Σειρές όπως το Grey’s Anatomy, το House MD (Dr House) ή το ER (Στην Εντατική) γνώρισαν τεράστια απήχηση και αγαπήθηκαν από το κοινό, που είχε την ευκαιρία να δει -έστω και στο πλαίσιο μυθοπλασίας- τα ζητήματα ζωής και θανάτου και την αγωνία που χαρακτηρίζει το πεδίο της υγειονομικής περίθαλψης. Πόσο πιστά, όμως, αναπαριστούν τέτοια σίριαλ την ιατρική, όταν ζητούμενο των δημιουργών είναι οι εντυπώσεις και το σασπένς αντί της αυθεντικής αναπαράστασης, με τελικό αποτέλεσμα μια ελκυστική μα διαστρεβλωμένη συχνά εικόνα;
Η απάντηση είναι δεν είναι απλή, πολύ περισσότερο αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι, σήμερα, τέτοιες παραγωγές βρίσκουν θέση σε εκπαιδευτικά προγράμματα γιατρών και με θετικά αποτελέσματα, σύμφωνα με μελέτες που θα διαβάσετε παρακάτω.
«Μην εμπιστεύεστε αυτά που βλέπετε στις σειρές»
Στο άρθρο «Πόσο ακριβή είναι τα τηλεοπτικά σόου με ήρωες γιατρούς;», οι ιατρικοί συντάκτες της κορυφαίας κλινικής του Κλίβελαντ συζητούν με την οικογενειακή γιατρό Neha Vyas για τα όρια μεταξύ αλήθειας και μυθοπλασίας, καθώς και τον αντίκτυπο που μπορεί να έχουν στους θεατές τα εν λόγω προϊόντα.
Οι συγγραφείς του άρθρου εστιάζουν αρχικά στους πρωταγωνιστές γιατρούς-υπερήρωες, που μόνοι τους παλεύουν και καταφέρνουν να σώσουν ζωές παρά πάσαν προσδοκίαν, στοιχείο που υπονομεύει τον συνεργατικό χαρακτήρα της προσπάθειας για τη διάσωση ενός ασθενούς, από διεπιστημονικές συνήθως ομάδες. Επιπλέον, σημειώνουν οι συντάκτες, τα προσωπικά δράματα των γιατρών, που συχνά επηρεάζουν τις επιδόσεις τους, αλλά και τα (μεταξύ τους συνήθως) ερωτικά ειδύλλια -«τα καυτά φιλιά στις εφημερίες»- συναρπάζουν το κοινό, με κίνδυνο όμως να ευτελίσουν τις βαθιές ευθύνες των επαγγελματιών υγείας.
Σύμφωνα με το άρθρο, προβληματικός είναι και ο τρόπος που παρουσιάζονται τα ιατρικά σφάλματα, ως καταστροφικά και αναπόφευκτα λάθη που συμβαίνουν κατά κόρον, καλλιεργώντας περιττό άγχος και δυσπιστία. Μια μελέτη ανασκόπησης οκτώ διαφορετικών τηλεοπτικών σειρών με γιατρούς, διαπίστωσε ότι παρουσίαζαν τα ιατρικά σφάλματα σημαντικά περισσότερα απ’ ότι στην πραγματικότητα, φτάνοντας τα 242 συνολικά, δηλαδή περίπου έξι ιατρικά λάθη για κάθε ώρα τηλεθέασης. Όπως επισημαίνει η γιατρός Vyas, «οι ασθενείς που πιστεύουν όσα βλέπουν στην τηλεόραση ενδεχομένως να αρχίσουν να χάνουν την εμπιστοσύνη στους γιατρούς τους».
Τέλος, η κατά το σενάριο υπεραπλούστευση πολύπλοκων διαδικασιών -ιατρικές αποφάσεις ωρών λαμβάνονται σε λίγα λεπτά- διαστρεβλώνει την εικόνα των θεατών σχετικά με τις δυσκολίες και τον χρόνο που απαιτούν οι ακριβείς διαγνώσεις και αποτελεσματικές θεραπείες. «Κανείς δεν πρέπει να παίρνει ιατρικές συμβουλές ή πληροφορίες από μια σειρά στην τηλεόραση» ξεκαθάρισε η Vyas, υπενθυμίζοντας πως δουλειά των ηθοποιών και σεναριογράφων είναι η ψυχαγωγία, όχι η περίθαλψη και διάσωση ασθενών.
Εντούτοις, παρά τις αδυναμίες τους, τα σίριαλ έχουν φέρνουν το κοινό σε επαφή -έστω στοιχειωδώς- με την ένταση που βιώνουν γιατροί και νοσηλευτές, καθώς και με την ιατρική ορολογία, τουλάχιστον στους αγγλόφωνους θεατές, για τους οποίους όροι όπως code blue (επείγον περιστατικό όπως καρδιακής ανακοπή), CBC (complete blood count/πλήρης αιματολογικός έλεγχος ) ή BP (blood pressure/αρτηριακή πίεση) έγιναν μέρος του καθημερινού τους λεξιλογίου.
Οι σειρές στην εκπαίδευση νέων γιατρών
Μολονότι οι ιατρικές σειρές δεν απεικονίζουν πάντα με ακρίβεια την πολυπλοκότητα του συστήματος υγείας, κερδίζουν έδαφος ως εκπαιδευτικά εργαλεία για τους νέους γιατρούς. Σύμφωνα με τη συστηματική ανασκόπηση των Piqué-Buisan και συνεργατών, που δημοσιεύτηκε στο Medicina Clínica Práctica (2024), οπτικοακουστικό υλικό, όπως τηλεοπτικές σειρές και ταινίες, μπορεί να συμπληρώσει τη συμβατική ιατρική εκπαίδευση. Πρόκειται για την πρακτική «cinemeducation» (cinema+medical+education), όρος που εισήγαγε το 1994 ο Matthew Alexander, και αφορά στη χρήση του κινηματογράφου ως μέσου για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, της ενσυναίσθησης και του ηθικού συλλογισμού στους φοιτητές.
Η προβολή αποσπασμάτων από δημοφιλείς σειρές όπως το ER και το Grey’s Anatomy δίνει στους φοιτητές την ευκαιρία να εξετάσουν σενάρια που ενδέχεται να μη συναντήσουν στα πρώτα στάδια της κλινικής τους πρακτικής. Ειδικά για τη διδασκαλία θεματικών όπως η βιοηθική, η επαγγελματική δεοντολογία και η αλληλεπίδραση με ασθενείς, οι σειρές αυτές αποδεικνύονται εξαιρετικά χρήσιμες, με την ερευνητική ομάδα να επισημαίνει πως «οι ταινίες, από τη φύση τους, μαγνητίζουν την προσοχή των θεατών και προκαλούν συναισθηματικές αντιδράσεις», γεγονός που βοηθά τους φοιτητές να κατανοήσουν τις ανάγκες των ασθενών, χωρίς την πίεση της πραγματικής ζωής.
Τέτοιες σειρές προβάλλονται σε ποικίλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, όπως εργαστήρια και σεμινάρια, που μπορεί να περιλαμβάνουν αξιολόγηση πριν από την προβολή, καθοδηγούμενη παρακολούθηση και συζήτηση μετά την ολοκλήρωσή της. Για παράδειγμα, η σειρά Dr House έχει για τη διδασκαλία σπάνιων ασθενειών και διαγνωστικών προσεγγίσεων, ενώ το The Good Doctor εστιάζει σε διλήμματα βιοηθικής.
Οι συγγραφείς της μελέτης καταλήγουν ότι, με την κατάλληλη προσέγγιση, οι τηλεοπτικές σειρές δεν είναι μόνο μέσο ψυχαγωγίας, αλλά και ένας πρωτοποριακός τρόπος ενίσχυσης της εκπαίδευσης των νέων γιατρών, προσφέροντας γνώσεις που μπορούν να διαμορφώσουν την επαγγελματική τους πορεία.
Τις εγκρίνουν οι φοιτητές ιατρικής
Φαίνεται πως οι φοιτητές ιατρικής εγκρίνουν τέτοιες σειρές, σύμφωνα με έρευνα με 355 συμμετέχοντες, που δημοσιεύθηκε στο BMC Medical Education το 2ο21. Από το 93,5% των φοιτητών που δήλωσαν ότι παρακολουθούν τηλεοπτικές σειρές, πάνω από τους μισούς (49,6%) ανέφεραν ότι βλέπουν ιατρικές σειρές περισσότερες από μία φορές την εβδομάδα. Οι δημοφιλέστερες σειρές ήταν το The Good Doctor, το House MD και το Grey’s Anatomy.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι φοιτητές θυμούνται συχνά θέματα όπως τα ιατρικά λάθη, οι αντιεπαγγελματικές συμπεριφορές και ο θάνατος. Οι περισσότεροι αποτίμησαν θετικά την απεικόνιση της επαγγελματικής δεοντολογίας στις σειρές, σημειώνοντας πως οι χαρακτήρες παρουσιάζονται ευφυείς, καταρτισμένοι και ικανοί.
Σχέση γιατρού – ασθενούς: Τι μπορεί να πάει στραβά όταν ο γιατρός δεν «ακούει» τον ασθενή
Ακτινογραφία θώρακος: Τη «διαβάζει» καλύτερα ένας ακτινολόγος ή η τεχνητή νοημοσύνη; Έρευνα απαντά
«Δεν έχεις κάτι, είναι όλα στο κεφάλι σου» – Τι είναι το Ιατρικό Gaslighting και γιατί μας αφορά
