οπιοειδών, για την αντιμετώπιση του πόνου εξαιτίας του κινδύνου εθισμού οδήγησε τους επαγγελματίες υγείας στην αναζήτηση άλλων φαρμακευτικών λύσεων για τη θεραπεία του μακροχρόνιου πόνου. Κάπως έτσι έγιναν δημοφιλή τα αντικαταθλιπτικά, όπως εξηγούν σε άρθρο τους στο The Conversation δύο ειδικοί από το Πανεπιστήμιο του Southampton, η Hollie Birkinshaw, Ερευνήτρια Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και η Tamar Pincus, Καθηγήτρια Ψυχολογίας της Υγείας και Κοσμήτορας.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο σύμφωνα με τους συγγραφείς, μεταξύ των συχνότερων φαρμακευτικών ουσιών που χρησιμοποιούνται για τον «χρόνιο πρωτογενή πόνο», δηλαδή αυτόν χωρίς γνωστή υποκείμενη αιτία είναι οι αμιτριπτυλίνη, σιταλοπράμη, ντουλοξετίνη, φλουοξετίνη, παροξετίνη και σερτραλίνη. Η αμιτριπτυλίνη και η ντουλοξετίνη συνιστώνται επίσης για τον νευρικό πόνο, όπως η ισχιαλγία.
Ωστόσο, μια ολοκληρωμένη ανασκόπηση των μελετών που εξέτασαν την αποτελεσματικότητα αυτών των αντικαταθλιπτικών για τον χρόνιο πόνο βρήκε στοιχεία που υποστηρίζουν μόνο ένα: Tη ντουλοξετίνη.
Η ανασκόπηση ανέλυσε 178 μελέτες με συνολικά 28.664 συμμετέχοντες, καθιστώντας την την πιο εκτεταμένη ανασκόπηση που έχει γίνει μέχρι σήμερα για το θέμα αυτό και την πρώτη που περιλαμβάνει όλους τους τύπους αντικαταθλιπτικών για όλες τις μορφές χρόνιου πόνου.
Τα βασικά ευρήματα της ανασκόπησης ήταν τα εξής:
- Ντουλοξετίνη: Η ντουλοξετίνη εξετάστηκε σε 43 μελέτες που αφορούσαν 11.608 συμμετέχοντες και βρέθηκε να μειώνει σε μέτριο βαθμό τον πόνο και να βελτιώνει την κινητικότητα. Η δόση των 60 mg ήταν εξίσου αποτελεσματική με τη δόση των 120 mg.
- Αμιτριπτυλίνη: Εξετάστηκε σε 43 μελέτες, με μόλις 3.372 συμμετέχοντες. Το μικρό μέγεθος του δείγματος κατέστησε τα αποτελέσματα λιγότερο αξιόπιστα.
- Άλλα αντικαταθλιπτικά: Τα στοιχεία για την σιταλοπράμη (πέντε μελέτες, 209 συμμετέχοντες), τη φλουοξετίνη (11 μελέτες, 622 συμμετέχοντες), την παροξετίνη (εννέα μελέτες, 960 συμμετέχοντες) και τη σερτραλίνη (τρεις μελέτες, 210 συμμετέχοντες) ήταν ανεπαρκή για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους για την ανακούφιση από τον πόνο.
Το χάσμα μεταξύ των πρακτικών συνταγογράφησης και αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητας
Παρά την έλλειψη επαρκών στοιχείων που να υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών, η αμιτριπτυλίνη εξακολουθεί να συνταγογραφείται ευρέως. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο το περασμένο έτος εκδόθηκαν 15.784.225 συνταγές για αμιτριπτυλίνη, πιθανότατα για την ανακούφιση από τον πόνο, δεδομένου ότι δεν συνιστάται πλέον για την κατάθλιψη. Αντίθετα, οι συνταγογραφήσεις της ντουλοξετίνης, που χρησιμοποιείται τόσο για την κατάθλιψη, όσο και για τον πόνο, ανήλθαν σε μόλις 3.973.129 συνταγές. Αυτό υποδηλώνει ότι εκατομμύρια άνθρωποι μπορεί να λαμβάνουν ένα αντικαταθλιπτικό για τη θεραπεία του πόνου, παρ’ όλο που δεν υπάρχουν αποδείξεις για τη χρησιμότητά του.
Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν τον Μάιο του 2023, ώθησαν το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Υγειονομικής Αριστείας (NICE) του Ηνωμένου Βασιλείου να επικαιροποιήσει τις κατευθυντήριες γραμμές του, συνιστώντας πλέον 60 mg ντουλοξετίνης για τη θεραπεία του χρόνιου πρωτογενούς και του νευρικού πόνου.
Περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές και κλινική απογοήτευση
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γενικοί ιατροί αναφέρουν συχνά απογοήτευση για τις περιορισμένες επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους για τη θεραπεία του χρόνιου πόνου. Η αμιτριπτυλίνη είναι μια φθηνή φαρμακευτική ουσία, γεγονός που μπορεί να εξηγεί τον υψηλό αριθμό συνταγογραφήσεων. Ωστόσο, αυτή η ασυμφωνία μεταξύ της κλινικής πρακτικής και των ερευνητικών στοιχείων θα μπορούσε ενδεχομένως να βλάψει τους ασθενείς, ιδίως αν ληφθούν υπόψη οι παρενέργειες που σχετίζονται με την αμιτριπτυλίνη, όπως ζάλη, ναυτία, πονοκέφαλοι και δυσκοιλιότητα.
Φυσικά, η εμπειρία του πόνου διαφέρει σημαντικά μεταξύ των ανθρώπων. Οι ειδικοί παραδέχονται ότι ορισμένα φάρμακα μπορεί να λειτουργούν για τους ανθρώπους ακόμη κι όταν τα ερευνητικά στοιχεία είναι ασαφή ή μη διαθέσιμα. Γι’ αυτό, συστήνεται στους ασθενείς να πρέπει να συμβουλεύονται τον γιατρό τους, ο οποίος μπορεί να τους κατευθύνει στις καλύτερες θεραπευτικές επιλογές για την κάλυψη των αναγκών τους.
Χρόνιος πόνος: «Λυγίζει» τον ένα στους δύο ενήλικες – Γιατί λένε «είμαι καλά», ενώ δεν είναι
Χρόνιος πόνος: Πού κρύβεται το κλειδί για την αντιμετώπισή του – Δεν πάει το μυαλό σας
Ο απρόσμενος παράγοντας που αυξάνει την ευαισθησία στο χρόνιο πόνο
